Rasztowce (Dzwinogród )

Słownik Geograficzny KRÓLESTWA POLSKIEGO I INNYCH KRAJÓW SŁOWIAŃSKICH.

Rasztowce ze Scianka, ws, pow. skalacki, nad pot. Gnila, w pasie pogranicznym; lasy R. dochodza Zbrucza, oddzielajacego Galicya od gub. podolskiej. Granice: wschód. Zbrucz, polud. Dubkowce, zachód. Soroka i Kluwince, póln. Borki. Obszar dwór. wraz z Dubkowca-mi ma ról, lak i ogr. 1050 mr., lasu 1619 mr.; wlosc. 2247 mr. W 1857 r. wraz z Dub-kowcami 1272 mk. W 1880 r. bez Dubkowiec w gminie 868, na obszarze dwór. 100; rz.-kat. 294, par. Touste; gr.-kat. 603, par. Dubkowce. Szkola etat. o l naucz., kasa pozycz, gm. z kapit. 2444 zlr. Wlasc. pos. dwór. spadkobiercy Torosiewiczów, Obszar R. i najblizsza okolica tej wsi. (góry Miodoborskie) przedstawia wielka obfitosc ciekawych zabytków przedchrzescianskiej kultury. Szereg tych zabytków rozpoczyna Dzwinogród, starozytne grodzisko, oraz w poblizu dwie tak zwane skalki: Rasztowiecka i Borecka. U stóp Dzwinogrodu lezy dolina Babina; dalej Kruhla Hirka na Brzezniaku, z olbrzymia bryla kamienna, wsparta na 6 - 7 pietrach wiekszych i mniejszych glazów. W poblizu jedna z najwiekszych i najlepiej zachowanych Dup-nych mogil, 18 mt. wysoka, z dwoma walami. Dalej rozlegla góra Sokolicka" zwana, której skalisty, brunatny, krety wystep, prawie prostopadle do Zbrucza spada. U stóp tego wystepu, w dolinie zwanej Zbiegla", na pierwszym zalomie Zbrucza, w obrebie gm. Ho-rodnica, wydobyto w r. 1848 ze Zbrucza posag Swiatowida. O cwierc mili od Sokolicy polozone zamczysko, najwyzszy punkt w Mio-doborach, z walami, bastyonami, oltarzem poganskim i brama kamienna. U stóp dolina lesista zwana Bohod, oddzielona od przyleglych lasów szerokim walem, który sie laczy z walami zamczyska. Za Sierkowcami jest jeszcze zamczysko, ale mniej ciekawe. Wieksza czesc wspomnianych pomników, jak Zamczysko, Bohod i Sokolicha, wraz z cmentarzyskiem, kurhanami, horodyszczem, znajduja sie na obszarze wsi Horodnicy nad rz. Gnila (pow. hu-siatynski). Podobne zabytki spotykamy i na lewym brzegu Zbrucza w gub. podolskiej, pomiedzy Satanowem a Husiatynem. Takie skupienie zabytków na stosunkowo niewielkiej przestrzeni swiadczy, ze istnialy tu ludne osady, otaczajace centralny gród (Dzwinogród), rezydencya wladcy, przy której stala swiatynia Swiatowida, z oltarzami ofiarne-mi. Prawdopodobnie po obaleniu Swiatowida, w Liczkowcach wzniesiono swiatynie chrze-scianska p. w. sw. Mikolaja, dotad istniejaca. Wiadomo bowiem, ze Swiatowida przy wprowadzeniu chrzescianstwa u niektórych szczepów zastapil sw. Wit, jak naprzyklad w Pradze czeskiej, u innych sw. Mikolaj, a jak Swiatowidowi skladano w ofierze koguty zywe, to i dzis jeszcze w Liczkowcach w dzien sw. Mikolaja znosza do kosciola koguty i kury, nawet z dalszych okolic z za Zbrucza. Dzwlnogród lezacy w obrebie Rasztowiec, poprzedzaja duze skalki: Rasztowiecka i Bo-brecka. Sa to olbrzymie, pietrzace sie nad parowem skaly. Na szczycie pierwszej przechowaly sie slady wykuc i wyzlobien. Dzwinogrodem nazywal A. H. Kirkor rozlegla góre, w której od pln.-zachód, strony wykuta niewielka pieczara, stale zamieszkala przez pustelnika. W srodku urzadzony oltarz, przy którym lud gromadnie, szczególnie w swieta, sklada swoja danine. Obok izdebki jest rodzaj niszy, sluzacej za sypialnie. Dzisiejszy pustelnik kopiac kolo swej siedziby, natrafil na mnóstwo gruboziarnistych skorup. Idac od pustelni na poludnie napotyka sie fose maia-ca 17 mt. glebokosci, a za nia szeroki i dlugi wal. Dalej przeszedlszy 208 mt. spotykamy druga fose, a za nia drugi wal. Po za tym ostatnim rozlegla równina nosi nazwanie Starego zamczyska". Sa tu slady murów kamiennych, z glazów ukladanych. Glazy te reka ludzka obrabiane, tkwia w ziemi. Z zachodniej strony, blisko na cwierc mili ciagnie sie gleboki jar, od wschodu zas i poludnia otacza Zbrucz. "Widoczna zatem, ze warownia miala wazne obronne znaczenie. W pólnocnej stronie u stóp Dzwingrodu dolina lesna i dzis nazywa sie Babina". Zyja jeszcze ludzie, którzy pamietaja stojacy tu posag kamienny (babe), który przed trzydziestu laty jakis lesniczy rozbil i uzyl do budowli. Czesto powtarzajaca sie na obszarze Rusi nazwa Dzwi-nogród (Zwenihorod, Swinihorod) i niezbyt wielka odleglosc miedzy temi grodami, utrudnia roztrzygniecie, które z wiadomosci kronikarskich odniesc nalezy do Dzwinogrodu nad Zbruczem. Dalsze losy tego grodu wiaza sie z dziejami Trembowli. B. E.