Filmy TanecznePielgrzymkaTermowizja

Sulikowscy

Katedra Lwów

l. Koś. metropolitalny pod wezw. Wniebowzięcia Najśw. Maryi Panny, jedyny gmach gotycki we L., a z wyjątkiem fary drohobyc-kiej podobno w całej Galicyi wsch. O początkach jego mało wiemy. Pierwociny budowy poświęcił bł. Jakób Strepa w r. 1405 w obecności Wład. Jagiełły. W r. 1434 postąpiła budowa do tyła, że mogły odbyć się w niej solenne egzekwie za duszę Wład. Jagiełły. Skończono świątynię dopiero 1479 przez uwiązanie sztucznego sklepienia. Szczupłość miejsca może i brak funduszów nie dozwoliły nadać temu gmachowi owych nadobnych kształtów

jroporcyj, jakiemi się odznaczają inne gotyc-de świątynie. Gdy bowiem cała jego długość wynosi 30 sążni, przypada z tego na samo pre-sbiteryum 14Va sążni, a na właściwy, na 3 nawy podzielony koś., tylko 15'/2. Pierwsze co-łolwiek wyższe od drugiego, ma 5 sąź. szerok., drugie zaś, prócz kaplic, 12 sąż. wszerz. Cztery słupy, odgradzające główną nawę od obu rocznych, są najcelniejszą świątyni ozdobą, bo nader smukłe, tylko sążeń w przecięciu mające, unoszą do wysokości 11 sąż. sklepienie, odznaczające się równie jak sklepienie presbi-teryum nader ozdobnem gotyckiem krzyźo-wem wiązaniem z występującemi żebrami, Na-wa środkowa jest 4V2 sąż., a obie boczne mniej niż 3 sąż. szer. Pierwotnie było presbiterynm jaśniejsze niż obecnie, miało bowiem 11 wysokich okien (3 nad wielkim ołtarzem a po 4 w bocznych ścianach), z których to ostatnich w r. 1766 dopiero 2 całkiem, a 5 do połowy od dołu zamurowano. Nawy kościelne były ciemniejsze niż teraz, gdyż okno wielkie nad chórem utworzono dopiero w XVIII w. Katedra pierwotna nie miała głównego jak dziś wchodu naprzeciw wielkiego ołtarza, lecz 4 boczne, po 2 od płn. i płd. W w. XVIII przedstawiała katedra stan opłakany. Zewnątrz nie miała ona dokoła wolnego placu, lecz cmentarz murem ogrodzony, kaplicami zacieśniony. Wewnątrz była świątynia tylko wybielana. Zapełniało ją przeszło 30 ołtarzy, mnóstwo nagrobków, sporo ławek i skrzyń bractw tak, że nie można było ustawić potrzebnej liczby kon-fesyonałów. Dachy były nadpsute i w nieje-dnem miejscu lało się do wnętrza przez sklepienie. Kaplice i ołtarze opadały. Arcybisk. Sierakowski podjął dzieło odnowienia katedry w r. 1765. Fabrykę skończono po 10 latach kosztem 600,000 złp. Wówczas otrzymała katedra kształt swój dzisiejszy. Oprócz zakrystyi jest 8 przybudowanych kaplic. W głównym ołtarzu jest cudowny obraz Matki Boskiej. Nagrobków po kapl. jest 10. Uwagi godne są grobowce marmurowe Kampianów, mieszczan lw.; w kaplicy Zamojskich alabastrowe posągi bisk. Jana Zamojskiego i Jana Tarnowskiego; w drugiej przeciwległej spiżowe nagrobki Stan. Żółkiewskiego, wojew. ruskiego (•}• 1588) i Michała Buczackiego (-j- 1438). "Wnętrze kościoła malowane al fresco w r. 1769—1770 przez Stan. Stroińskiego wcale niepoślednio. Mala-tury w presbiteryum odnoszą się do Najśw. Panny. Nad sklepieniem jest Zwiastowanie, Nawiedzenie ś. Elżbiety, Narodź. Zbawiciela i hołd Trzech Królów. Wizerunki te łączą między sobą alegoryczne postacie, przypominające cnoty Bogarodzicy. Na bocznej ścianie od zakrystyi jest obraz przedstawiający dziekana Sulikowskiego, dziękującego wraz z ludem Najś. Pannie za cudowne ocalenie w podróży.

W gronie osób otaczających wyobraził Stroiń-ski także siebie samego w kontuszu, a syna swego i pomocnika Antoniego w stroju francuskim. Drugi wizerunek przedstawia klęczącego przed cudownym ołtarzem Jana Kazimierza, składającego w r. 1656 ślub wiekopomny. Pod tym ołtarzem stoi kolosalna postać tego króla z koroną na głowie, w zbroi w królewskim płaszczu i z berłem w ręku, które skłania na dół. U stóp jego tarcza z napisem: “Sub tuum prae-sidinm". Trzeci obraz na przeciwległej ścianie przedstawia ofiarowanie Matce Boskiej chorągwi zdobytych na nieprzyjaciołach. Pod nim stoi kolosalny rycerz, jako wyobrażenie całego stanu rycerskiego, z tarczą noszącą napis: “Regina Regni Połoniae". Czwarty obraz na tej ścianie przypomina cudowne uzdrowienie Jana Sobieskiego w r. 1672. W latach 1771 i 1772 wymalował Stroiński kościelne nawy i nowo utworzone kaplice. Freski te odnoszą się do życia, cnót i uwielbienia Bogarodzicy i przedstawiają alegoryei podobieństwa /.“Godzinek" o Niepokalanem poczęciu i lit. Loretańskiej wyjęte, ozdobione wizerunkami aniołów, pa-tryarchów, ojców Kościoła i różnych świętych. Uderza wszędzie dokładność rysunku, żywość barw i trafność perspektywy. Z malowideł nie posiada katedra nic szczególniejszego. W za-krystyi jest kilkadziesiąt portretów miernego pędzla, lichtarze spiżowe ulane z dział przez Sobieskiego na Turkach zdobytych, jako też zegar po tym królu. W skarbcu są wielkie srebrne krucyfiksy, berło złote ofiarowane przez Jana Sobieskiego jako wotum. Na zewnętrznych ścianach kościoła wiszą kule z czasów oblężenia L. przez Turków w r. 1672. Obok kościoła stoi przy ul. Halickiej kaplica “Ogrójcowa" czyli Boimów. Założył ją Jerzy Boim z żoną Jadwigą Niźniowską w r. 1609. Kaplica ta kwadratowa, w stylu odrodzenia, piękną miedzianą kopnłą pokryta, odznacza się tak wewnątrz jak zewnątrz niepośledniemi ka-miennemi rzeźbami. Bycinę tej kaplicy ob. w Zawadzkiego “Grody polskie",

Popień al. Popień Wielki, w XVI w. Popyn duplez, wś, fol. i koi., pow. brzeziński, gm. Popień, par, Jeżów, odl. 3ya w- °d Rogowa, st. dr. żel. war.-wied., 12 w. od Brzezin a 3'/a w. od Jeżowa. Na gruntach P. z połączenia dwu strug powstaje rzeczka Rawka. We wsi jest urząd gminny, na folw. fabryka krochmalu kartoflanego, cegielnia, pasieka, dobywanie torfu. Obszar włościański składa się z 5 osad dawniej oczynszowanych i 20 kopłarzy, uwłaszczonych w 1869 r. na 136 morgach. Skutkiem dobrowolnej ugody o służebności, odpadło w 1882 r. 224Va morgi dla włościan, z których powstały kolonie: Popień (l 40 mk.) i Fry-drychowo (35 mk.). Obszar dworski ma 1718 mórg., w tem: 14 mr. ogr., 146 mr. łąk, 283 mr. pastw., pod budynkami, wodami, drogami 49 mórg. Na obszarze tym mieszka 247 osób (89 dzieci). Ogólna ludność P. wynosi więc 422 mk. W 1827 r. było 25 dm., 252 mk. Obszar dworski dzieli się na 3 folw.: Popień, Dąbrowa i Podlesie, mające 44 budyń. (11 murowanych). Gospodarstwo oddawna płodo-zmienne, łąki przeważnie nawodniano. Wś ta powstała zapewne w końcu XII w. na obszarze nadanym przez jednego z ks. mazowieckich klasztorami w Czerwińsku, bowiem w 1240 r. Konrad, ks. łęczycki, zamienia z klasztorem swą wieś Borzęcin (pod Warszawą) na wsie klasztorne Popień i Służewo (Mucz. Rżysz., II, 24). W tymże stuleciu sąsiedni Jeżów nadany został benedyktynom z Lubinia przez ks. mazowieckich Konrada i Ziemowita. Z łanów kmiecych w obu Popieniach (Mały i Wielki) dziesięciny pobierał pleban w Lipcach, podczas gdy pleban w Jeżowie, gdzie parafia powstała w XIII w,, brał dziesięcinę tylko z łanów folwarcznych, a od kmieci kolędę (Łaski, Lib. Ben., 1,335). Przez trzy wieki pozostawał w ro • dzinie Wolskich z Podhajec, h. Półkozic, przechodząc ciągle w linii męzkiej aż do Fryderyka Wolskiego, generała wojsk koron., po którym w początku bieżącego stulecia przeszedł na córkę tegoż Helenę, żonę Jana Krukowieckie-go, generała wojsk polskich. Obecnie jest w posiadaniu wnuczki jego Aleksandry i Karola małżonków Sulikowskich. P. był głównym folwarkiem klucza, w skład którego wchodziły: Wola Łokotowa, Łubiska, Rewica, Świny, Leszczyny, Maryanów, Kiełbasa i Mikołajki. Wsie te w początku bieżącego stulecia odpadły od P. w drodze działo w familijnych. (Z pomocą danych dostarczonych przez p. Kar. Śu-lik.). Br. Ch.

Romany-wś nad Zyżmą pow. oszmiański, w 3 okr. poi., gm. Siedliszcze (al. Siedlicko), okr. wiejski Gilwińce, o 9 w. od gminy, 65 w. od Osz-miany a 26 w. od Dziewieniszek, ma 4 dm., 30 mk. kat. (w 1866 r.). Podług spisu z 1864 r. w części Sulikowskich było 12, w części zaś Hryniewiczów 14 dusz rewiz.

Ststa romanowski ks. Józef Lubomirski zaczął też zniewalać mieszczan romanowskicłi do powinności włościańskich; wynikł ztąd proces pomiędzy ststą a mieszczanami, który dotrwał aż do czasów porozbiorowych. Ale ststwo R. przechodzi w poczet dóbr rządowych i w 1811 r. komisya urządzona dla sprzedaży dóbr rządowych w gub. kijowskiej postanawia, aby osady wchodzące w skład byłego ststwa roma-nowskiego przedane były na własność prywatną (Kopia opredielenija w Komissii uczreźd. w kiews. gub. dlia razprodażi kazionnych imie-nii w 8 den marta 1811 goda uczynennoho). Takiego rozwiązania rzeczy—mówi T. Rylski, autor monografii o Romanowszczyźnie •— nie mogli się spodziewać nasi posielanie. W 1816 r. włościanie zwracają się jeszcze do ziemskiego sądu skwyrskiego, dowodząc, że jako byli starościńscy, powinni pozostać na prawach włościan skarbowych i nie powinni być sprzedani w ręce prywatne. Otrzymują jednak odmowną odpowiedź na zasadzie komisyi ustanowionej dla sprzedaży dóbr rządowych w gub. kijowskiej. R. -w skutek sprzedaży dóbr rządowych przeszła wtedy w posiadanie Józefa Przybyszewskiego. On to zbudował tu dom murowany o piętrze w stylu włoskim, który przed laty kilku zgorzał. W 1844 r. kupił R. od Przybyszewskiego Teodor Rylski, Czernławkę Małą Biliński, a Wielką Grzegorz Gruszecki. Następnie R. przeszła w posiadanie Rożesława Rylskiego, syna Teodora, a dziś jest własnością jego syna Tadeusza. W mczku są dziś jeszcze widoczne ślady wału, przytykającego dwoma końcami do rz. Una-wy, mającego kształt na pół okrągły. Ma on długości 437, wysokości od l do 4 sążni. Wewnątrz tego wału nad Unawą, na miejscu wyniosłem, zwanem "Burtami, jest zamczyszcze mające 215 sążni. Według opowiadania mieszkańców było ono otoczone dębowym ostro-kołem i należało trzy razy objechać krągiem zamek, żeby przez zwodzony most dostać się do niego. Ślady drogi wiodącej do zamku dziś są jeszcze widoczne. Edward SulikowsM.

Sulików 1.) wś i fol. i Sulikowska Kuźnica, wś nad Czarną Przemszą, pow. będziński, gm. Sulików, par. Siewierz, przy drodze z Ząbkowic do Siewierza. S. wś ma 2 dm., 88 mk., 22 mr.; fol. S. al. Maryno 4 dm., 606 mr.; S. Kuźnica, wś, ma 23 dm., 217 mk., 450 mr. W 1827 r. było 9 dm., 69 mk. We wsi znajdują się zduny, wyrabiający kafle. Na obsza* rze fol. browar piwa zwyczajnego, z produ-kcyą roczną na 5190 rs. W połowie XV w. S., wś w par. Siewierz, własność Jana h. Prawdzie, miała 2 łany, 4 zagr. z rolą, l fol. rycerski, z których dziesięcinę, wartości 2

Sul

Sul

571

grzyw., płacono bisk. krakowskiemu (Długosz, L. B., II, 201). Reg. pobór. ks. siewierskie-go z 1443 r. podają wś Sulików (Pawiński, Małop., 452). S. gm. należy do sądu gm. okr. III w Siewierzu (tamże i poczta); ma 19472 mr. obszaru i 10487 mk. (1870 r. 8721). 2.) S., w XVI w. Sulkow, wś i fol., pow. włoszczowski, gm. Radków, par. Bebel-no, odl. 11 w. od Włoszczowy. Około 1851 r. kwitła tu uprawa warzyw. W 1827 r. było 7 dm., 48 mk. W 1886 r. fol. S. rozl. 685 mr.: gr. or. i ogr. 154 mr., łąk 74 mr., past. 192 mr., lasu 253 mr., nieuż. 12 mr.; bud. z drzewa 8; płodozm. 7 i 8-pol., las nieurządzony, pokłady kamienia budowlanego. Wś S. 14 os., 71 mr. Na początku XVI w. 8. należał do par. Bebelno (Bambelno), alo dziesięciny ztąd pobierał pleb. w Chotowie (Łaski, Ii. B., I, 570, 610). Według róg. pob. pow. Chęcińskiego z 1540 r. wś 8., w par. Bebelno (Bambelno), własność Krzysztofa Sulikowskiego seu Gosławskiego, miała 2 kmieci na łanach osiadłych, należących do fol. Bambelno. W 1573 r. S. należała do kaszt, bieckiego (Pawiński, Małop., 274, 577). Er. Ch.

Zyżma , dwie wsi i dwa fol. nad rz. t. n., pow. lidzki, w l okr. poi., gm. Żyrmuny (o 12 i 15 w.), okr. wiejski Horodenka, Wsi miały 4 i 2 dusze rewiz.; folwv należały do Kandybów i Sulikowskich.

Zyżma 1) wś włość, nad rz, t. n., pow, łidz-ki, w l okr. poi., gm. i dobra skarbowe Lida, okr, wiejski Kniażykowee, 6 dusz rewiz. Dawniej własność Paców. 2.) Ź., wś włość, nad rz. t. n., pow. lidzki, w l okr. poi., gm. Żyrmuny, okr. wiejski Apolin, o 21 w. od Lidy ku Lipniszkom, 8 dm. (w 1865 r. l dusz rewiz.), cerkiew prawosł., karczma. Par. prawosł., dekanatu (błagoczynia) lidzkiego, 1477 wiernych. 3.) Z., dwie wsi i dwa fol. nad rz. t. n., pow. lidzki, w l okr. poi., gm. Żyrmuny (o 12 i 15 w.), okr. wiejski Horodenka, Wsi miały 4 i 2 dusze rewiz.; folwv należały do Kandybów i Sulikowskich. 4.) Ź., cztery folw. nad rz. Żyżmą, pow. osz-miański, w 3 okr. poi., gm. Siedliszcze, o 63, 64 i 66 w. od Oszmiany, maja 32 mk. katol.; należały do Tukałłów, Mickiewiczów, Hryniewiczów i Sulikowskieh.