Inne miejscowości okolic Łucka

Słownik Geograficzny KRÓLESTWA POLSKIEGO I INNYCH KRAJÓW SŁOWIAŃSKICH.

Cmilów, ws, pow. lubelski, gm. Zemborzy-ce, par. Abramowice. W 1827 r. bylo tu. 24 dm., 150 mk. Er. Ch.
f min, ws, pow. lucki, ma kaplice katol. parafii Kolki.

Beresteczko, mko, pow. dubienski, daw. woj. wolynskie pow. lucki, w czesci zachodniej powiatu dubienskiego, nad Styrem, niedaleko granicy Galicyi. Starozytna dziedzina ks. Pronskich, z których Aleksander, starosta lucki, w koncu XXI w. sprowadzil aryanów, przez co B. stalo sie glównem ich siedliskiem. Okolo 1644 r. mieszkal tu jako intendent zborów, uczony Jedrzej Wiszowaty. Pod B. na prawym brzegu Styru otrzymal w 1651 r. swietne zwycieztwo Jan Kazimierz nad Chmielnickim, sprzymierzonym z Tatarami. Po lewej stronie rzeki pokazuja mogile Pronskich i kopiec zwany Marucha, przy którym Jan Kazimierz przed bitwa sluchal mszy sw. Piekny kosciól i klasztor zajmowany byl przez tryni-tarzy, którzy tu szkoly utrzymywali, 1773 wyniesione do rzedu podwydzialowych. Na wyspie sformowanej przez Styr mial byc zamek, zalozony przez ks. Symeona Pronskiego, wojewode kijowskiego. Przechodzac z rak do rak B. nalezalo 1765 do Zamojskich, 1795 do Platerów. Pod B. Dwernicki przechodzil wplaw rzeke. Jarmarki niegdys slynne; 2853 mk. Ma cerkiew prawosl., tartak, kilka garbarn, apteke; mieszczanie katolicy szewctwem glównie sie trudnia. Przy koncu zeszlego stulecia cale miasto oprócz 5 mk. wymarlo od dzumy. Pod B. dotad kurhany zadzumionych; B. nalezy dzis do Witoslawskiego. Paraf, kosciól katol. s. Jana Chrzc., z muru wzniesiony 1711 a fundowany przez Jana Kazimierza na pamiatke zwyciestwa, bardzo piekny, z relikwiami s. "Walentego. Parafia katol. dek. dubienskiego: dusz 942; kaplice w Werbeniu, Peremylu i Lipie; dawniej i w Haliczanach. Widok B. pomieszczony wAlbumie" Ordy. F. S.

Bereznica, mko, pow. rówionski, mko na Polesiu Wolynskiom, przy zbiegu Berezanki 7. Horyniem. Cer. prawosl. drewniana, garbarnia, 1643'mk. Nalezala dawniej do Czac-kich, od 1831 rzadowa. Paral', kosciól katol s. Rafala Arch., wzniesiony z muru 1726 przez Bohuslawa Skirmunta. Parafia kat. dekanatu luckiego: dusz 969. Kaplico w Horodzcu, Ku-raszu, Sarnach i Niemowiczach.

Biale, 1.) jez. w pow. grodzienskim, na zachód rnka Jeziory, 12 w. dl., l-2 w. szer., (wedlug Strielbickiego 9 w. kw. rozl.), brzegi suche, lesiste. Za posrednictwem strumienia Ghomuty laczy sie z jez. Molotniewo, które ze swej strony ma komunikacya z bardziej pólnocnemi jeziorami Zapurye i Lót. Z pod Zapurya plynie Kalnica i wpada do zatoki Ka-ban jez. Bialego. Z drugiej strony jez. B. laczy sie z jez. ltybnica, które daje poczatek rzeczce Pyrrze, uchodzacej do Kotry. Por. Kotra. 2). B., jez. w pow. slonimskim, par. Olszew, o 6 w. na zachód od jez. Czarnego, ma dno piaszczyste, odlewów zadnych niema, rozl. 4 w. kw. 3.) B. jez., pow. lucki, ma 4 w. kw. rozl. wedlug Strielbickiego. 4.) B. jez., pow. kowelski, ma 6 w. kw. rozl. wedlug tegoz.

Bialystok, wies, pow. lucki, okolo 700 mk., cerkiew murowana i ruiny klasztoru bazylianów, zalozonego przez Hulewiczów - Woju-tynskich, do których niegdys B. nalezal.

Bielczaki, Bielczoki, ws, pow. lucki, nad Slucza, ma poklady grafitu wedlug Eichwalda

Biskupicze, ws, pow. lucki, ma okolo 800 mk. Wlasnosc hr. Krasickiego

Bludów, 1.) ws, pow. ostrogski, na pólnoc od Braniowa o 5 wiorst. Nalezala niegdys do ks. Ostrogskich, pózniej do Jablonowskich a w 1802 r. dostala sie Mossakowskiemu i Zyl-lokowi Kamienskiemu. Mossakowski swoja czesc sprzedal Lenkiewiczom, a Kamienski w 1875 r. kolonistom czechom. Ws B., w okolicy bezlesnej, rozrucona na dwóch wzgórzach, pola orne plaskie, poklad ziemi czarnoziem, obok wsi jest rzeczka bez nazwiska; formuje staw, na którym jest mlyn; wies ta ma cerkiew parafial. 2.) BM Bledów, ws, pow. lucki, niegdys wlasnosc Sobieskich, potem Bledowskich. ruiny palacu, który budowal Jakób Sobieski. Fabryka narzedzi rolniczych i gorzelnia; 900 mk. Dzis wlasnosc hr. Rottermunda.

Borsikowo, okrag wiejski w gm. Lucka-wies, pow. dzisienski, llcxy w swym obrebie wsie: Jalowiki, Jakimowco, Piskuny, Czujki, Miszuly, Labucie, Wasiuki, Malonka, Polilej-ki, Zadniki

Chinocza, ws, pow. lucki, ma kaplice katol. parafii Wlodzimierzec.

koniec 1 tomu

Drohobuz 1.) wies, pow. ostrogski, dawniej nalezala do województwa wolynskiego, w pow. luckim, lezy nad rzeka Horyniem, o 50 w. na pólnoc od Ostroga, na samej granicy pow. rówienskiego. Horyn przy D. plynie obszerna dolina, która pokrywaja piekne laki. Sam D. rozlozony na górze; od niego szeroko rozciagaja sie równiny, uzyte pod uprawe zboza. Na krawedzi góry stoi dom dziedzica; na tem miejscu przed wieki byla forteca, bo dotad istnieja waly; forteca musiala byc murowana i oprowadzona murem. Z prawej i lewej strony mieszkalnego domu sa dwa wawozy glebokie, któremi zródlana woda dwoma strumykami splywa do Horynia. Na polu za pólnocnym wawozem w czasie orania ziemi,
lemiesz wyorywa kawalki cegiel w rozmaitych miejscach, co dowodzi ze ta rozciagalo sie miasto; dolny poklad ziemi glina, z wierzchu czar-noziem. Pod domem dziedzica odkryto ogromne lochy, lecz nikt ich dotad nie badal. Istnieje dotad w D. po-bazylianska cerkiew z monastyrem, w 1786 r. fundowana. Dawny monastyr, który jeszcze za Dawida Igorowicza istnial, lezal na pln. od D., gdzie dotad wy-oruja cegle i kamienie na polu. Jeszcze w dziale Jauusza i Aleksandra ks. Ostrogskich w 1602 r. sporzadzonym wzmianka jest, zo Dorohobuz miasto i zamek, zatem i ta wies, byly w posiadaniu ks. Ostrogskich. Nastepnie po darowiznie kolbuszowskiej przez ks. Janusza Sanguszke ordynata ostrogskiego w 1753 dostala sie wies Koniecpolskim, pózniej byla wlasnoscia Walewskich, od tych kupil Zawi-sza, yi-ezes b. trybunalu zytomierskiego, a po nim prawem spadku przeszedl na siostrzenca jego Ksawerego Jodke, b. marszalka powiatu ostrogskiego. Obecnie dziedzicem jest Tomasz syn tego ostatniego. Jest tu cerkiew drewniana paraf, i cerkiew przy monasterze filialna. 2.) D., ob. Dorohobuz, Z. .Róz

Drozdnie, ws, pow. kowelski, gm. Lubitów, osada dawna, w aktacli XVI w. znana pod nazwa Drozdy, Drozdiany. Lezy przy dawnym goscincu, la.czaeym Luck z Kowlem i Brzes-iiem. W XVr[ w. wladali ta wsia Drozden-scy, zamozni ziemianie pow. luckiego (Iwan Drozdenski z Drozdian" wspomniany w lu-stracyi z r. 1545 zamku luckiego). Przy koncu XVIII w. spotykamy tam kilku wlascicieli; wieksza od innych posiadlosc byla w reku Dyonizego Ogonczyk Dubieckiego, burgrabie-go zamku wlodzimierskiego. Ostatni ten bur-gratna wlodzim. byl pierwszym marszalkiem pow. kowelskiego po rozbiorze. Pod goscinnym jego dachem w D. bawilo dosc dlugo liczne grono wychodzców francnzkich, za dni wielkiej Eewolucyi. Z Drozden to pono Dyon. Dubiecki poslal królowi Stanislawowi Augustowi ode swa slawiaca królewskie reformy. Stanislaw August obdarzyl go orderem, ale burgrabia, rad bawiacy sie ksiazka i piórem, korespondujacy z Hug. Kollatajem, order odeslal królowi, tlumaczac sie, iz nie dla nagród i czczej chluby, ale gwoli milosci swiatla dank oddaje usilowaniom królewskim, dazacym do rozszerzenia oswiaty w kraju. Kzadki ten czlowiek dla swej bezinteresownosci, prawie nieznanej w owej epoce, umarl lal 2 r., pochowany w m. Beresteczku. Wsród wlascicieli Drozdni dzis sa llaczynscy, jedyni z potomków po kadzieli burgr., wlodzimierskiego. (Podróze Niemcewicza, Zródla Dziej, tom VI, wyd. A. Jablon. 1877 r., zawieraja wzmianki o D.). Dzis jestto majatek wielu posiadaczy, koloka,-cya, 1810 dzies. gruntu. Wloscianie, 635 dusz, maja 118 dm., 1667 dzies. ziemi. Gleba ziemi redzina i popielatka na pokladzie mar-glowym. Narzecze rusinskie, M. D. i A. Br.

Duliby, ws, pow. ostrogski, na pólnoco-za-chód od Ostroga o 50 w. polozona; przez wies przechodzi kupiecka droga do mka. poleskiego Dabrowiey a ztad do Pinska. Na dwóch wzgórzach rozrzucona, ma cerkiew parafialna, z cudownym obrazem N. Maryi Panny i kaplica katol. parafii Miedzyrzec Korecki. Ta wies od 200 lat zostaje w rijku Hulewiczów, rodziny licznie rozrodzonej na Wolyniu, szczególniej w pow. luckim, ostrogskim, zwiahel-skim, zytomierskim i owruckim. Na wyjezdzie z Dulibku m. Hoszczy poza wsia przy drodze z prawej strony sa wiejskie mogilki; na tych mogilkach stoi dotad murowany grobowiec z daszkiem czerepica krytym; sam grobowiec wszedl w ziemie, napisów nie widac. Naprzeciw tego grobowca stal murowany slup na 2 lokcie szeroki z piedestalem na 3 lokcie kwadr.; na slupie od poludnia byla tablica kamienna, na której slady liter lecz tak zatartych i popsutych, ze nic nie mozna wyczytac. Do kumenta po przodkach terazniejszego dziedzica Wincentego Hulewicza o znaczeniu tego pom-
nika nic nie wzmiankuja; jest tylko tradycya, ze grobowiec miesci zwloki Hryhora i Denysa braci Hulewiczów, zwasnionych o drobnostke. W ustach ludu miesci sie jeszcze inna tradycya ze dwóch dziedziców spieralo sie o granice i ze w najsciu jeden drugiego zabil. Samo nazwisko wsi przypomina niegdys istniejacy naród szczepu slowianskiego Duleby, który to naród za swiadectwem kroniki Nestora str. 11 przemieszkiwal nad rz. Bugiem i bardzo byl przesladowany przez Obrzynów albo Awarów; w pózniejszym czasie ustapili na zachód (Lelewel w dziele o narodach slawianskich str. 746). Wies D. jako pamiatka po tym narodzie moze pozostala, który ustapil z ziemi przez siebie zasiedlonej; miejscowosc ta byla lasami pokryta, obecnie zas od pólnocy i zachodu niewielkie obszary lasu pozostaly. Drzewa sa jeszcze bardzo stare a szczególniej deby, na niektórych liczone sloje dochodza do 1080 i wiecej. Ziemia od wschodu czarnoziem, ku poludniowi i zachód, koloru szarawego a na pólnoc glinka, grunt jednakze pszenny urodzajny; od zach. sa góry kamienia wapiennego, z którego wypalaja wapno. Z. Róz.

.) Glińsk., ws, pow. lucki, o 60 w. od Lucka; wychodzcy czescy.
koniec 2 tomu

Hnidawa, ws, pow. krzemieniecki, nalezaca do Czajcz yniec, w jarach polozona, miala na górze psl.acyk, wystawiony przez Michala ks. Wisuiowieckiego, woj. wilenskiego. Starostwo niegrodowe lmidawskie miescilo sie w wdz^wie wolynskiem. powiecie luckim. Podlug lustracyi z r. 1628 powstalo z dawniejszego ststwa luckiego, przez oddzielenie od niego dóbr Hnidawa z folwarkami i przyle-glosciaroi. Muiej rozlegle to starostwo posiadal w r. 1771 Stanislaw Stepkowski, oplacajac kwarty zlp. 239 gr. 16, a hyberny zlp. 103 gr. 20.

Hodomicze, ws, pow. lucki, ma kaplice katol. parafii Kolki

Uranie, dobra, pow. lucki, maja ze wsia Tryputnia, sloboda Mosty i futorem Ostrów 2281 dzies. rozl. Dziedzictwo Chamców

Hubin, wies, pow. lucki, niedaleko granicy pow. wlodzimierskiego w b. hrabstwie horo-chowskiem. R. 1849 M w. H. nabyl J. I Kraszewski za 165 tys. zl. Mial wtedy 121 dusz, 113 wlók ziemi w lanach, 35 wlók lasu, mlyn, wiatrak. R,. 1853 nasz autor puscil H. w dzierzawe i osiadl w Zytomierzu,

Hulewicze lub Huleinazów, mko w pow. luckim, przypomina nazwisko rodziny czesto spotykanej w dziejach Wolynia; zapewne nalezalo do niej. Byla tu parafia katol. dekanatu kowelskiego z kaplicami w Kaszówce i Czersku.

lipiboki, wies, pow. dubionski, na Wolyniu, osada dawna, prawdobodobnie byla pierwotnie zaludniona, za dni witoldowych, przez jenców ze wschodu zadnieprzanskiego przyprowadzonych, jak pozwala sie domyslac nazwa tej wsi, pochodzaca od jakiegos obcego pierwiastku. Na przedmiesciach Lucka utworzyl byl Witold cala osade z jenców czuwaszów, plemienia finskiego, przyprowadzonego z wodozbioru Wolgi; nazwa przedmiescia dlugo byla jedynem swiadectwem owego osadnictwa, typ bowiem i tradycya zaginely. Podobniez i sasiadujaca z Ilpibokami Smordwa zawdziecza zapewne swe zaludnienie Mordwie, plemieniu finskiemu, które wraz z Czuwaszami jest podscieliskiem ludnosci rossyjskiej w srodkowych okolicach wodozbioru Wolgi. Witold, podczas swych zwy-ciezkich wypraw, ze wschodu i poludnia sprowadzal jenców, któremi kraj osiedlal. Obecnie mala, odosobniona od wiekszych goscinców wioska, llpiboki, niczem nie przypomina swych prawdopodobnie obcych pierwocin. W polowie tego wieku byla to wlasnosc Jakóba Stroyno-wskiego i jego spadkobierców; przedtem Strzel-nickich, których groby sa w miejscowej kaplicy. Dwór, zbudowany w przeszlem stuleciu, moze i dawniej, przez Strzelnickich, odosobniony od wsi, co rzadka jest rzecza na Wolyniu, zywo przypominal dawny obyczaj naszej szlachty. Na znacznej przestrzeni kraju, sród dworów sredniej zamoznosci, nie mozna sie bylo spotkac z zabytkiem przypominajacym tak dobrze czasy i potrzeby dawne, jak dwór w I. Alkowy, bokówki, obicia plócienne, malowane,

któremi byly sciany okryte, dwie oficyny obszerne z duzemi ogniskami i izbami goseinnemi, sienie duze, znaczna ilosc pokojów, dach wyniosly) lamany, przypominajacy czasy architektury doby saskiej,, swiadczyly o zamoznosci, dawnosci i towarzyskich upodobaniach uprzednich wlascicieli. Okolo polowy obecnego stul. juz to wszystko bylo okryte pylfttn zaniedbania. Brak byl srodków do utrzymania w nalezytym porzadku. Od Stroynowskich przeszly I. droga sprzedazy do Witwinskich. Parafia prawosl. w Rudce, duzej wsi o l kil. odleglej; parafia katol. we wsi Lysinia. M. D.

Iwanczyce, ws, pow. lucki, ma kaplice katolicka parafii Luck.

Jablonki Wielkie i Male, dwie wsie, pow. lucki, naleza z Zagórówka i Dolzyca do JVIo-szynskich; maja te dobra 685 dzies. ziemi.

Jalowieze, ws, pow. lucki, st. p. Luck. Ma paraf, kosciól katol. N. P. M., z muru 1669 r. wzniesiony przez Issajkowskiego. Parafia katol, dekanatu luckiego: dusz 575, Kaplico w Ostrozcu, Nowostawie i Pulhanowie. R. 1658 (167 ?) zalozyl tu klasztor dominikanów Sa-mtiel Dolmat Izajkowski, sedzia ziemski lucki; niebawem zniesiony.

Jampol, matko w pow. krzemienieckim, na lewym brzegu Horynia, grobla tylko od Ty-chomla przedzielone, o 13 mil od Lucka, o 20 w. od Teofilpola, o 17 w. od Lachowiec, o 12 w. od W. Dederkal. Pierwotnie nazwane Ho-rodyszcsiem tychomelskim a po nabyciu od Sieniutów w 1535 r. przez ks. Janusza bisk. wilenskiego przezwane Januszpoltim, która to nazwe przemieniono na dzisiejsza. Bylo nastepnie w posiadaniu Zbaraskich, Wisniowiec-kich, Radziwillów nakoniec Chodkiewiczów. Byli tu: królewicz Wladyslaw w 1617 r. i Stanislaw August 1787 r. Dawniej byl tu kosciólek drewniany, zbudowany 1646 r., jak swiadczy wizytacya bisk. Rupniewskicgo z r 1726. Gdy jednak kosciól ten zniszczony i zburzony zostal, przeto de nova radice ufundowany zostal nowy kosciól w 1723 r. przez ksiazat Wisniowieckich z zapewnieniem znacznych funduszów, p. w. Przemienienia Panskiego. W 1736 r. od cechów znajdujacych sie w Jampolu (kowalskiego, szewskiego, tkackiego i krawieckiego), zapewniono kosciolowi po 2 funty wosku. Ód zydów równiez pewno oplaty wybierano: nadto prywatne byly zapisy. Kosciól konsekrowany byl w 1741 r. przez Antoniego Kobielskiego bisk. luckiego a w r. 1850 bardzo starannie odnowiony. Parafia J. dek. krzemienieckiego ma dusz 1745; ma kaplice: w Tatarynowcach, Zaborcach, Wolos-kiem, Maklaszach i Lachowcach. 11. 1870 mial J. 658 mk., w tem 45 proc. izr.; 231 dm., 2 cerkwie, kosciól, kaplice, synagoge, pota-szarnle, browar, mydlaruie, 36 sklepów, 52 rzemieslników, 4 jarmarki, st. p. i telegr., wiele mlynów i obfite poklady kredy.

Karpi to wka 1.) ws, pow. ostrogski, gmina Kuniów, o 18 W. na pld. od Ostroga, nad Wilia, nalezala do Malinskich, pózniej i dotad do ks. Jablouowskich. Gleba krzemioaka. Lndaosó nieliczna uprawia ziemie i drzewo obrabia. 2.) K., osada pow. nowogradwolynskiego, gminy serbowskiej nad Slucza, wloscian 6, ziemi wlosc. 12 dzies. Nalezy do dóbr Kurczyc-kich Mecinskiej, jest tam tartak i mlyn wiekszy. 3.) K., ws, pow. lucki, ma fabryke smoly. 4.)

Kiwirce, Kiwercy, wies, pow. lucki, par. Luck, rua wyborna gline garncarska, kaplice katol. i st. dr. zel. kijów.-brzesk., mieday Rozyszczem a Olyka, o 182 w. od Brzescia lit., o 14 w. od Lucka, o 16 od Rozyszcza. Wedlug podania, niegdys przedmiescie Lucka

Kopaczówka, 1.) ws nad rz. Szaliwka, doplywem Medwedówki,

pow.starokonstantynow-ski, par. Woloczyska. 2.) K., koi. niern., pow. lucki, niedaleko mka Rózyszcze. X. M. O.

Kostnichnówka, pow. lucki. ob. Kostiuchówka.

Kozin, miasteczko prywatne, w pow. krzemienieckim, nad stawom, o 7 mil. od Lucka, wlasnosc niegdys rodziny Kozinskich, herbu Zagloba, zalozone w r. 1538 na mocy przywileju króla Zygmunta I, wydanego w Krakowie, który na prosby Aleksandra i Michala Hryn-kowiczów Kozinskich, nagradzajac ich wierne sluzby, pozwolil miasto erygowac, nadal jar marki i targi. Majetnosc ta, przez rózne przechodzac rece, byla dziedzictwem G-ojskich, Pirlejów, wreszcie dostala sie Tarnowskim. Z tych Jan Amor Tarnowski, kasztelan konar-ski i leczycki, podejmowal tu, w palacu w starym murowanym zameczku na kepie stawowej lezacym, króla Stanislawa Augusta, jadacego w r. 1787 do Kaniowa na zjazd z cesarzowa Katarzyna II. Wzmiankowany dziedzic otrzymal od tegoz monarchy w r. 1790 przywilej ustanawiajacy jarmarki czteroniedzielne. Nalezal K. w 1750 r. do Tarnowskich a by] w posesyi dozywotniej Anastazyi Kajetanowe; z Boguszow Tarnowskiej. Kosciól murowany staroswiecki dawny, przez kogoby byl murowany niewiadomo. Ten kosciól oddany by] 00. dominikanom, prowincyi polskiej, za kon-sensem x. biskupa, przez fundatora Kajetana Amor Tarnowskiego w 1738 r. Klasztor mia] gruntów po 3 wlóki wójtowskie, nadto siano-zecie, wolny wreb do lasów i mlewo w mlynach Czortowskich, rybe ze spustów i 700( zlotych na miescie Kozinie zapisane, od których arendarze kozinscy corocznie kwartalam: po zlot. 122 oddawac powinni; od kahalu zas kozinskiego zwierzohnosó koscielna pobierala 30 2 kamienie loju. R. 1870 K. mial 155 dm 514 mk., w tem 15 proo. izr.; kaplice katol. parafii Ptycz (dawniej parafii Krupiec), cer-iiew, synagoge, gorzelnie.

Krupa, mko w pow. luckim, dekanacie dubienskim, od Lucka mil 11, w 1761 dziedziczne Michala Czetwertynskiego podkom. brac-lawskiego; por. Horyngród. W wizycie generalnej A. E. Wollowicza, biskupa luckiego brzeskiego, z r. 1761 powiedziano: Jest tu kosciól drewniany, wybudowany przez dziedzica (1759), erygowany niegdy przez Albrychta Radziwilla, kanclerza W. Ks. L. i Krystyne z Lubomirskich w 1644 r., uposazony przez tychze fundatorów. W parafii monaster oo. bazylianów w miasteczku Drohobuzu. W miescie kaplica na zamku. Zydzi miejscowi daja kamien loju do kosciola, a kabal miedzyrzecki 160 zlotych. Inne tez zapisy posiada."

Kurasz, ws w pow. rowienskim, na pln. llównego o 50 w., na lewym brzegu Horynia. a na plci. Stepania o w. 5. Dotad sa ogromne waly w ruinie. Starozytne miasto tego nazwiska bylo podobno stolica Dulebów. Zygmunt Stary nadal K. z przyleglosciami Konstantemu I wano wiezowi ks. Ostrogskiemu, hetmanowi w. w. ks. litew,, za jego zaslugi w ojczyznie, jak to swiadczy przywilej w ruskim jezyku pisany z pieczecia przewiesista 1520 r. K. na lezal do klucza stepanskiego. Ostatni ordynat ostrogski ks. Janusz Sanguszko, marszalek nadw. w. ks. litew., rozdarowujt.c w Kolbuszo-wie 1753 r. dobra ordynacyi ostrogskiej rozmaitym magnatom, klucz stepanski wraz ze wsia K. darowal ks. Józefowi Lubomirskiemu, podstolemu w. ks. lit., i tu w spisie majetnosci wies Kurasz nazwana Korosz; od Lubomirskich ta majetnosc przeszla w dom Kaszowskich, W których reku i dotad zostaje.

Obecnie jest to niewielka wioska poleska, polozona na górze; przy walach jeszcze dobywaja kamienie swiadczace ze byla omurowana; wiesniacy czesto tamze znajduja rozmaite srebrne monety; w okolo wsi pola orne, które wszedzie koncami dotykaja lasu; cerkiew prawoslawna i kaplica katol. parafii Bereznica, dek. luckiego. Grunt krzemionko waty, pszenicy tu nie sieja, tylko zyto, a najwiecej owsa. Do wsi Ponory, Oho niakowa, Majkowa, Dolzka, Zawrowa, Hlu-boczka, Ulaszanówki, HoloweJ, Lisiczego, Mi-latyna i Sadek, w ostrogskim powiecie polozonych, nalezy las, mianujacy sie ,,Kurasz"; dla czego mu dano takie miano, niewiadomo. Jezeli rzeczywiscie miasto (dzis wies Kurasz) w da"wnych wiekach bylo stolecznem miastem, a lasy, okalajace to miasto, byly w jednym nieprzerwanym pasmie z lasami o których mowa, zatem od glównego miasta lasy przybraly miano. W lesie Kuraszu w czesci nalezacej do wsi Zawrowa, na rownem miejscu, dotad egzystuje ,,horodyszcze"; ma ono potrójne waly dobrze dotad zachowane, usypane w czworobok, wysokosci do 3-ch sazni; we srodku pierwszego walu przestrzen 15 kwadratowych sazni, po za temi walami na przestrzeni 4 sazni szer., sa takiejze wysokosci drugie waly, a miedzy pierwszym i ostatnim plynie woda; za drugiemi walami na przestrzeni 200 kroków jeszcze sa waly, ale nizsze od dwóch pierwszych, bo tylko maja wysokosci 3 lokcie. Na pierwszych walach rosna olbrzymie deby, u których, gdy w 1852 r. jeden byl zrabany, naliczono slojów 982. W 1868 r. geolog Os-sowski, robil i tu poszukiwania i znalazl rozmaite czerepy z garnków lub misek i nóz dosc wielki na ksztalt sierpa zakrzywiony, bez naciec na ostrzu, jakia bywaja na sierpach.

koniec 4 tomu

Lysin, ws w pow. dubienskim, na praw brz. rz. Styru, nalezy do 3 okr. polic., urzad gminny w Boremlu. Par. rzym.-kat. w miejscu, prawoslawna do Lopawsz. Kosciól parafialny pierwotnie fundowal dziedzic Adam z Drewnowa i Mielejowa Drewnowski, podkomorzy wendenski, w r. 1724 i takowy uposazyl donacya oblatowana w grodzie luckim 2 wrzesnia t. r. Kosciól pierwotnej fundacyi byl drewniany, zbudowany na gruzach zboru aryanów i w 1792 r. mial byc zamkniety Staraniem miejscowego proboszcza, ks. Stanilawa Karpowicza przy pomocy parafian, Stanislawa Jakubowskiego, Wojskiego czernie-chowskiego z Kniahinina, Antoniego Mossa-sowskiego, podstolego czerniechowskiego zLo-:>awsz i Jerzego Strzelnickiego z Ilpibok, wymurowany zostal nowy pod wezw. Przemienienia Panskiego, i nabozenstwo wprowadzone d. 3 sierpnia 1800 r. Kosciólek niewielki, ksztaltu czworoboku podluznego, z facyata piramidalna, dosc nad dach wzniesiona. Jest tu kilka odpustów, na które sciagaja tlumy poboznych, mianowicie odpust zupelny w d. 6 sierpnia, za patentem Klemensa XIII papieza z r. 1761, bywa nadzwyczaj liczny. Ziemi dwors. mr. 863, wlosc. 782, dm. 46, mieszkanców plci obojej 268, w tej liczbie katol. 65. Do parafii lysinskiej naleza wsie: Lysin, Lo-pawsze, Chryniki, Tolpyzyn, Rohozne, Wolko-wyje, Czarnoloza, Kopanie, Demidówka, Lisz-nia, Dublany, Swiszczów, Rudka, Ilpiboki (kaplica), Kniahinin, Perekale, Wojnica, Ochmat-ków, Bokujma, Welnicze, Lichaczówka, Krasne, Rudlów, Baboloki, Medeszów; katolików

tych wsiach 919.

Kosciól posiada kilka bardzo pieknych ornatów i kap, ze sluckich zlotolitych pasów i drogich materyi zrobionych, ladny obraz Pana Jezusa szkoly wloskiej, dar jenerala Szeptyckiego, który otrzymal takowy od cesarza Napoleona I. Obraz ten pochodzi z galeryi ks. ks. d'Este i po kampanii wloskiej 1796-97 do kraju przywieziony. L. przeszedl w r. ] 800 droga spadku od Drewnowskich do Chruszczewskich, a po smierci [ostatniego wlasciciela, Romualda Chrusz-czewskiego, w r. 1877 dostal sie siostrzencowi jego Witoldowi Lyszczynskiemu. Sa jeszcze w L. trzy czesci, po kilka i kilkadziesiat morgów liczace, nalezace do Wtorzeckich, Rutko w-skich i Stasiewicza. Jest tez w L. cerkiew prawosl. Te ostatnia wzniósl okolo 1840 r. miejscowy proboszcz katol. Dominik Zawadzki ze skladek, ocalajac tym jedynie sposobem od zabrania kosciól katol. L. w XVII w. byl w pewnym stopniu obronny: mieszkal tu chorazy czernich. Hulewicz (Ksiega pam. Micha-lowskiego). Zamku jednak niema ani sladu; jezeli istnial, to chyba tam, gdzie dzis kosciól. A. S. N.

Lyszcze, ws w dek. luckim, ma kaplice katol. parafii Kolki.

Majunicze, ws nad Styrem, pow. lucki, gm. rafalowska.

koniec 5 tomu

Maniowicze, ws, pow. lucki, nad rz. Sto-chodem.

Medkow al. Medkowo, ws nad rz. Horyn, pow. rówienski, w stronie zachód, od mczka Aleksandryi. Dawniej posiadlosc biskupów luckich (Arch. J. Z. Rusi, cz. 1,1.1, 202,207).

Mikalma-Hac, uroczysko okolo Podhajec, pow. lucki, ob. Arch. J. Z. B.., cz. VI, t. l, 10.

Mizoczyk al. Mizocz Maly lub Stary, ws nad rz. Stubelka, pow. dubienski (dawniej w pow. luckim), o 2Y2 w. na pld.-wsch. od Mizocza; 202 mk., 366 mr. ziemi dwors., 433 wloscian., w bardzo dobrej glebie. Osada starozytna, siegajaca XIV w., jak swiadczy nadanie z d. 20 grudnia 1322 r. Lubarta Gedymino wieza, ks. lucko-wlodzimierskiego (ob. Mizocz). M. nalezy do dóbr mizockich hr. Józefa Dunina Karwickiego. Por. Arch. J. Z. R., cz. I, t. l, 203, 207. J. D. K.

Moszczanica 1.) Wielka, ws, pow. dubien-ski, o 10 w. od Mizocza, w polozeniu bardzo górzystem, wsród sadów owocowych. Gatunek gleby glinka, nie tyle sprzyjajaca dla uprawy zboza o ile dla drzew fruktowyeh, których wloscianie tutejsi posiadaja bardzo szlachetne gatunki i prowadza od lat kilku obszerny handel owocami z Warszawa. Domy i zabudowania gospodarskie wloscian odznaczaja sie porzadkiem i doborem materyalu budulcowego. Wielu z nich zajmuje sie garncarstwem. Starozytna to osada, zalozona sród dawnych, nieprzebytych lasów przez wychodzców podolskich, chroniacych sie od napadów tatarskich. Nazwiska niektórych wloscian mo-szczanieckich, jak np. Tataryn i Koczubej, zdaja sie to potwierdzac. Wies ta wchodzila niegdys w sklad klucza dubienskiego, ordy-nacyi ostrogskiej. W 1753 r. na mocy tran-zakcyi kolbuszowskiej otrzymal ja Lubomir-ski wraz z przysiólkami Wasilowa, Soltanowa (Soltanówka) i Przyborna. Nastepnie w 1775 r. weszla w dom Duninów-Karwickich i odtad znajduje sie w ich posiadaniu (ob. Mizocz). W miejscowem archiwum znajduje sie dokument z d. 17 lutego 1775 r. spisany w Du-bnie miedzy ksieciem Ksawerym Lubomir-skim, wojewodzicem braclawskim, dzialajacym w imieniu swoim i braci swych ks. Józefa, Michala i Aleksandra a Józefem br. Duninem Karwickim, regent, koronnym, o wies M.-Wielka za sume 180600 zlp. Kontrakt ten byl oblatowany d. 25 lutego t. r. w grodzie luckim, przyczem wyplacono sume szacun-

kowa. 2.) M.-Mala, ws, pow. dubienski, po lozona nad dwoma stawami, uformowanem z rozlewu bezim. rzki, wpadajacej do Stubly dopl. Horynia. Gleba czarnoziem / glina, dosc urodzajna, sliczne laki; lasy debowe i grabowe. Dwór i wszystkie chaty wloscianskie otoczone sadami owocowemi. Niegdys M.-Mala wraz z przysiólkiem Soltanówka byly w posiadaniu rodziny Soltanów, jak to widac z zapisu perpetuae donationis d. 27 pazd 1668 r. obiatowanego w grodzie luckim przez Waclawa i Aleksandra, braci rodzonych, i Jana, stryjecznego, Soltanów, Jadwidze, matce, Mikolajowi i Andrzejowi, synom, Husinow-skim, wsi Malej M. z przysiólkiem Soltanówka, w województwie wolynskim, w pow. luckim lezacych, za sume 30000 zlp. Pózniej wchodzila w sklad klucza (panstwa) dubien-skiego ordynacyi ostrogskiej. Stanowila ona jedna calosc z dobrami mizockiemi, bedacemi od 1748 r. w posiadaniu rodziny Duninów Karwickich. Od 1816 r., poczatkowo prawem zastawnem, nastepnie na prawach dziedzicznych wladal nia Ludwik Pawlowski. W skutek dzialów familijnych pomiedzy jego synami Hieronimem i Antonim dostala sie w suk-cesyi pierwszemu z nich. W 1869 r. nabyl ja na Hcytacyi Konstanty Sikorski, sedzia pokoju okregu dubienskiego, który odprzedal ja w 1870 r. bratowej swej Annie Sikorskiej, wladajacej nia i obecnie. 3.) M., ws, pow. ostcogski, o 15 w. na pln.-wschód od Ostro ga, przy dawnej drodze pocztowej. Nalezala niegdys do ksiazat Ostrogskich. Anna Aloiza z ks. Ostrogskich, zona Jana Karola Chodkiewicza, hetin. w. lit., a córka Aleksandra ks. Ostrogskiego, po ukonczeniu w Ostro-gu kolegium jezuickiego, nadala w 1622 r. wsie M., Woloskowce, Kurhany i Mohilany, temu kolegium, a w pow. dubienskim klucz kniahyninski z 7-miu wsiami, gdzie byla filia jezuitów Ostrogskich. Gdy po kasacie jezuitów 1772 r., dobra pojezuickie oddane byly rozmaitym magnatom, pod warunkiem placenia czwartej czesci dochodu do komisyi edukacyjnej, M., ze wsiami Woloskowce, Kurhany i Mohylany dostala sie ks. Jablonowskim, Ostatni z tej linii ks. Wladyslaw Jablonowski w 1875 r. sprzedal te dobra An tropowej, w której reku i dotad pozostaja. Wies ogromna, na dwóch podluznych górach zabudowana, od wscb. ku zach. i tu rozdzielajaca sie w ksztalcie widel, ku pld.-zach. i pln.-zach.; miedzy temi widlami przerzyna rzeczka obszerne laki, wydajace obficie siano. W M. jest rezydeneya wiejska z pieknym ogrodem, zalozonym przez ks. Wladyslawa Jablonowskiego, znawce architektury i ogrodnictwa. Niedaleko od folwarku, w stronie wschodniej, na wzgórzu, dotad egzystuje wysoki wal ziemny,

ceworogranny, nigdzie nieuszkodzony, który kiedys byl obrona dla wsi. Dzis zasadzony w czworobok lipami; znajdowala sie. w niem pasieka. Dragi takiz wal ku zachodowi we srodku wsi, gdzie sie pobudowal kmiotek. Spodni poklad gruntu stanowi kamien dziki, a zwierzchni glinka z piaskiem, obficie wydajaca zboza wszelkiego rodzaju. Z pod gór wytrysku] a zródla przezroczystej i chlodnej wody, z Ittórych u dolu po za wsia uformowany staw. Przed dwudziestu kilku laty byla w M. gorzelnia i piwny browar, w którym slawne warzono piwa, lecz browar przed kilku laty sie spalil i dotad nieodbudowany. Stan wiejski dosc zamozny, uposazony w dostateczna ilosc ziemi, trudni sie rolnictwem, hodowla koni, bydla rogatego, trzody chlewnej, owiec, ptactwa domowego i wodnego; niektórzy z kmiotków maja sadki drzew fruktowych, a w nich ule z pszczolami. W M. jest cerkiew parafialna i szkólka dla dzieci wiejskich. Grunt od strony poludniowej glinkowaty, takze l od zachodu, ze wsch. i pln. z krzemionka pomieszany. Cala wies i pola na równej górze, ku wschodowi raptem sie pochyla i stanowi równa plaszczyzne, a brzeg góry stanowi granice od Mohylan. Na stokach tej góry znajduje sie dotad 5 mogil, jedna kolo drugiej, z których jedna do polowy zepsuta; dalej na polach sa niewielkie wynioslosci, tylko rózo rane, a lud miejscowy powiada, ze to sa mogily poleglych rycerzy ks. Konstantyna Ostrogskiego, którzy ta rozgromili Tatarów. Spiewaja nawet o tem zwyciestwie piesn, a w niej wspominaja kn. Konstantyna. Ste-belski w dziele Genealogia ks. Ostrogskich, pag. 113, powiada, ze Konstantyn Konstan-tynowicz Ostrogski, którego i Bazylim zowia, w 1578 r. pod Ostrogiem rozgromil Tatarów. Gdzie wies Mohilany a obok niej Kurhany, a przy tej ostatniej Wielbówne, jeszcze dotad sa gesto rozsiane mogily a szczególnie od póln. strony Wielbównego; wszystkie te mo-jily lud nazywa tatarskiemi. Od strony wschodniej, na polach moszczanickich, zalozona zostala kolonia niemiecka Griintal; kolonisci prowadza, racyonalne polowe gospodarstwo; zimowa pora trudnia sie wszyscy tkactwem dosc cienkie wyrabiaja plótna, latem zas, a szczególniej w maju, wyrabiaja sery nazwane holcnderskiemi; równie tez robia w wielkiej ilosci maslo, które wywoza az do Kijowa. Maja oni dom modlitwy, kantora do odprawiania modlów i szkólke dla nauki dzieci. Przy ;ej kolonii w lesie jest ferma Dziadowa góra, nazwana tak dla tego jak podanie ludowe niesie, ze w dawnych czasach, w tych górach i lasach byl zbójca, który po drogach napa-itowal podróznych, lecz raz mocno przez nich ibity, dlugo chorowal, nareszcie porzucil swo-

je rzemioslo i na najwyzszej górze, u spodiij której wytryskalo zródlo, jako pustelnik osiadl i pokittowal, a ze nosil dluga brode i byl starym, lud nazywal go przeto dziadem. Ob. Pamiat. Kij. Aroh. Kom., t. IV, cz. 2: 127. 4.) M,, ws i futor, pow. owrucki, na pld. i pld.-zach. od m. Owrucza. 5.) M. al. Moszcze-nica, ws, w pln. czesci pow. rowienskiego, okolo m. Dabrowicy, dawniej w gm. dabrowi-ckiej pow. pinskiego. J, D. K.

Moniewicze, wlasc. Maniewicze, ws. cerk. nad rz. Stochodem, pow. lucki, na wsch. od Horodka, niegdys wlasn. zamkowa Lucka, w gm. czarnogródzkiej; ob. Pamiat. Kij. Arch. Kom., t. III, cz. 2: 20, 21,

Mosty., sloboda, pow. lucki, nalezy do dóbr Hranie; dziedzictwo Chamców

Mstyszyn, w dokum. takze mylnie Omsty-czyn} ws nad rz. Styrem, pow. lucki, na pld. od Lucka, cerkiew, kaplica katol. paraf. Zlo-czówka, dawniej par. Targowica (dek. dubien-skiego). Ob. Arch. J. Z. R. cz. I, t. I: 102, cz. VI, t. I: 73, 74; Pamiat. kij. Arch. Kom. t. IV: cz. 2: 109

Murawica al. Morawica, Murowioa, mko nad rz. Ikwa, doplywem Styru, pow. dubienski, par. i st. poczt. Mlynów. Lezy przy trakcie poczt, z Dubna do Lucka, w poblizu Mlynowa.

W 1870 r. bylo 94 dm., 234 mk., w tem 75 proc. zydów; synagoga i dom modlitwy. Lezy sród równiny, pokrytej bogatym czarnozie-mem. Pod miasteczkiem, na lewo od drogi, wznosi sie o kilka stóp nad poziom okolicznej równiny plaskowzgórze, stanowiace wyborne pastwisko dla bydla. Pastwisko to mialo z dawna nosic nazwe Wolyn, która stad przeszla na cala okolice i prowincya. Osada starozytna, wspomniana pod r. 1145 (w latopisie Lawrentiewskim i Ipatiewskim), w którym ks. Roscislaw Jurjewiczz bratem Andrzejem, w pochodzie na Luck, stanal pod M., zmuszony byl jednak odstapic pod Dubno (ob. Poln. Sob. rns. letop. t. I: 140, II: 46). Okolo 1560 r. istniejacy tu gród przeszedl wraz z dobrami do Grzegorza Chodkiewicza, kaszt, trockiego, w posagu za Katarzyna Wiszniowiecka, dziedziczka M. Stanislaw August przywilejem z 21 wrzesnia 1790 r. potwierdzil dawne jarmarki i dozwolil dziedzicowi M., szambelanowi Michalowi hr. Krasickiemu, zaprowadzic cztery nowe jarmarki. Dzis Chodkiewiczów.

Nahoreckie al. Horka, ws nad rzka Polon-ka, pow. lucki; w l okr. poi., gm. Polonka, pomiedzy wsia Polonne a siolem Polonka, na pld.-zach. od Lucka; liczne wzmianki znajduja sie w Pam. kij. Arch. Kom. w t. III, cz. 2.

Nawóz, ws nad Styrem, pow. lucki, na pln.-wsch. od Sokula, kapl. kat. par, Sokul; ob. Arch, J. Z. R., cz. VI, t. l, dod.: 21.

Neswicz, w dok. Neswieo al. Nesmiecs, ws cerkiewna nad rz. Polonka, pow. lucki, aa pld.-zach. od mta pow. O N. znajduja sie liczne wzmianki w Arch. J. Z. R. i w Pamiat. Kij. Arch.

koniec 6 tomu

Nieswiez, ws, pow. lucki, ob. Neswioz. Wiadomosci tam podane uzupelniamy, ze w N. znajduje sie kosc. par. murowany p. wez. BW. Macieja, wzniesiony w 1612 r., odnowiony j powiekszony w 1802 r. przez Sobolew-skiego i Majewskiego. Kaplice na cmentarzu grzebalnym, w Lawrowie i Rykanicach. Par. kat., dek. luckiego, ma 1266 wiernych. Ob. monografia Przezdzieckiego: , N. i Ome-lanik" (Ateneum, 1844 r., zesz. 1. 24-48).

Nowostaw.) N., ws nad rz. Tykwa, pow. lu-cki, o 7 w. na pld. od Lucka. Kapl. kat. par. Jalowicze. 3.) N., ob. Nowostawce.

Nowostawce al. Nowostaw} ws, pow. ostrog-ski, w poblizu r z. Horynia, o 25 w. na pln. od O stroga, na lekkiej pochylosci, ma cerkiew parafialna, mlyn wodny, oraz piekny dom i ogród dziedzica. Byla tu kapl. katol. par. Tajkury. Grunt urodzajny, czarnoziem na podkladzie gliniastym. Wloscianie zajmuja sie uprawa roli, oraz hodowla koni, bydla, owiec i trzody chlewnej i sa wogóle zamozni. Ws tu nalezala niegdys do dóbr ordynacyi ks. Ostrogskich. W 1753 r. na mocy tranzak-cyi kolbuszowskiej Janusz Sanguszko darowal ja kancl. w. kor. Malaehowskieinu, a ten sprzedal ja Tadeuszowi Czackiemii, któremu w 1794 r. zostala skonfiskowana i darowana goneral. Ferzenowi. W1802 r. syn jego sprzedal N. Józefowi Augustowi hr. Ilinskiemu, od którego w 1840 r. kupil N. Wincenty Zwo-linski, pózniejszy marszalek pow. ostrogskie-go; obecnie wlasnosc syna jego Leona. Ob. Arch. J. Z. R, cz. VI, t. I, 882. /. Krz.

Okonsk, w dok. Kukolska Wola i Okno, na karcie Chrzanowskiego Okonskie, ws cerkiewna, pow. lucki, u zródel beziin. rzki pod Ko-marowem uchodzacej od lew. brzegu do Styru, przy drodze z Kolków do Karasina, na wschód od Czartoryska, o 3 mile od Kolków. Polozenie jej zupelnie poleskie: w lesie, piasku i blocie. Przy wsi tej, w nizinie otoczonej dokola wzgórzami, z pokladem kredowym, znajduje sie zródlo zwane Oko al. Okno, otoczone walem ziemnym. Woda w zródle wznosi sie. o kilka stóp po nad poziom okolicznej laki, co budzac podziw miejscowej ludnosci dalo powód do przesadzonych wiesci o sile i obfitosci zródla i jego cudownych wlasnosciach. Rza-czynski wspominajac o tej osobliwosci Polesia, mówi, iz zródlo to zowie pospólstwo Bo-zodnia, t. j. bez dna: Lacus ad ecclesiara ru-thenicam Okuicensem spectatur parvus rotun-dus, profundissimus, ideoque vulgo Bezodnia Yocatus, id eat fundum non habans, ex illo pro-fuit rivus, lapidem molaram circumagens, etc." Ob. Kraszewski: Wspomnienia Wolynia, Polesia i Litwy, str. 55 i Niemcewicza: Podróze historyczne, str. 293. Por, Pamietnik.

Fizyograficzny, 1,129. Co do przeszlosci dziejowej wsi por. Arch. J. Z. 11., cz. VI, t. 1: 346, 428, 435-437. J. Krz

Okorsk Wielki i Maly dwie wsio nad rz. Sienia (u W. Pola i na karcie Chrzanowskiego Stawem), pow. lucki, na pograniczu pow. wlo-dzimierskiego, na zach. od mczka Torczyna. W 0. Wielkim jest kaplica kat. par. Torczyn.

0 przeszlosci dziejowej znajdujemy wzmianki w Pamiat. Kij. Arek. Kom., t. IV, cz. 2: 80, 84, 106, 110 i 118; oraz w Arch. J. Z. R. cz. II, t. 1: 6; cz. III, t. 2: 488, 492. J. Krz.

Olszany, ws nad rzka Siarna, pow. lucki, na pln.-zach. od Lucka, w latach 1820-1826 wlasnosc znakomitego ogrodnika wolynskiego Miklera, o dzialalnosci którego w tych stronach ob. J. T. Steokiego: Wolyn", t. I, str. 190-193. Ob. tezArch. J. Z. B,., cz. VI, t. 1: 347-349.

Omelno, ws cerkiewna, pow. lucki, na pld. od mka Kolki; ob. Arch. J. Z. B,., cz. VI, t. 1: 296, 297.

Ostrozec, mko nad dopl. Styru, pow. du-bienski, na pograniczu pow. luckiego, na pln. zach. od Dubna, ma 130 dm., 973 mk., w tem 18% zydów, cerkiew, kaplice kat. par. Jalo-wicze (dek. luckiego), dom modlitwy zydowski, szkole, browar. Zalozone w 1528 r., gniazdo wygaslego rodu kn. Ostrozeckich, od których, ile sie zdaje, pochodza Holowniowie. W XVIII w. O. nalezal do Olizarów. Do mka nalezal fol. Zablocic. O O. znajduja sie liczne wzmianki w Pamiat. Kij. Arch. Kom. i w Arch. J. Z. R. /.

Ozdeniz, w dok. Deniecz, Denicz, Zdeniez, ws nad rz. Sierna, dopl. Styru,

pow. lucki, na pln.-zchd. od Lucka, o l mile od Zaborola, par. Torczyn, cerkiew w miejscu. Okolo 1859 r. nalezala do podkomorzyny Ostrowskiej. O przeszlosci ob. Pamiat. Kij. Arch. Kom., t. IV, cz. 2: 76, 87, 128 i 138.

Ozdów, ws nad rz. Polonka, pow. lucki, na pld.-zach. od Lucka, w poblizu wsi Polonne. W dokum. wzmiankowana jest cerkiew Pre-czystienska, uroczysko Peroparów i dworzy-szcze Trochimowskie. O przeszlosci dziejowej znajduja sie liczne wzmianki w dokum. ogloszonych w Pamiat. Kijów. Arch. Kom. i w Arch. J. Z. R. J. Kr z.

Oziery, w dok. Jezioro, ws, pow. lucki, na pld.-zach. od mka Kolków; ob. Arch. J. Z. E. cz. I, t. 4: 198, 199.

Ozenin, ws, pow. ostrogski, przy dr. zol. brzesko-kijowskiej, w parafii Taj kur y, o 180 w. od Zytomierza, 12 w. na pln. od Ostroga, a 13 w. od rz. Horynia. Posiada kaplice kat. 'ii., oraz cerkiew prawosl., w której sie znajduje obraz Matki Boskiej, sprowadzony z Rzymu przez pradziada dzisiejszego dziedzica, Franciszka Bozenieo Jelowickiego, sate. nowo- sieleckiego, pierwotnie w unickiej cerkiewce umieszczony a w 1871 r. do nowo zbudowanej cerkwi zostal przeniesiony. Stary dwór z pieknym ogrodem i aleja lip kilkowiekowych, swiadczy o dawnosci tej siedziby. Glebe stanowi zyzny czarnoziem na pokladzie gliniastym, sprzyjajacy glównie roslinom olejnym i okopowym; od lat kilku zaprowadzonem zostalo gospodarstwo plodozmienne; a na przestrzeni okolo 300 mr. zalozona osada Witol-dzin. Las przewaznie debowy; ogólna przestrzen ziemi okolo 3000 mr. zawiera. W 1873 r. przeprowadzono linia drogi zel. kijowsko-brzeskiej przez O. i otwarty zostala stacya kolejowa t. n. pomiedzy st. Zdolbunowo (o 20 w.) a Krzywinem (16 w.), o 334 w. od Kijowa a 274 w. od Brzescia. O. nalezal niegdys do ks. Zaslawskich, jak o tem swiadczy dzial majatkowy w grodzie luckim 24 sept. 1581 r. obiatowany. W 1583 r. d. 29 wrzesnia ks. Michal Zaslawski w grodzie krzemienieckim zeznaje sprzedaz O. i przyleglej wsi Stadnik, Krzysztofowi Ryminskiemu, który d. 10 lipca 1590 r. w grodzie luckim podpisal akt wiecznej sprzedazy O. i Stadnik Iwanowi Odyniec Sokolowskiemu, a ten d. 30 lipca 1629 r. w ziemstwie luckiem podpisal sprzedaz wieczysta O. i Stadnik Danielowi Boze nin Jelowickiemu, podkomorzemu krzemienieckiemu, dziedzicowi dóbr Ploski, Pcrane-rówki, Dawidowa, Czeplel i in. Odtad juz O. nie wychodzil z rodziny Jelowickich, a dzisiejszy jego wlasciciel jest siódmym z kolei dziedzicem tej majetnosci. O O. znajduje sie wzmianka w Arch. J. Z. R., cz. VI, t. 1: 138 i 139.

Pelza Wielka i Mala (w dokum. Pelgi, Pelzy, Palia Pcle, Polza), dwie waie, pow. du-bienski, na pld.-zchd od rata Olyki. Dawniej zaliczaly sie do pow. luckiego. O P. znajduja sie liczne wzmianki w dokumentach ogloszonych przez kom. arch. w Kijowie (ob. Skorowidz Nowickiego).

koniec 8 tomu

Pozarki, w dok. Wola al. Pozaryszeze i Po-xarkt} ws, pow. lucki, niegdys we wlosci Uo-zyszcze, na pln.-zach. od Rozyszcz, niegdys wlasnosc biskupów luckieh; ob. Arch. J. Z. B,., cz. I, 1.1: 201; Kronika Wieliczki, t. III; 306.

Prywcredów al. Perewredy, ws nad Ikwa, pow. dubienski, na zachód od mka Mlynowa. Podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. ws nalezala do Hryóka Pryweredowskiego, który mial obowiazek utrzymywania trzech borodni w zamku luckim. Jedna z tych horodni opra? wy potrebujet, powyszyti i pomostu i dwerej

1 obmazati" (Jablonowski, Rewizye, str. 35). Ob. Pamiat. Kij. Arch. Kom., t. IV, cz. 2: 74, 84, 104; Aroh. J. Z. R., cz. II, t. 1: 8, 9.

Puzowo al. Puzów, ws nad blotami rz. Turyi, po w. wlodzimierski, o 11 w. na pln.-zchd od Wlodzimierza. Podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. nalezala do Bohusza Pu-zowskiego i jego bratanków, którzy mieli o-bowiazek utrzymywania j ednejhorodni w zamku luckim (Jablonowski, Rewizye, 55). O P. znajduja sie tez wzmianki w Pamiat. Kij. Arch. Kom., t. IV, cz. 2: 114; Arch. J. Z. R., cz. I, t. 1: 92, 373; cz. VI, t. 1: 223.

Radczów, attyn. Chinoczy, dobra, pow. lucki, w 1860 r. wlasnosc Pawla Wegrzec-kiego. A. K. L,

Radomysl, w dokum. Radominskie siolo, Sadomysle, Radomyszl, siolo skarbowe, pow. lucki, na pograniczu dubienskiego, na pld.-zach. od Lucka, o 13 w. od Polonki a 13l/2 Czarnkowa, z kapl. katol. par. Zloczówka. Nalezalo niegdys do zamku luckiego. Podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. w tom sele dworyszcz dwanadcet, a sluzba powinowataja ludej tych dworyszcz, perwej seho powinni byli w kazdoj nedeli do zamku wyszneho na storozu po dwa czloweki choditi i klikati, a teper obaczywszy nam narachnost zamkowu-ju, wlozyli jesmo na to selo po szesti czolo wi-kow na nedeli k toj storozy choditi od roku do roku, a na dwór hospodarskii Krasnyj sluzbu sluzat, na wesnie den orut, a na pareninu dwa dni, a ralat den, owsa den znut, i zyta znut dwa dnia. A rybolow zamkowych odynadcat, kotoryi pod mestom Luckim meszkajuf (Ja-blonowski, Eewizye, str. 77).

Rafalówka 1.) al. Annopol, Adryanówka 1 Korzowy Chutor, ws, pow. humanski, o 5 w. na pld. od Korzowa (par. praw.), ma 355 mk., 873 dzies. ziemi. Zalozona w 1826 r. przez bylych dziedziców Korzowa Rafalowiczów, droga spadku nalezala w 1863 r. do Michaliny z Podgórskich Zólkiewskiej. 2.) R., w do-kum. Rafalów, mko nad Styrem, pow. lucki, okr. poi. Wlodzimierzec, gm. R., o 28 w. od Gródka, 10 w. od Woli Bielskiej, 22 w. od Wlodzimierea, 90 w. na pln.-wschód od Lucka, a 280 w. od Zytomierza odlegle. W 1870 r. mialo 170 dm., 759 mk., w tem 93% zydów, cerkiew, kapl. katol. par. Wlodzimierzec,

2 domy modlitwy zydowskie, 13 sklepów, 20 rzemieslników. Wlasnosc niegdys Narcyza Olizara, dzis "skarbowe. Do wlosci rafalow-skiej nalezaly wsie: Bolochowicze, Mosiewicze, Police i Zoludzk Maly. Ob. Arch. J. Z. R., cz. VI, t. l, dodatki: 92, 93, 95 i 299.

Raznicze, w dokum. Raznicze, ws nad Sty-rem, pow. lucki, na wprost mka Kolki, nalezala do zamku luckiego, nadana ks. Konstantemu Ostrogskiemu wraz z 3 dworzyszczami w Rudnikach i 3 dworzyszczami w Kolkach, które tenze wydajac siostrzenice swa za Jana Duchne, dal jej tytulem wiana. Ob. Jablo-nowski, Rewizye, str. 84 i Pamiat. Kij. Arch. Kom., t. IV, cz. 2: 180.

Relówka, rzeczka w pow. luckim, okolo wsi Dubiszcze, razem z Czolnica uchodzi od praw. brzegu do Styru.

Relowska Puszcza al. EelowsTci las, w powiecie luckim, pomiedzy rzka Relówka a Sty-rem, na wprost mka Rozyszcze.

Rokillie, w dok. Rokiny. Rukinie, ws nad rz. Styrem, pow. lucki, na pln.-zachód od Zy-dyczyna, niegdys wlasnosc opactwa zydy-czynskiego, nadana przez cesarza Pawla I wladyce luckiemu po zabraniu jego dóbr przez cesarzowe Katarzyne II, dzis rzadowa. Ob. Arch. J. Z. R., cz. I, 1.1: 190; cz. I, t. 4: 331.

Romanów 1.) w dokum. Romanowo, ws nad rzka Konopelka, pow. lucki, okr. poi. Rozyszcze, gm. Romanów, na pograniczu pow. dubienskiego, o 22 w. na wschód od Lucka, 10 w. od Olyki. W polowie XVI w. wraz z Worotniowem nalezala do Piotra Kiszki al. Kiszczyca. W 1860 r. wlasnosc sukcesorów Aleksandra Kozuchowskiego. Do dóbr roma-nowskich naleza, wsi: Kleczanie, Kotów, Wer-chówka, Worotniów i Zwirów. Liczne wzmianki o R. znajduja sie w dokum. ogloszonych przez Kijowska arch. komisye. 2.) R., dawna nazwa mka Kolki, w pow. luckim (ob. t. IV, 273)

Rozyszczc, w dokum. Bozyszcza, mko nad Styrem i przy linii dr. zel. kijowsko-brze-skiej, pow. lucki, okr. poi. i gm. Bozyszcze, o 21 w. na pln. od Lucka a 312 w. od Zytomierza odlegle. W 1870 r. bylo tu 192 dm., 860 mk., w tem 67% zydów, cerkiew, kaplica katol. parafii Wiszenki, dom modlitwy ewang., synagoga, 27 warsztatów sukna, 2 cegielnie, browar, 17 sklepów, 2 jarmarki. W mku przebywa: komisarz policyjny, sedzia pokoju, inkwirent sadowy, wójt gminy, lekarz i apteka. Okrag policyjny rózyski obejmuje gminy: B., Bomanów, Silne i Troscianiec. St. dr. zel. kij o wsko-brzeskioj B., polozona miedzy st. Holoby (o 25 w.) a Kiwerce (o 16 w.), odlegla jest o 166 w. od Brzescia a 442 w. od Kijowa. B. nalezaly niegdys do uposazenia biskupstwa luckiego i ostrogskiego obrzadku wschodniego; w 1777 r. zamieszkal tu Cy-pryan Stecki, bisk. lucki, egzarcha metropolii ruskiej. Nastepnie wlasnosc Strojnowskich, potem ks. Bagrationa Imeretynskiego, dzis Siemiatkowskich. Do wlosci rozyskiej nalezaly wsie: Dubiszcze, Kobcze, Podtopolno, Wola Pozaryszcze i Zolobów. W dokumentach wymienione sa uroczyska: Bobrowe Sta-wiszcze, Biala Góra, Czarny Las, Czolnica, Czyzówka, Glimienice, Kamien, Lutyca, Mo-szonka, Pieszczanka, Prudnik, Belówka, Ba-kowska Puszcza, Bosochy, Swinka, Topolna i Wyszczup. «7. Kr z.

Rudka 1.) w dok. Rudce, siolo nad dopl. rzeki Styru, pow. dubienski, par. kat. Lysin, we wschód, stronie Demidówki. Podlug lustracyi zamku luckiego z 1545 r. nalezala do Wasila Rudzkiego. 2.) H., ws, pow. karnie-niecki, gm. i par. Smotrycz, przy trakcie poczt, z Proskurowa do Kamienca, o 27 w. od Jarmoliniec, 20 w. od Dunaj owiec a 33 w. od Kamienca, ma 170 os., 866 mk., w tej liczbie 77 jednodworców, 751 dz ziemi wlosc., 1374 dz. dwors. w dwóch folwarkach. Cerkiew pod wez. sw. Michala, wzniesiona w 1774 r. i uposazona 35 dz. ziemi, ma 701 parafian. Ws ta stanowila niegdys królewszczyzne i podczas lustracyi kasztel, kamieniecldego Humieckie-go z 1616 r. byla wraz z Smotryczem w posiadaniu Mikolaja Potockiego, wojewodzica braclawskiego, za oplata 83 fl. 2 gr.; nastepnie skutkiem zamiany na ststwo jarugskie przeszla w posiadanie Potockich, dzis Wlodzimierza Potockiego. 3.) H., ws, pow. ko-welski, wlasnosc Jakutowiczów. 4.) Rt, siolo nad f L. Ikwa, pow. krzemieniecki, na pld.-zachód od Krzemienca, nalezalo niegdys do zamku krzemienieckiego. Podlug rewizyi z r. 1545 bylo w niej 9 ludzi ciaglych; ws nabyta

zostala przez ks. biskupa wilenskiego Janusza (syna Zygmunta z Telniczówny) od Marszal-kowiczów. 5.) R., ws, pow. lucki, na pln.-zachód od Bozyszcz, w zachód, stronie siola Lubca, wymieniona w dokumentach jako jej przysiólek; wlasnosc monasteru luckiego. 6.) R.j ws, pow. lucki, wraz z Malczycami attynencya Bliskiej Woli, wlasnosc Kaliksta Orzeszki. 7-) R., ws, pow. lucki, wlasnosc Anieli Szemiotowej. 8-) H^, ws, pow. lucki, wraz ze wsia Kukly nalezy do Cieleckich. 9.) R., uroczysko okolo Hrusiatyna, wsi pow. luckiego. 10.) R., uroczysko kolo Tuczyna, mka pow. rówienskiego. 11.) R. al. Stasiów, os. lesna, pow. uszycki, w l okr. poi. Duna-jowce, gm. Bachnówka, par. prawosl. Holo-zubince, katol. Zwanczyk; nalezy do klucza holozubinieckiego Wiktora Skibniewskiego.

Rudniki 1.) ws, pow. lucki, nalezy do dóbr Kolki, Antoniego Kozuchowskiego. 2.) R., ws rzadowa, pow. lucki, nalezala niegdys do uposazenia probostwa Kolki.

koniec 9 tomu

Rybczyce, ws, pow. lucki, attyn. dóbr Hra-nie, do których nalezy takze wies Tryputnia; w 1860 r. wlasnosc Szczepana Chamca

Rykany, Sykanie, ws, pow. dubienski, na pograniczu pow. luckiego, na pld.-zaeh. od mka Ostrózca, ma kaplice katol. par. Nieswiez (dek. luckiego).

Rzeczkowszczyzna, fijeczkowszaina, ws nad jez. Rudzica, pow. dzisienski, w l okr. poi., gm. Luck, okr. poi. Ruda, o 36 w. od gminy, 64 w. od Dziany, ma 7 dm., 5 mk. (6 dusz rewiz.).

Rzyszczów, siolo nad rzka Niebozka, pow. wlodzimierski, na pograniczu Galicyi, na po-lud.-wschód od mka Druzkopola, dawniej w pow. luckim.

Sadów, ws, pow. lucki, na pograniczu pow. wlodzimierskiego, o 17 w. od Porycka na pld.-zchd od Torczyna (par. katol.), posiada kaplice katol. Niegdys wlasnosc biskupów luckich. W sklad wlosci sadowskiej wcliodzi-ly wsie: Koszów, Orzdwin, Sadowska Wola

Sadowska Wola al. S, Wólka, ws, pow. wlodzimierski, na pograniczu luckiego, na pln.-zach. od Sadowa. Niegdys wlasnosc biskupów luckich.

Sapohów 1.) ws, pow. lucki, na wschód od mka Zydaczowa, wlasnosc niegdys monaste-ru zydaczowsklego. 2.) S., opustoszala wlosc w sasiedztwie Rublówki (obecnie Wróblów-ki), t. j. na pograniczu pow. zytomierskiego i nowogradwolynskiego, na poludnie mka Ro-manowa.

Sarny., ws i dobra, pow. lucki, par. kat. Bereznica, w widlach miedzy rz. Horyniem i Slucza, przy linii dr. zel. poleskiej, na przestrzeni Równo-Wilno, ze st. dr. zel., pomiedzy st. Da~ browica (o 24 w.) a Stepan (o 15 w.), o 397 w. od Wilna a 81 w. od Równego odlegla. Posiada kaplice katol. Dobra, majace do 1000 wlók ziemi lesnej, zostawaly oddawna w posiadaniu rodziny Pruszynskich, lecz za dlugi ostatniego ich posiadacza zlicytowane zostaly w ostatnich czasach w Kijowie za 6000 rubli. J". Krz.

Serchów, ws u zródel rz Wiesioluchy, pow. lucki, na wschód od mka Leszniówki.

Serechowicze 1.) ws, pow. kowelski, dawniej w pow. wlodzimierskim, o 3 mile na pln. od Kowla, pod Bucyniem, posiada kapl. katol. par. Bucyn. 2.) S., ws, pow. lucki, posiada kapl. katol. par. Wlodzimierzec.

Sergoeili, w dokum. takze Chercliocm, ws w dawnym pow. luckim, w sasiedztwie Po-powicz i Swidnik, t. j. w dzisiejszym pow. kowelskim, na pograniczu pow. luckiego, na pld. od mka Mielnicy. Por. Seneacin,

Serniki, ws i okolica szlach. nad rz. Stu-bla, dopl. Styru, pow. pinski, w 3 okr. poi. stolinskim, gm. Radczysk. Jestto dawna osada. W skarbcu Danilowicza pod 1449 r. czytamy, ze król Kazimierz Jagiellonczyk oddaje S. wraz z innemi posiadlosciami w pow. luc-kim niejakiemu Olizarowi Szylowiczowi (II, str. 194). Mozna przyjac, ze to te same S., gdyz powiat lucki wrzynal sie dawniej w Pin-szczyzne. Na poczatku XVI w. S. trzymali w czesci Wielatyccy, jak o tem swiadczy dokument królowej Bony z 1524 r., potwierdzajacy nadania Zygmunta, Kazimierza i Aleksandra (ob. Rewizya puszcz", wyd. Wilen. Arch. Kom., str. 259). W 1525 r. taz królowa Bona potwierdza dawny dokument na dworzyszcze w S. niejakiemu Nowoszowi (tamze, str. 257).

W r. 1537 wydaje przywilej rodzinie Paluchowiczów, moca którego uwalnia ich od wszelkich danin i oplat, z warunkiem chodzenia na wojne (tamze, str. 286). Schede Wielatyckich odziedziczyli po kadzieli Domanowiczowie, jak o tem swiadczy dokum. królowej Bony z 1551 r. potwierdzajacy spadek (tamze, str. 239). Niowiadomo kiedy w S. osiadla szlachta, pochodzi ona jednak podobno / Mazowsza i posiadla grunta na wlasnosc za wysluge wojenna. Mieszkaja tu rodziny: Machnowiczów, Sernickich, Paluchowiczów, Dubinów, Szalomyckich, Hornowskich, Szu-szków, Boryczewskich, Kudernickich i inne. W skutek odosobnienia przyjeli wszyscy wyznanie wschodnie. Zajmuja sie rolnictwem, flisactwem, rybolówstwem i ciesielstwem, przewaznie przy budowaniu statków, nie sa jednak pracowici. Uzywaja pomiedzy soba jezyka ludowego z przymieszka wielu slów polskich, mówia wszakze z obcymi chetnie po polsku. Stan ich umyslowy i obyczaje bardzo sa zaniedbane. Okolica szlachecka, znajdujaca sie na prawym brzegu Stubly, ma 222 osad i 1356 mk. Cerkiew p. w. s w. Dymitra,'drewniana, wzniesiona w 1821 r. przez parafian, ma filie w Dubrowie p. w. Zmartwychwstania, okolo 1800 wiernych; paroch wlada za-ledwo paru morgami ziemi. Wies na lewym brzegu Stubly, ma 50 os. pelnonadzialowych; za poddanstwa nalezala do Skirmuntów. Z powodu obfitosci lak mieszkancy S. chowaja duzo bydla i owiec. Opis 8. wraz z charakterystyka mieszkanców podal J. I. Kraszewski w Wspomnieniach Polesia, Wolynia i Litwy (str. 41-50, wydania paryskiego). A. Jel.

Siania, rzka, w pow. luckim, ob. Olszany.

Sierchów, siolo u zródel rzki Wiesiolu-chy, pow. lucki, na wschód od mka Lesz-niówki.

Sienia, u. Pola i na karcie Chrzanowskiego Staw, rzeczka w pow. luckim, 'na pograniczu wlodzimierskiego, lewy doplyw Styru (praw. dopl. Prypeci). Bierze poczatek w okolicy Zaturzec, we wsi Serniczki, plynie w kierunku wschodnim, odlewa 11 stawów, z których ostatni we wsi Rokitnie, gdzie do Styru wpada.

Sierniczki, w dokum. Serniki, ws u zródel rzki Sierny, pow. wlodzimierski, na pograniczu pow. luckiego, na pld.-wschód od miasteczka Kisielina.

Sierniki, w dok. Serniki, ws nad rzka Sier-na, po w. lucki, na pln.-zach. od Lucka.

Silne 1.) al. Silno, ws nad rz. Kormina, pow. lucki, gm. S., okr. poi. rózyski, na pln.-wscb. od Kotowa, do którego wlosci dawniej nalezala, odl. o 56 w. od Lucka a 200 w. od Zytomierza.

Siniakowo, ws, pow. lucki, na wschód od Lucka.

Sitnica, w dokum. Sitnia Wola i Sytnica, siolo, pow. lucki, na pld.-zach. od mka Kolki.' Attyn. Omelny hr. Zygmunta Krasickiego. Sitniea, potok, ob. Sietnica. Sitnica

Skurcze, Skorcze al. Skurze, ws nad dopl. rzki Polonki, pow. lucki, na pograniczu pow. wlodzimlerskiego, na pld.-zach. od mka Tor-czyna, przy drodze z Sadowej do Biskupicz. Ws ta, w pieknem polozeniu znajdujaca sie, posiada cerkiew oraz kosciól kat. paraf. p. w. Wniebowziecia N. M. P., z muru wzniesiony w 1803 r. (na miejsce dawnego z 1609 r.) przez ówczesnego dziedzica Zagórskiego, a konsekrowany w 1809 r. przez biskupa Pod-horodenskiego. Par, kat., dek. luckiego, ma 725 wiernych (w 1886 r.) i kaplice we wsi Watynie. Akt fundacyi pierwotnej swiatyni wystawil d. 10 kwietnia 1609 r. Jan Charle-sld z Charleza, podkomorzy lucki, dziedzic wsi. Od Charleskich S. przeszly w 1690 r. w dom Pilawitów Potockich. W polowie XVIII w., po smierci Michala Potockiego, w wody wolynskiego, S. otrzymal najstarszy syn jego Feliks, ozeniony z Zofia Czarnieeka, córka starosty krasnostawskiego. Pózniej wlasnosc kasztelana Nakielskiego, na poczatku zas XIX w. Zagórskiego. J, Krz.

Slawatycze, ws, pow. lucki. posiada kapl. katol. parafii Wiszeniu.

Snioltgów, siolo nad rzka Sierna, pow. lucki, na pograniczu wlodzimierskiego na wschód od mka Torczyna.

Sobiatyn, ws, pow. lucki; byla tu kaplica katol. paraf. Kolki.

koniec 10 tomu

tom 11

Sokul, Sokol, mko nad Styrem, pow. lucki, o 35 w. od Lucka, st. p. Kolki (o 29 w.), ma 98 dm., 777 mk., dwie cerkwie, kosciól par. kat., dom modlitwy zydowski, 2 sklepy, 17 rzemieslników, 2 nieznaczne jarmarki (l pazdziernika i 15 sierpnia). Kosciól kat. p. w. Wniebowziecia N. M. P., z drzewa wzniesiony w 1784 r. przez ks. Wierzbiekiego. Par. kat. (od 1623 r.), dek luckiego, ma 460 wiernych; kaplica w Nawozie. Podlug przywileju przechowanego w' miasteczku, S. otrzymal prawo miejskie od Zygmunta Augusta w r. 1564. Wlasnosc niegdys ks. Zbaraskich, dalej Sokulskich; w 1612 r. nalezy do Marka kn. Sokulskiego, potem przechodzi do Stefana kn. Sokulskiego, wreszcie droga wiana za Aleksandra Sokulska przechodzi do Krzysztofa Bozeniec Jelowickiego, podstolego wolko-wyskiego. W 1714 r. jest wlasnoscia Dymitra Jelowickiego, Wojskiego nowogródzkiego, dalej Konstantego Jelowickiego, stolnika pinskiego, w 1803 r. Ignacego Jelowickiego, sukcesyjnie przeszlo do Stepkowskich. Do S. nalezal Nawóz, który w 1871 r. byl wlasnoscia Michala, Krzysztofa, Dymitra i Jana braci Jelowickich

Solotwill 1.) w dok. takze Solowin, ws, pow. kowelski, na pograniczu pow. wlodzi-mierskiego i luckiego, na pld.-wschód od Ko-wla a na wschód od siola Kaspieczowa (pow. wlodzimierskiego), niegdys wlasnosc biskupów wJodzimierskich

Soltyszki, ws nad rzka Konopelka, pow. lucki, miedzy Didowiczami i Swozem

Stadniki, ws nad Horyniem, pow. ostrog-ski, o 15 w. na pln. od Ostrogu. Polozona w równinie, podnoszacej sie nieco w stronie pln.-zachód ; glebe stanowi czarnoziem, obficie rodzacy wszelkiego rodzaju zboze, nawet len; dobre laki nadrzeczne. Wloscianie zamozni, oprócz rolnictwa i hodowli bydla, zajmuja sie rybolówstwem w Horyniu. Ws ta nalezala do ks. Ostrogskich, którzy dla wybornych pastwisk utrzymywali tu stadnine, zkad zapewne nazwa wsi. W 1503 r. dana w posagu wraz z Kolesnikami i Ozeninem i 2 kopami groszy Maciejowi Jelowickiemu za Marusza, jedyna córka Michala ks. Ostrog-skiego, ststy luckiego, pozostaje dotychczas w posiadaniu Jelowickieh. Z. Róz.

Starosiele (Starosielje) ., w dokum. Stare Kolki, siolo na prawym brzegu Styru, pow. lucki, w sasiedztwie m ta Kolki.

Staw (na karcie Chrzanowskiego i u W. Pola), Stawga (u W. K. Uzeki i jeziora"), rzka w pow. luckim, ob. Sierna,

Stawek., ws, pow. lucki, na pograniczu pow. dubienskiego, na pld.-wschód od Lucka; niegdys dobra biskupów luckich.

Stawek., opustoszala ws w wlosci lubeckiej, t. j. okolo siola Lubcza, w pow. luckim, na pln.-zchd od Lucka.

Stawrów, siolo nad Styrem, pow. dubien-ski, na pograniczu pow. luckiego, na zachód od mka Targowicy i Krasnego, dawniej przysiólek Krasnego. Niegdys siolo zamkowe lu-ckie. Podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. Selo Krasnoje z pryselki Bolcze, Kolnia-tyczy, Stawrów, Perekladowiczy hospodar Jeho Milost staryi dal Wasiliu Jenkowiezu w dzierzanie'' (Jablonowski, Rewizye, 86). Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1560 r. p. Wasyl Zahorowski z imienia swego zakupne-go Stawrowa placil z 5'/a dworzyszcz, 5 ogr. po 6 gr., l ogr. po 4 gr., l kola mlyn. W 1583 r. ks. Bohuszowa Korecka, wwdzina wolynska, placi z 4 dym., 3 ogr. i 3 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 16, 111). /. Krz.

Stepan, mko nad Horyniem i przy linii dr. zel. wilensko -rówienskiej, pow. rówienski, okr. poi. berezenski, gm. Stepan, o 68 w. od Równego a 240 w. od Zytomierza, ma 512 dm., 3384 mk., w tem 47% zydów, 3 cerkwie, kosciól katol., piekna synagoge w stylu gotyckim, 2 domy modlitwy zydowskie, szkole poczatkowa, browar, 2 mlyny, 6 jarmarków, fabryke swiec woskowych. Waly nad rzeka zawieraja w swym obrebie gruzy dawnego zamku. W S. znajduje sie stacya dr. zel. wilensko-rówienskiej, pomiedzy st. Wolcza (o 23 w.) a Sarny (o 15 w.), odl. o 68 w. od Równego a 411 w. od Wilna. Kosciól kat. p. w. sw. Michala Archaniola, fundowany zosta! w 1614 r. przez Janusza ks. Ostrogskiego, kaszt, krakowskiego, jak swiadczy erekcya. Obecny z muru wzniesiony zostal w 1803 r. przez Stan. hr. Worcla. Podlug wizyt. A. E. Wollowicza, biskupa luckiego, 1761 r., ka-hal stepanski w 1719 r. zapisal sume 2500 zlp. na kosciól stepanski, od której prowent corocznie placic byl obowiazany, a w 1724 r. od drugiej sumy 1000 rs.; w 1726 r. wedle uniwersalu Pawla Sanguszki, marszalka w. ks. litew., do komisarzów i ekonomów stepan-skich, miasto dawac mialo na rzecz kosciola po kamieniu wosku; w 1753 r. Janusz Sangu-szko, ostatni ordynat, znaczne poczynil zapisy na rzecz kosciola. Nadto znaczne byly zapisy prywatne. Parafia katol., dekanatu ró-wienskiego, ma 1885 wiernych; kaplice w Zbuzu, Stydyniu i Werbcu. Jest to stara osada, wymieniona w latopisach pod 1292 r. S. stanowil wówczas oddzielna dzielnice, bedaca w posiadaniu kn. Iwana Hlebowicza, .po nim zas objal ja syn jego Wlodzimierz. W XV w. S. byl w posiadania ks. Dabrowieckich. W 1499 r., przywilejem wydanym w Wilnie 2 maja, 2 indykta, w ks. lit. Aleksander na prosbe kn. Siemiona Juriewicza, ssty luckiego, marszalka ziemi wolynskiej, ustanawia jarmark na sw. Spasa.

Na prosbe ks. Anastazyi Se-menowej Juriewiczowej, potwierdzil Zygmunt 1510 r. jarmarki na Pokrowe- i sw. A-fanas a na sejmie w Brzesciu 18 czerwca, 14 indykta 1511 r. nadal zamok Stepan z mie-stom, i z ich bojary i z sluhami putnymi i z meszczany, i z danniki, ludzmi tiahlymy, z sely bojarskimi i t. d." ks. Konstantemu I-wanowiczowi Ostrowskiemu, hetmanowi w. litew., sscie luckiemu, braclawskiemu, winni-ckiomu, mars/.alkowi ziemi wolynskiej (ob. Metr. Lit., 191, str. 185 i 194, str. 740; porów. Balinski, t. II, str. 1412-3). W 1538 r. kn. Ilija Ostrogski zapisuje S. wraz z innemi dobrami zonie swej Beacie Koscieleckiej. Podlug regestru pobór, z 1577 r. mto S. wnioslo pobór od 28 uprawianych lanów (w 1583 i 1589 r. od 36 lanów). Poszczególe wnioslo z domów rynk. 30 po gr. 4. dom. ulicznych na pól d worzyszczach 56 po 10 gr., ogrodników, którzy po trosze roli maja, 2c po gr. 4, dom. ubogich, którzy ogr. maja przy sobie, roli ani rzemiosl nic robia, 50 po gr. 2 dom., które sie rzem. zywia, 25, dali z rzemiosl po gr. 4, a z domu l, przekupniów i przekupkami dom. 10, dali z przekup, po gr 7, a z chal. l, teze przekupn. i przekupki 10 ich z ogr. l, domki ulicz. 41, roli ani rzemiosl nie robia, tylko ogr. przy sobie maja, l z dymu po gr. 2, a z ogr. l, podsusiedków ubog. 20, co ani roli ani ogr. nie maja, a bydlo maja, od bydla po gr. 4.

Do zamku ste-panskiego nalezalo w t. r. 27 siól, nadto 12 siól ziemian stepanskich. Czopowe wynosilo 60 H. W 1583 r. ks. wojewoda kijowski Konstanty Ostrogski wniósl: ,,Z dom. rynkowych 30 po gr. 6, dom. uliczn. 114 po gr. 4, z nedznych chalup 95 po gr. 2, z ogr. 95 po gr. 4, z ról mieskich 72 po gr. 15, z komom. 19 po gr. 6, z rzemiesln. 25 po gr. 15, z to-warz. 3 po gr. 12, z prasolów 17 po gr. 30, kól 5 walnych, 3 rudne, 4 popów po fl. 2". Do wlosci nalezalo 31 wsi. W 1589 r. z S. wybrano poboru: szosu fl. 23 gr.; 16, z ról miejskich fl. 36, z rzemieslników, targowców, z ogrodów, popów, komorników, z kól walnych, z kól rudnych, z towarzyszów rudni-ckichfl. 62 gr. 26, czopowe per arend. fl. 100. Summa flor. 221 gr. 12" (Jablonowski, Wolyn i Podole, 39, 63, 83, 150). Rozlegla wlosc stepanska, na dolnym Horyniu, slabo stosunkowo byla zaludniona, na obszarze bowiem 46'9 niil k w. obejmowala miasto z zamkiem i 31 wsi, czyli na l mile zaledwo 0'6 wsi i 3'2 lanów, co sie tem objasnia, ze osady trzymaja sie prawie jedynie brzegów Ho-rynia, oraz tem, ze nietylko cala pólnocno-wschodnia polowa wlosci po prawej stronie rzeki, lecz i caly wazki, rubiez zachodni od wlosci czartoryskiej az do ksieztwa dubro-wickiego i Bluczy stanowi calkowicie prawie pustynie lesna. W 1648 r. Stefan Czarniecki odniósl pod S. zwycieztwo nad kozakami.

Na mocy tranzakcyi kolbuszowskiej ostatni ordynat ostrogski Janusz ks. Sanguszko, marszalek nadw. litew., darowal klucz stepanski ks. Józefowi Lubomirskiemu, podstolemu litów., pod obowiazkiem dostarczania 63 konnych zolnierzy na potrzebe wojenna. W 1775 r. S., wlasnosc Józefa Potockiego, krajczego koronnego, mial 521 dusz. Nastepnie majetnosc ta stala sie wlasnoscia hr. Worcellów, z których szambelan Stanislaw Grzegorz, kasztelanie halicki, otrzymal w 1780 r. przywilej od Stanislawa Augusta na zaprowadzenie jarmarków dwuniedzielnych: nazajutrz po sw. Pokrowie i na Fedorowice, podlug kalendarza zas lacinskiego czterotygodniowy nazajutrz po sw. Annie. W okolicznych lasach znajdowalo sie niegdys mnóstwo losiów. Opis pomiescil J. I. Kraszewski w Wspomnieniach Polesia, Wolynia i Litwy (str. 33 i nastep.). J. Krz

Stochód, Wstochód, rzeka w gub. wolynskiej i minskiej, prawy dopl. Prypeci. Bierze poczatek w pow. wlodzimierskim, w poblizu wsi Mokowicze, na pld.-wschód od Kisielina, zrasza pow. lucki i kowelski, w poblizu wsi Wielkie Czerwiszcze wstepuje w pow. pinski, przeplywa miejscowosc lesista i bagnista i pod mkiem Lubieszowem rozdziela sie na dwa ramiona, z których lewe uchodzi nawprost wsi Chocimia o 3 w., prawe zas naprzeciw wsi Swolowicze, o 10 w. od jez. Lubiaz. Poczatkowo plynie w kierunku pln.-wschodnim az do wsi Uhly, od której pod katem ostrym zwraca sie na pln.-zachód i ku pln. Dluga od 120-130 w. podlug Stuckenberga, zas 155 w. podlug Winc. Choroszewskiego. W gub. wolynskiej rozdziela sie na mnóstwo ramion, tworzacych wiele wysp. Szerokosc i glebokosc nieznaczna, bieg wolny, brzegi nizkie, blotniste i lesiste. Na wiosne poziom wody podnosi sie do 6 stóp i rzeka zatapia nadbrzezne okolice na przestrzeni 2 w. Zeglowna dla niewielkich lodzi (od Lubieszowa), unoszacych do 200 pudów; równiez nieznaczny splaw. Oprócz kilku pomniejszych przybiera od lewego brzegu: Mielnice, Stobychwe, Ja-sionówke i Lopnice. /. Krz.

Styryca, rzeczka, doplyw rz. Styru, do którego uchodzi pod Luckiem.

Suchowola 1.) w dokum. Sucha Wola, SH-chowaly, /Swhotv, ws nad dopl. Styru, pow. lucki, w poblizu granicy pow. dubienskiego, na pld. od Lucka a na zach. od Radomysla. Podlug reg. pob, pow. luckiego z 1577 r. nalezala do wlosci targowickiej (Torhowicza) kn. Koreckiej, wwdziny wolynskiej, i placila z 6 dym. po 4 gr., 2 ogr. po 2 gr. i l boja-rzyna 24 gr. W 1588 r. Antoni Jalowieki placi z przysiólka Radomysla, Suchej Wolej z 5 dym., 4 ogr., l ogr. (Jablonowski, Wolyn, 50, 93).

Sudków, wlasciwie Sadki (ob.), ws, pow, ostrogski. Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1570 r. p. Jaohim Laszcz z czesci imienia swego Sadków placi z 8 dym., 4 ogr. po 4 gr. 1 ogr. po 2 gr., 2 bojar, putn.; zas p. Hrehor Dzyussa z Sianyecz i z czesci Sadkowskie,; z 9 sluzeb po 20 gr., 5 bojar putn., 9 ogr. po 2 gr., l kola mlyn. W 1577 r. Jachim Laszcz placi z Sadka z 20 dym. po 10 gr., 2 ogrodn po 2 gr. W 1583 r. Hrehory Dzusa ze wsi Sudków placi z 5 dym., 4 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 5, 16, 52, 107).

Susk., w dokum. Susko, Suszko, ws nad rzka Kono-pla., pow. lucki, na pld.-wschd od Sokula, a pld.-zchd od Kolków. Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1570 r. kn. Andrzej Maszalsky z imion swoich: Butina, Suska, Nossaczewio, Prothrassowic, Oliskowic, Sniedzina i Boda-czewa placi z 22'/s dworzyszcz po 20 gr., 4 mlyn. kól po 24 gr., '/a kola 12 gr. W 1577 r. Szczesny Charlinski ze wsi Suszko placi z 18 dym., 6 ogr., a p. Hawrylowa Bokijawa z 4 dym. W 1583 r. tenze placi ze wsi Suska z 13 dym., 2 ogr., 2 kól waln., 3 bojar i z czwartej czesci popa Suskiego 15 gr., kn. Marko Sokalski z l bojarzyna i z czesci popa suskiego 10 gr., kn. Dymitrowa Buremska z czesci Suska 4 dym., 10 ogr. i czwartej czesci popa suskiego, zas Andrzej Zahorowski z l bojarzynca (Jablonowski, Wolyn, 33, 58, 61, 90,91, 95, 106). " J. Er».

Swidniki, ws nad Stochodem, pow. kowel-ski, na pograniczu pow. luckiego, na pld. od mka Mielnicy. Podlug reg. pob. pow. wlo-dzimierskiego z 1577 r. wlasnosc Aleksandra Siemeszka, podkomorzego wlodzimierskiego, placi z 8 dym. póllank., 5 ogr. po 4 gr., od karczmy 12 gr., od palenia gorzalki 12 gr. (Jablonowski, Wolyn, 68).

Swiniarzyn, Swinaryn, Swiniaryn, siolo nad blotami zródel Stochodu, pow. wlodzimierski, na pograniczu kowelskiego, na pln. od mka Ozdziutycze. Podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. nalezalo w polowie do zamku wlo-dzimierskiego, w polowie do luckiego i nadane bylo przez króla Aleksandra Piotrowi Ma-natyczowi, który przekazal je podskarbiemu Bohnszowi. Obowiazane bylo do utrzymywania jednej horodni w zamku luckim (Ja-blonowski, Rewizye, 54, 83). Podlug reg. pobór. pow. krzemienieckiego z 1570 r. wlasnosc Michala Dzialynskiego (Dzialinsky), który z imion swoich: Rzewassek, Swirniary-na (sic), Moczulek i z czesci Cernyewskiej placi z 33'/, wlók, 24 ogrodn. po 2 gr., 11 dym., 4 dworz., karczmy 12 gr. W 1577 r. (w pow. luckim) wlasnosc Chwiedory Dzia-lynskiej, ma 14 dym., 12 ogród. Reg. pob. z 1583 r. wykazuja ws S. w pow. wlodzi-mierskim, jako wlasnosc kn. Aleksandra Pron-skiego, stolnika w. ks. litew./ststy luckiego, który wniósl 20 fl. poboru (Jablonowski, Wolyn, 34,55,125). Wchodzila potem w sklad or-dynacyi Ostrogskich. Ob. Ostróg (VII, 687).

Swinka, rzka okolo miasteczka Rozyszczo, pow. lucki.

Swiszczów 1.) w dok. Swisczow, Swysczow, ws nad dopl. Styru (Jalowica ?), pow. dubien-ski, na pld.-zach. od Olyki, niegdys w pow. luckim. Podlug rewizyi zamku luckiego z r. 1545 wlasnosc Andrzeja, Iwana, Faleja (Fa-leleja) i Wasilisy (Wasilewoje) Swiszczow-skich, którzy, wespól z innemi, zobowiazani byli do utrzymywania kilku horodni w zamku luckim (ob. Jablonowski, Rewizye, 38, 40, 43, 50, 55). Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1570 r. p. Andrzej Swysczowski z czesci imion swoich Swysczowa i Nadczic placi z 25 dym., 6 ogr. po 4 gr., 9 ogr. po,2 gr. W 1577 r. p. Jelowa Malinska placi ze S. z 5 dym., 2 ogr., 2 ogr.; Andrzej Swiszczowski z 12 dym. po 10 gr., 4 ogr. po 4 gr., 6 ogr. po 2 gr.; Lewek (Swiszczowski ?) z 3 dym. po 10 gr.,

1 ogr. 6 gr. a Siemien (Swiszczowski ?) z Swi-szczowa i Nadczicz od 4 dym. po 10 gr., 3 ogr. po 4 gr., 3 ogrodn. po 2 gr. W 1583 r. Sieinion Swisczowski placi z czesci imienia Swiszczowa z 3 dym., l ogr., 1/t popa; Andrzej S. od 8 dym., 8 ogr., J/2 popa; Ostafiej S. z czesci imienia zastawnego S. od 3 dym., 3 Qgr., V4 popa (Jablonowski, Wolyn, 7, 51, 52, 60, 62, 102). 2.) S., ws nad dopl. Styru, pow. dubienski, na pln. od mka Dawidówki.

Swoz, w dokum. Zwoz, Zloz, Swoz, ws nad rzka Konopelka, pow. lucki, na wschód od mka Rozyszcze. Niegdys siolo zamkowe luc-kie. Podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. byly tu 2 dworzyszcza, z których obowiazani byli wozic wegle na uzytek dworu hnidow-skiego, o ile tego okaze sie potrzeba (Jablo-nowski, Rewizye, 78). Podlug reg. pobór, pow. wlodzimierskiego z 1577 r. nalezala do wlosci Niesuchojeze kn. Bomanowych, i miala 3 dym. póldworz. W 1583 r. w pow. luckim, wlasnosc kn. Fiedora Roraanowicza Sangu-szka, miala 3 dym. (Jablon., Wolyn, 65, 85).

Symonów, ws nad Horyniem, pow. ostrog-ski, o 28 w. na pln. od Ostroga, na pln.-zach. od mka Hoszezy, posiada cerkiew, szkólke paraf., kaplice katol. (par. Miedzyrzec Korecki), dwór z oficynami murowanemi, obszerny ogród z parkiem, wsród którego wzniesiona murowana i gustownie urzadzona kaplica. Ku pólnocy poza wsia, nad Horyniem, sród sosnowego lasu, znajduje sie czworobok wysokich walów, nieuszkodzonych dotychczas. Ho-ryn pod wsia plynie gleboka dolina. Gleba glinkowata 3 klasy, pszenna. Wloscianie trudnia sie rolnictwem, niektórzy nadto pszczel-nictwem. Utrzymuja dosyc koni roboczych, bydla, owiec, trzody chlewnej, drobiu i sa w ogóle zamozni. Podlug rewizyi zamku luc-kiego z 1545 r. ws nalezala do Matyasza Zen-kowicza i Andrzeja Wilhorskiego, którzy wspólnie zobowiazani byli do utrzymywania jednej horodni w zamku luckira (Jablonowski, Rewizya, 48). Podlug róg. pobór. pow. luc-kiego z 1570 r. Lew Wielehorski z imion swych Wielhora, Uholecz, Sawidowa i Sitnu-nowa placi z 20 dym., 9 ogr. po 4 gr., 11 ogr. po 2 gr., 4 bojar., 2 kól mlyn.; Michajlo Wielhorski z czesci imion Symonowa, Duleb, Zawiezowa z 20 dym., 4 ogr. po 2 gr,, w koncu Mathias Ostriyewski z Ostriyowa i z czesci Simonowskiej i Duliepskiey z 32 dym., 31 ogr. po 2 gr., 5 bujar. putn., 2 kól mlyn.,

l kola. W 1577 r. p. Timofiej placi ze Swi-szczowa i Simonowa z 3 dm. po 10 gr., 3 ogr. po 4 gr., 2 ogr. po 2 gr. W 1583 r. nalezy w czesci do Tychny Swiszczowskiego, w czesci zas do Michala Wilhorskiego. Pierwszy placi z 2 dym., 4 ogr., 2 komór., drugi z 5 dym., 4 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 12, 16f 32, 60, 103, 104). Nastepnie ws nalezala do Malinskich, poczem jako wiano Karoliny Ma-linskiej przeszla na wlasnosc ks. Franciszka Swiatopelk Czetwertynskiego. Po bezpotomnej smierci syna ich Wlodzimierza dostala sie droga spadku Oskarowi Sosnowskiemu, synowi Kasyldy z Malinskich, rodzonej siostry ks. Karoliny Czetwertynskiej, Z. Roi. Syinonowicze, ws, pow. mohylewski, gm. Ciecierzyn (Teterino), ma 40 dm., 282 mk.

Szapki, ws nie istniejaca obecnie pod ta nazwa, w pow. luckim Podlug reg. pob. pow. luckiego nalezala do dóbr archimandrytów zydyczynskich. Pobór oddzielnie niewyka-zany (Jablonowski, Wolyn, 10).

Szczuryn, ws, pow. lucki, w poblizu granicy pow. wlodzimierskiego, na zach. od mka Bozyszcze.

Szepel, w dokum. Szepla, Szeplia, Seplia, Stepie, ws nad rzka Sierna, pow. lucki, na pln.-zach. od Torczyna, posiada kaplice kat. par. Torczyn. Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1570 r. wnosi urzednik pana Ostafieja Or-nostaja sepielski Christow Siedlecki, z imienia pana swego zastawnego Seplia z 34 wlók, 11 ogrodn. po 4 gr 15 ogr. po 2 gr., l karcz, 2 kotl. gorzalcz., 7 kól mlynowych". W 1577 r. dwór Sz., wlasnosc kn. Iwanowej Czartorej-skiej, placi z 10 dym. po 20 gr., 6 ogr. po 4 gr. Jako nalezace do dworu wykazane sa siola: Zabolotcze, Wolica, Wojhcze i Wolica

Szklin, w dok. SkleA, Szklen, Szklin, ws nad rzka Polonka, pow. lucki,»na pograniczu pow. wlodzimierskiego, na pld.-zach. od Lucka. Podlug reg. pow. lackiego w 1570 r. pani To-myla Wankowna Sklenska z imienia swego Sklenia placi z 11 dym., 7 ogr. po 4 gr., 4 ogr. po 2 gr. W 1577 r. p. Chwiedora Dzia-lynska placi od 4 dym. i 3 ogr. a w 1583 r. Fiedor Zklinski z 12 dym., 2 ogr, 8 ogr., l kola waln., '/s P°Pa (Jaklonowski, Wolyn, 8, 55, 97).

koniec11 tomu

Szprachy, w dok. Szprachów, ws nad rzka Polonka, pow. lucki, na pld.-zach. od Lucka.

Szuryn, ws, pow. lucki, gm. Szuryn, okr. poi. torczynski, o 21 w. od Torczyna, a 18 od Holobów.

Szybenna 1.) w dokum. SzyMenne, SzyMena, Szibenna, ws, pow. rowienski. Podlug reg. pow. luckiego z 1570 r. p. Jaczko Szybienski z imienia Szybeney i z czesci Nowosieleckiey i Michlinsldey placi z 21 dym,, 11 ogr. po 2 gr. W 1571 r. placi z samego Sz. z 5 dym. po 10 gr., 4 ogr. po 2 gr, W 1583 r. p. Jaków Pietro wiez Szybienski placi z Sz. z 7 dym., 2 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 15, 52, 106). 2.) Sz., w dokum. Szybenne, ws, pow. starokonstantynowski, par. Bialozórka, cerkiew, gorzelnia. Podlug reg. pob. pow. krzemienieckiego z 1583 r. ws Szybienna wymieniona jest w liczbie wsi nalezacych dawniej do kn. Wladyslawa Zbaraskiego, z których pobór wnosi kn. Stefan Korybutowicz Zbaraski, wwda trocki (Jablonowski, Wolyn, 128). W XVIII w. nalezy do klucza czechowiec-kiego dóbr ks. Wiszniowieckich. J. Krz.

Targowica, w dok. Torhowica, Torhowicza, Torchowicza, Torhowcza, mczko przy ujsciu Ikwy do Styru, pow. dubienski, o 28 w. na pln.-zach. od Dubna, ma 110 dm., 694 mk., w tem 60% zydów, kaplice prawosl., kosciól katol., synagoge i dom modlitwy zydowski, browar, gorzelnie. Stara osada, nadana w r. 1451 przez Kazimierza Jagiellonezyka w nagrode zaslug Nierairze Rezanowiczowi, sscie lackiemu. Nastepnie powrócila do rak królewskich, skoro Zygmunt Stary, na prosbe kn. Konstantego Ostrogskiego, nadaje w 1511 r. dwór T. ze wsiami Rudlewem, Bolobokiem i Belym Berehem dworzanom swoim kn. Fe-dorowi i Iwanowi Iwanowiczom Koreckim. Jedyna córka Iwana ks. Hanna wyszla za kn. Iwana Wasilewicza Masalskiego i wniosla mu w posagu czesc T., rewizya bowiem zamku luckiego z 1545 r. wymienia go jako dziedzica, zobowiazanego do utrzymywania w porzadku kilku horodni zamkowych. Nadto wlosc targowicka wraz z innemi obowiazana byla do przyslania strózów do zaniku, od czego jednak uchylala sie (Jablonowski, Re-wizye, 33, 35, 42, 43, 57, 84). W 1595 r. kn. Jarosz Wasilewicz Masalski, wraz z siostra swa Anna, zona Eliasza Telatyckiego, procesowal sie o Targowice, dzieci zas jego: Krzysztof, Andrzej, Stefan, Zofia i Aleksandra czesci swe na T. sprzedaja w 1613 r. kn. Joachimowi Koreckiemu. Widocznie jednak

1 poprzednio jezeli nie cala T., to przynajmniej wieksza czesc jej byla w posiadaniu kn. Bohusza Fedorowicza Koreckiego, wwdy wolynskiego ([ 1572 r.), zonatego z Maryan-na Czaplicówna, bowiem podlug reg. pobór, po w. luckiego z 1570 r. wnosi on pobór przez podstarosciego swego luckiego Iwana Bohu-rynskiego z Korca, Miedzirzecza, Kulikiowa, Torhowiczy i Jarunia. W 1577 r. kn. Korecka placi z T. od 15 dym. po 4 gr., 18 dym., co potrosze roli maja po 6 gr., 12 ogr. po 2 gr., 3 rzem. po 4 gr., l towarz. J/2 gr-j 4 kól mlyn. po 24 gr. Do T. nalezaly wlosci: Ra-domysl, Sucha Wola, Podloszcze, Podbajcze, Berezek, Rudlewo, Bawoloki, Wolnicze i Li-chaczówka. W 1583 r. taz Bohuszowa Korecka wnosi z T. od 11 dym. rynków, po 16 gr., 14 dym. uliczn. po 8 gr., 17 chalup przedm. po 4 gr., 19 nedzn. chal. po 2 gr., od l kowala 15 gr., 2 przek. po 15 gr., 2 kól waln.,

2 popów. Jednoczesnie jednak z czesci T. placi pobór kn. Bohdan Masalski od 2 kól waln. W 1589 r. kn. Bohuszowa Korecka placi 11 fl. 16 gr. szoszu, 7 fl. 3 gr. z popów, z kól walnych, z przekupek, z kowala i 30 fl. czopowego per arend., razem 48 fl. 19 gr. (Jablonowski, Wolyn, 13, 50, 88, 95, 153). Anna. jedyna córka Samuela Joachimowicza kn. Koreckiego (zabitego w Stambule w 1622 r.) i Katarzyny Mohilanki, zona Andrzeja Leszczynskiego, wwdy derpskiego, odziedziczyla po ojcu Targowice. Stryj jej i opiekun kn. Karol-Samuel Korecki, pozyczyl od Zbo-rowskiego 30,000 fl. na zaspokojenie wierzycieli jej ojca i oddal mu w zastaw T. w 1625 r. Nastepnie T. przechodzi do Bieniewskich,

na prosbe bowiem dziedzica Stanislawa Kazimierza, wwdy czernihowskiego, król Michal d. 23 listopada 1669,r. nadaje trzy jarmarki: w tydzien po Ziel. Swiatkach, w tydzien po swiecie sw. Ilego i w tydzien po sw. Luce, podlug kalendarza rusk. Na które to jarmarki wolno bedzie wszelkiego narodu kupcom i innego stanu ludziom przyjezdzac, towary odmieniac i inne sprawy poczciwe i kontrakty odprawowac, takich tylko nie przypuszczajac, których prawa pospolite od spól-kowania z dobrymi oddzielaja i onego zabraniaja, prawa jednak nasze zachowujac". W r. 1705 zimowal tu Mazepa, w nastepnym zas d. 6 lipca Stanislaw Leszczynski, stanawszy tu obozem, wydal manifest do wwdztwa podolskiego, oznajmujacy obywatelom oswobodzenie od nieprzyjaciól i zwolujacy sejmiki do Kamienca na d. 27 lipca. Po Bieniewskich T. przechodzi do Rzewuskich, obecnie nalezy do Strój no wskich. Istnial tu dawniej kosciól i klasztor dominikanów oraz byla parafia kat., dekanatu dubienskiego, z kaplicami w Msty-szynie i Luczycach. J. Kr z.

Telcze, w 1577 r. Tielcze, na karcie Chrzanowskiego Cielce, wies nad rzka, Korminem, dopl. Styru, pow. lucki na pld. od Czartory-ska. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z r. 1577 ws T. nalezy do wlosci czarteryskiej kn. Michala Czartoryskiego, ststy zytomier-skiego, i placi z l dymu (Jablonowski, Wolyn, 46).

Terebiez (1583 r.), Terebetycz (1577), zaginiona ws we wsch, czesci pow. wlodzimier-skiego, w poblizu granicy pow. kowelskiego i luckiego. Podlug reg. pobór. pow. wlodzimierskiego z 1577 r. wlasnosc Mikolajowej Dabrowskiej, która przez sluzebnika swego Matu s a Laniewskiego wniosla pobór z l dym. póldworz. W 1583 r. wlasnosc Hrehorego Kolmowskiego, który placi z 2 dym., 2 ogr., l kola dorocz., l popa (Jablonowski, Wolyn, 77, 122).

Teremne 1.) w dok. Teremice, Teremna, Te-remno, ws, pow. lucki, na pld.-wsch. od Lucka, atyn. Hnidawy, do której naleza Przed-moscie, Luczyce i czesc Holeszowa. W 1860 r. wlasnosc Antoniego Lipskiego. Dobra niegdys zamku lackiego, nastepnie wladyków luckich i ostrogskich, którzy podlug reg. pob. pow. luckiego z 1583 r. placili z T. z 12 dym., 6 ogr., 4 komom., l kola dorocz., 2 bojar., l popa (Jablonowski, Wolyn, 92). 2.) T., ws pow. ostrogski, na pograniczu pow. krzemienieckiego, o 30 w. na pld.-zach. od Ostroga, na równinie bagnistej, otoczona sosnowe-mi lasami, niegdys ks. Sapiehów, od 1831 r. skarbowa. Byt wloscian dobry, trudnia sie oni rolnictwem i wyrobem materyalów lesnych na splaw. /. Kvz.-Z. Róz.

Tereszkowiec, w dokum. Tereszkowce, ws, pow. wlodzimierski, na pln.-wschód od mka Horochowa. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1577 r. Wasil Oszezowski placi z 4 dym. po 20 gr., 4 ogr. po 2 gr.; równiez w 1583 r. z 4 dym. i 4 ogr. (Jablon., Wolyn, 59, 101).

Terki, w dokum. Ternki, ws nad dopl. rzki Polonki, pow. lucki, na pld.-wsch. od Lucka, niegdys dobra biskupów luckich.

Tesluhów, w dokum. Testihów, Tesluchów (1545 r.), Thesluchów (1570), ws nad rzka Pla-szowa, dopl. Styru, pow. dubienski, okr. poi. beresteeki, gm. Tesluhów, o 15 w. od Bere-steczka, 40 w. od Dubna a 280 w. od Zytomierza, na pld. od mka Demidówki. Podlug rew. zamku luckiego z 1545 r. nalezala wraz z wsia Krupcem do Michajlowej Swinuskiej, która obowiazana byla do utrzymywania jednej horodni zamkowej sama a wraz z kilku innymi wlascicielami dwóch drugich (Jablo-nowski, Rewizye, 37, 40, 55). Podlug reg. pobór. pow. krzemienieckiego z 1570 r. Jan Zorawnicki z czesci imienia T. i wiosek do niego nalezacych dal: z 22 dym., 15 ogr. po 2 gr., 2 bojar putnych po 20 gr., 2 rzemiesln. po 2 gr., 2 kól mlyn., a Miehajlo Zorawnicki z swej czesci z 37 dym., 5 ogrodn. po 4 gr., 5 bojar putn., 14 ogrodn. po 2 gr., 4 rzemiesl. po 2 gr., 3 kól mlyn., 2 rybaków po 8 gr. W 1583 r. Miehajlo Korytynski, pisarz ziemski lucki, z czesci imienia T. wniósl z 4 dym., 7 ogr., 8 ogr., 2 kól waln., Ya stepn., z drugiej zas czesci Jan Zorawnicki z 4 dym., 3 ogr., 4 ogród., 2 kól waln., l stepn. (Jablo-nowski, Wolyn, 29, 30, 138, 140). J. Krz.

Toczewiki, w dokum. Toczywieki, ws nad bezim. rzeczka, pow. ostrogski, na pograniczu pow. dubienskiego, gm. Chórów, paraf, prawosl. Bialaszów (o 2 w.), o 5 w. na zachód od Ostroga, sród lasów polozona, ma cerkiew filialna (do 1831 r. paroch.), p. w. Przemienienia Panskiego, z drzewa wzniesiona w 1857 r. a odnowiona w 1880 r. i uposazona przeszlo 29 dzies. ziemi. Do filii nalezy ws Halijówka, wraz z która ma 42 dm., 342 mk. prawosl. i 30 zydów. Miejscowosc górzysta, poklady kamienia wapiennego, z którego na miejscu wypalaja wyborne wapno. Gleba czarnoziemna. Wloscianie trudnia sie rolnictwem i z powodu wielkich nadzialów sa zamozni. Maja dostateczne laki; przy domach sady drzew owocowych. Hoduja konie, bydlo, owce, trzode chlewna i drób. Lubart Ge-dyminowicz nadal te ws z innemi zamkowi w Ostrogu, Nadanie to potwierdzil w. ks. Aleksander w r. 1498 (ob. Mizocz). Nastepnie nalezala do ks. Ostrogskich. Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1583 r. ks. Konstantyn 0-strogski, wwda kijowski, marszalek ziemi wolynskiej, wniósl tu od 3 dm,, l kola dorocz. (Jablonowski, Wolyn, 80). Nalezala nastepnie do dóbr biskupów luckich i ostrogskieh, poczem nadana zostala wraz z wsia Puciaty (Monastyrka) klasztorowi karmelitów w 0-strogu, po skasowaniu którego przeszla na rzecz skarbu. Z. Róz.

Tolmachów al, Tomachów, w dok. z 1545 r. Stolmachow, ws na prawym wynioslym brzegu Horynia, pow. ostrogski, o 35 w, na pln. od Ostroga, o 8 w. na pld.-zaeh. od mka Hosz-czy (st. poczt.), o 17 w. od st. dr. zel. Ozenin, ma wraz z nalezaca do par. wsia Ilin (o 2l/$ w.), 110 dm., 894 mk. Cerkiew p. w. sw. Mikolaja, drewniana, niewiadomej erekcyi, uposazona jest 34 dzies. ziemi. Powierzchnia od pln. wyzsza, znacznie nachyla sie ku pld. Glebe stanowi czarnoziem 3 klasy; dobre laki nadrzeczne. Wloscianie trudnia sie rolnictwem, hoduja dostateczna ilosc koni roboczych, krów, owiec, trzody chlewnej i drobiu i, z powodu latwosci zarobku, sa w ogóle dosc zamozni. Mezczyzni nosza wlosy dlugie, spadajace na ramiona, ubieraja sie w swity czarne al. biale, latem nosza kapelusze slomiane, wlasnego wyrobu, a zima czapki baranie niskie lub tez z sukna bialego, tak zwane ma-gierki. Na nogach nosza lapcie z lyka plecione (lyczaki) i tylko od swieta biora buty. Kobiety chodza najczesciej w bialych krótkich switach, w spódnicach welnianych wlasnego wyrobu, glowy obwiazuja chustkami bialemi, z czerwonemi brzegami, z pod których spadaja na ramiona dlugie wlosy. Latem chodza boso a zima w lyczakach, tylko w swieta wkladaja buty. W czasie rew. zamku luckie-go z 1545 r. nalezy T. do Olechny i Michajly Kozinskich, którzy byli zobowiazani do opatrywania jednej horodni zamkowej (Jablo-nowski, Bewizye, 39, 48). Podlug regestrów poborowych pow. luckiego z 1570 r. nalezala w czesci do kniazia Mikolaja Jaroslawowicza, w czesci do Dymitra Kozinskiego. Pobór wymieniony wspólnie z innemi wsiami. W 1583 r. Aleksander Kozinski z imienia matki swojej T. wniósl pobór od 5 dym., 3 ogr., l kola waln. i ziemi popowskiej (Jablonowski, Wolyn, 10, 12, 98). Na poczatku XVIII w. T nalezy do Andrzeja Leduchowskiego (Arch. J. Z. E., cz. III, t. 2, 519). Nastepnie T. nalezal w polowie do ks. Solomereckich a-w polowie do Hulewiczów. Gdy w zeszlym wieku Lenkiewicz zabral przez zajazd majetnosci ks. Solomereckiej, ostatniej dziedziczki z tego rodu, to i polowa T. przeszla na jego wlasnosc, poczem druga polowe nabyl od Hulewiczów. Nastepnie wlasnosc syna jego Gracyana, pózniej córki ostatniego Oktawii Walewskiej, która w 1881 r. wies te sprzedala Kacprowi Jodce. Z. Róz.

Tolpyzyn, ws nad Styrem, pow. dubienski, gm. Boremel, par. praw. Chrynuki (o 8 w.), katol. Lysin, ma 45 dm., 366 mk. Posiada cerkiew filialna p. w. Przemienienia Panskiego, z drzewa wzniesiona w 1787 r, i uposazona 34 dzies. ziemi. Podlug reg. pobór, pow. luckiego z 1570 r. p. Michailo Chinrycz-ki z imion swoich Chrennik, Tolpizyna, Lo-pawsze, Wyczulkowa i Gnidawy wnosi pobór z 49 dwór. po 20 gr., 4 dwór. bojar, po 20 gr., 84 ogrodn. po 2 gr., 2 kól mlyn. (Jablo-nowski, Wolyn, 7).

Topolna 1.) Topólno, na karcie Chrzanowskiego Topilna, w dokum. Opolna,

Podtopolno, Topól, Topolne, ws nad Styrem, pow. lucki, na pln. od mka Rozyszcze. Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1570 r. poddziekan lucki ks. Tomasz Chojenski wnosi z imion koscielnych: Topolia, Luezice, Bokowa, Niemieczkiego i Lyseza z 59 dym,, 23 ogr, po 2 gr. (Jablo-nowski, Wolyn, 4). Z tych T. i Luczyce nalezaly do dziekana, Lyszcze i Niemieckie do kustosza a Boków (i Wiktorzyn) do kanonii luekiej (tamze, Wstep, 105). 2.) T., uroczysko na gruncie Rozyszcz, pow. lucki.

Topyle, w dok. Topole, ws nad Styrem, pow. dubienski, na pograniczu pow. luckiego, na pld.-zach. od mka Ostrozca. Podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. wies nalezala do Wasila Siemaszka, który z T., Rykan i z Mlyniszcza zobowiazany byl do utrzymy! wania horodni zamkowej (Jablonowski, ReJ wizye, 35). W 1579 r. Iwan Borssobohathi Krasinsky z imion swych Rykan, Topolia i Chrussowna placi pobór z 15 dym., 9 ogr. po 4 gr., 11 ogr. po 2 gr. a w 1583 r. tenze z Halicza, Boroszowa, Kryholowa, Zaborola, Rykan, Topolia i Hruszowna placi w ogóle i 76 fl. 10 gr. (Jablonowski, Wolyn, 33, 102).

Torczyn., mko nad rz. Stawga, dopl. Styru, pow. lucki, w poblizu granicy pow. wlodzimierskiego, okr. poi. i gm. Torczyn, o 27 w. od Rozy-szcza, 26 w. od Lokacz a 23 w. na zach. od Lucka, przy dawnym trakcie warszawskim, ma 299 dm., 2675 mk. (1941 zyd.), cerkiew, kosciól kat., 4 domy modlitwy zydowskie, browar, gorzelnie, 21 garbarni, cegielnie 66 sklepów, 4 jarmarki, chmielnik na 5 morgach. Okrag policyjny torczynski obejmuje gminy: Luck, Torczyn, Polonka, Czarnków, Szuryn. Kosciól par. kat., p. w. sw. Trójcy, z drzewa w 1778 r. przez biskupa Feliksa Turskiego wzniesiony. Parafia kat., dek. luckiego, 1373 dusz. Kaplice w Szepielu, Okorsku i w Sadowie. Gmina torczycka obejmuje 103 nomenklatur, majacych 1365 dm, wlosc, (obok 1642 dm., nalezacych do innych stanów), 18,580 mk. wloscian (9452 mez., 9128 kob.), 13,094 dzies. ziemi wlosc.

Stara bardzo osada, wspominana w latopisach p. naz. Torczaka w 1093 r., w którym Polowcy zniszczyli ja i uwiedli mieszkanców, oraz p. naz. Torczewa w r. 1169 z powodu wyprawy ks. Daniela. W XVI w. T. jest wlasnoscia bisk. luckich. Zygmunt I w przywileju z 1540 r. powiada: gdy Jerzy Falczewski, biskup lucki obrz. rzymsk., we wsi T., nalezacej do biskupstwa, wlasnym nakladem zamek wystawil dla zabezpieczenia okolicznych mieszkanców i sprzetów koscielnych w czasie napadu nieprzyjaciól, pozwalamy mu wzmiankowana wlosc przeistoczyc na miasto; obdarzamy prawem magdeburskiem, ustanawiamy targ tygodniowy i trzy jarmarki; dla rychlejszego zas wzrostu osady miejskiej, uwalniamy mieszczan na lat 10 od podatku szos zwanego, jako tez od cel, myt, mostowego, grobelnego i targowego". Biskup obowiazany byl do utrzymywania jednej horodni zamku luckiego, która, podlug rewizyi z 1545 r., byla zla i potrzebowala naprawy (Jablonowski, Rewizye, 53). Wlosc torczynska obejmowala 2'77 mil k w. przy zamku i ze 2 mile pod odleglejszemi oden osadami, na której to przestrzeni rozsiadlo sie 14 wsi, mianowicie 8 wsi w srodkowej wlosci torczynskiej i 6 w odleglejszej. W 1570 r. ks. Wiktorzin Wierzbicki, biskup lucki, zmta T. wniósl poboru: z 16 dym. rynkowych po 8 gr., 78 dym. ulicz. po 4 gr., 137 dm. przedmiejs. po 2 gr., 8 domk. ubogich po l gr., 77 domk. za ostrogiem po 2 gr., 49 rze-miesln. po 8 gr., 16 towarz. ich po l gr., 20 przekupn. po 7 gr., 16 komom, po 7 gr., 2 ludzi luzn. po 12 gr., 197Va ogród, miejsk. po l gr., 90Va lanów miejsk. po 20 gr. Pobór w 1577 r. wynosil: z 14 dym. rynk. po 4 gr 60 dym. ulicz. po 4 gr., 9 domk. ubog. w parkanie po 2 gr., 190 domk. przedmiejsk. po 2 gr., 20 przekupn. po 7 gr., 41 rzemiesln. po 4 gr., 14 towarz. tych rzemiesln. po */» §r-» 150 ogród, po l gr., 30 dym. miejsk. i przed-miej. na wl. po 20 gr., 10 komom, po 4 gr., 2 skomorochów po 12 gr., 5 przekupn. po 7 gr. Czopowe w tymze roku wynosilo 40 fl. W r. 1583 r. biskup lucki placi z T. poboru: z 12 dym. rynk. po 16 gr., 29 dym. uliczn. po 8 gr., 25 dym. parkannych po 4 gr., 199 dym. przedni, po 4 gr., z 30 lan. po 30 gr., z 100 ogr. po 2 gr., l popa 2 fl., z 3 krawców po 15 gr., 10 kusn. po 15 gr., l rymarza l fl., z 3 kowalów po 15 gr., z 2 szabelników po 15 gr., od l slusarza 15 gr., z 2 szapowalów po 15 gr., z l siodlarza 15 gr., z 5 szewców, mes-szenników po 30 gr., z 15 szewców ubogich po 15 gr., od 16 slodowników po 30 gr., z 5 rzozników po 30 gr., od 5 garncarzów po 15 gr., z 12 piekarzów i przekupniów po 15 gr., z 15 prasolów po 30 gr. Wreszcie w 1589 r. z T. wniesiono 44 fl. 12 gr. szosu; z 30 lan. po 30 gr. 30 fl.; z ogrodów, z popa, od krawców, rzemieslników, slodowników, rzezników, piekarzów, przekupniów soleników 78 fl. 5 gr.; czopowe per arend. 100 fl., w ogóle 252 fl. 17 gr. (Jablonowski, Wolyn, 13, 49, 63, 79, 150). Miejsce to stalo sie ulubionem mieszkaniem biskupów luckich, gdzie tez zakonczyli zycie: Aleksander Wyhowski (1714) i Stefan Rupniewski (1731 r.). Nastepnie T. przeszedl na wlasnosc prywatna i nalezal poprzednio do rodziny Karszów a potem hr. Tarnowskich.

Totowieze, ws nad Horyniem, pow. lucki, na pld.-zaeh. od Cepcewicz,, w poblizu granicy pow. rowienskiego. Podlug reg. pobór, pow. luckiego z 1577 r, siolo ziemian stepanskich, placi z 4 dym. póldworz., 5 dym. na cwierc., 6 ogród, a w 1583 r. siolo zamkowe stepanskie, placi z 9 dym., 6 ogr. (Jablono-wski, Wolyn, 40, 83).

Trenlew (w dokum. z 1583 r.), wlasciwie Terentyów (ob.). Lezy nad rzka Rudka, lewym dopl. Horynia, nalezy do par. prawosl. Sieniów (w pow. rówienskim). Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1583 r. nalezy do Hoszczy Romana Hosczkiego, który placi ztad od 4 dym., 4 ogród. (Jablon., Wolyn, 96).

Treskinie, TresMn (1577), TrosMny (1583 r.), ws nad Horyniem, pow. lucki, na wprost W. Cepcewicz. Podlug reg. pobór. pow. lu-ckiego z 1577 r. siolo ziemian stepanskich. wnosi pobór od 3 dym. na cwierc,, 4 ogród. W 1583 r. ks. wojewoda kijowski Ostrogskl placi ztad równiez od 3 dym., 4 ogród. (Ja-blonowski, Wolyn, 40, 83).

Trojanówka 1.) mko, pow. lucki, na pograniczu pow. kowelskiego, o 85 w. na pln. od Lucka, 15 w. od Gródka, ma 110 dm., 985 mk., cerkiew, synagoge, gorzelnie

Troscianiec ., w dokum. Triszczenieo, Tryscieniec, Trystennica, ws nad lewym dopl. Styru, pow. lucki, w 2 okr. poi. Bozyszcze, gm. Troscianiec, o 16 w. na pld.-zach. od mka Kolki, o 17 w. od st. Kiwercy, posiada cerkiew p. w. s w. Trójcy. Podlug przyslowia ludowego ws ta nazywa sie koncem Polesia". G-mina T., ograniczona gminami: Kolki (od pln.-wsch.), Silno (od wsch.), Bomanów (od pld.), Bozyszcze (od zach.) i Wielick (pow. kowelskiego, od pln.-zaeh.), obejmuje 62 os., majacych 1349 dm. wlosc, (obok 144 dm. nalezacych do innych stanów), 9343 mk. wlosc. (4833 mez., 4510 kob.), uwlaszczonych na 14,117 dzies. Pld.-zach. kraniec gminy przerzyna dr. zel. kijowsko-brzeska, przez pln. czesc przeplywa rz. Styr. Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1570 r. nalezy do kn. Ostafieja Sokalskiego, który z T., Pulhanowa, Bozowa i Domaszowa placi z 27 dym. po 10 gr., 4 ogród, po 2 gr., w 1577 r. zas z samej Trestennicy wnosi od 10 dymów po 20 gr., 6 ogr. po 2 gr. W 1583 r. kn. Marko Sokalski placi z T., Lyczkowa i Ostrowa od 25 dym., 12 ogr., l popa, l boja-rzyna (Jablon., Wolyn, 10, 56, 95).

Troscianka, Trostianka 1.) w dokum. Tre-scianka, ws, pow. lucki, na pld.-zach. od Ro-zyszcza. Podlug reg. pob. pow. wlodzimier-skiego z 1577 r. nalezy do wlosci Lokacze kn, Romana Sanguszki, który wnosi zt%d pobór z 7 dym. lanów., l ogród. 4 gr. (Jablo-nowski, Wolyn, 66). 2.) T., ws, pow. lucki, na pln.'zach. od Lucka. Podlug reg. pobór. pow. tueldego z 1570 r. kn. Lew Woynicz z imienia swego Bobiego i z czesci Trosczien-skiej i Wolice placi z 25 dym., 6 ogr. po 2 gr., l karcz. W 1583 r. wlasnosc kn. Janusza Zaslawskiego, który ztad placi z 10 dym., 6 ogr., 2 ogr. (Jablon., Wolyn, 12, 87).

Trymilówka, ws nieistniejaca obecnie pod ta nazwa, pow. dubienski. Zdaje sie, ze to bedzie ws Peremilówka, w gm. Melin. Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1583 r. we wlosci dubienskiej ks. Konstantyna Ostrogskiego, wwdy kijowskiego, placi z 9 dym., 6 ogr., 9 podsusied, (Jablonowski, Wolyn, 82

Trysten, w dokum. takze Trystej, ws, pow. lucki, na zach. od mka Rozyszcz. Podlug rew. zamku luckiego z 1545 r. wlasnosc kn. Woronieckich, którzy z Woronczyna i T. zobowiazani byli do opatrywania 2 horodni zamkowych (Jablonowski, Rewiz., 36, 40). Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1577 r. ws Tristen, nalezy do kn. Matysa Woronieckie-go, który wnosi od 6 dym. po 16 gr., 5 ogr. po 6 gr., 4 ogr. po 2 gr. W 1583 r. w dzierza wie Franca Krusza wraz ze wsia Seniówka (Jablonowski, Wolyn, 58, 106).

Turczyn 1.) ws nad Pucilówka, pow. do-bienski, tuz pod Olyka, za przedmiescie której jest uwazana. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1583 r. nalezy do Olyki ks. Stanislawa Radziwilla, który wnosi zta_d od 6 ogród. (Jablonowski, 108).

Uhrynów, ws w poblizu rz. Polonki, pow. lucki, na pld.-zach. od Lucka. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1577 r. wlasnosc Janusza IThrynowskiego, który placi od 12 dym. po 10 gr., 8 ogr. po 4 gr., 14 ogr. po 2 gr.; w 1583 r. zas od 16 dym., 2 ogr., 6 ogr., 2 kól dorocz., l popa (Jablonowski, Wolyn, 57, 110).

Warkowicze, mko nad rz. Stubla, pow. dubienski, okr. poi. i gm. Warkowicze, par. kat. Dubno (o 18 w.), o 5 w. od st. dr. zel. Ozierany, 240 w. od Zytomierza, przy b. tr. poczt, z Warszawy do Kijowa. Ma 94 dm., 803 mk. (wraz z nalezaca do par. wsia Kry-lów). W 1859 r. bylo 102 dm., 1774 mk., garbarnia i browar; w 1870 r. 131 dm., 356 mk., w tem 48% zydów. Posiada zarzad o-kregu policyjnego dla 5 gmin powiatu (Dubno, Warkowicze, Mizocz, Buderaz i Sudobi-cze), urzad gminny, szkole ludowa jednokla-sowa, cerkiew par., synagoge. Dawniej byla tu filia par. kat. Dubno. Jarmarki odbywaja sie: 9 marca, 7 kwietnia, 20 lipca, 15 sierpnia, 26 pazdziernika i 6 grudnia. Tutejsza cerkiew paraf., p. w. Narodzenia N. M. P., z muru wzniesiona w 1729 r. przez ówczesnych dziedziców mka Jakuba i Marya Ledu-chowskich, jako kosciól dla osadzonych przez nich bernardynów. Na cerkiew zamieniona zostala w 1836 r. Uposazenie cerkwi stanowi z zapisu ks. Zaslawskich z 1668 r. 33/4 dzies. pod osada i ogr., 37 dzies. roli i 12% dzies. lak. Filia we wsi Bialoberezie (o 3 w.). Na cmentarzu katol. spoczywaja zwloki matki poety Antoniego Malczewskiego. Mogile zdobil pomnik ciosowy o czterech kolumnach, ze stosownym napisem (Tyg. ilustrowany, 1890 r., Nr 7). Gmina lezy w pln.-wsch..czesci powiatu, graniczy od pln. z gm. Dziatkiewicze pow. rówienskiego, od zach. z gm. {Mlynów, od pld. z gm. Dubno, Sudobicze i Buderaz, od wschodu z gm. Mizocz i glinsko-czeska (pow. rówienskiego), obejmuje 26 miejscowosci, majacych 766 dm. wlosc, (obok 376 nalezacych do innych stanów), 8234 mk. wloscian, u-wlaszczonych na 8960 dzies. Jest to stara- o-

sada. Podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. wlasnosc Fedora Myszki, który wespól z innymi ziemianami zobowiazany byl do u-Lrzymywania dwóch horodni zamkowych a sam od siebie jednej. Przed lustratorem miesi?-czanie krzemienieccy uskarzaja sie, ze w W. Bohdan Myszka nieprawnie pobiera myto, po groszu od wozu (Jablonowski, Rewizye, 38, 39, 53, 105). W 1566 r. wlasnosc rotmistrza królewskiego Michala Myszki, który w 1563 r. Wystepuje jako podstarosci mozyrski (ob. Opis Akt. kij. centr. arch., Nr 2040 i 2031?). Podlug reg. pob. pow. luckiego Michajlo My-ska Warkowski, ssta omejski, z imion swych Boroiczie i Warkowicze wnosi pobór z 74 slu zeb zupelnych p.o 20 gr., 27 pólsluzeb po 10 gr., 23 ogród, po 6 gr.~, 7 rzemiosl., l rybol po 8 gr., 2 karcz., 4 kól mlyn., l kola wie-snego po 12 gr. W 1583 r. tenze Michal Myszka, kasztelan wolynski, ssta omyrski, wnosi z W. i z Sernik od 50 dym., 8 ogr. po 6 gr., 3 ogr. po 4 gr., 6 komora. (Jablonowski, Wolyn, 7, 86). W zeszlym wieku wlasnosc Leduchowskich, nastepnie Mlodeckich, którzy wzniesli tu palac, obecnie skarbowe. Prawa miejskie otrzymaly W. w 1725 r. Byl tu kantor banku Prota Potockiego. W W. 1785 r. urodzil sie znakomity botanik i autor Ramot Starego Detiuka" Antoni Andrzejow-ski. J. Rrz.

koniec12 tomu

Wasilki, nieistniejaca obecnie ws, w da-Wnym pow. luckim, we wlosci holatynskiej, t. j. w-dzisiejszym pow. luckim lub'kowalskim, w poblizu granic pow. pinskiego. Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1583 r. nalezy do Holatyna, kn. Fiedora Bomanowicza San-guszki, który wnosi ztad od 2 ogr. (Jablono-wski, Wolyn, 81).

Watyn, ws, pow. lucki, na pld.-zach. od Torczyna, posiada kapl. katol. par. Skórzec. W czasie rewizyi zamku luckiego w 1545 r. ws W. nalezala do Iwana Kozinskiego, który, wspólnie z innymi, zobowiazany byl do u-trzymywania dwóch horodni zamkowych (Ja-blonowski, Rewizye, 41, 57). Podlug reg. pob. pow. luokiego z 1570 r. Pawel Kozinski z Wathina i Boryskowiecz wnosi z 6 dym., 5 ogr. po 4 gr. a Siemion Kozinski z Wathina i Lawrowa z 7 dym., 6 ogród, po 2 gr. W 1583 r. pierwszy z nich placi z czesci W. od 6 dym., 4 ogr., 2 podsus., drugi zas ze swej czesci z 5 dym., 4 ogr., 2 ogród, a nadto p. Stanislawowa Chmielowska z czesci wsi: Boryskowicz, Watyna i Serhowa z 8 dym., 8 ogr. (Jablo-nowski, Wolyn, 5, 6, 97, 98, 123).

Watyniec, ws, pow. lucki, na pln. od Watyna. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1577 r. Olechno Putoszinski placi z Watin-cza z 2 dym. po 10 gr., 5 ogrodn. po 2 gr. a w 1533 r. od 2 dym., 8 ogr., 2 ogr., 3 kom., Y2 kola waln., 2 pustowszczyzn po 10 gr. Reg. pob. z 1570 r. podaja ze tenze Olechno Puthoszinski placi z imienia swego Wathina i matki swej z 5 dym., 2 ogród, po 4 gr., 3 ogr. po 2 gr. (Jablonowski, Wolyn, 5,61, 107).

Werbajew, Wierlayew 1570 r.. Werlmo 1577 r., Wierlajow 1583 r., ws nad Styrem, pow. lucki, ua pld.-wschód od Lucka. W 1545 r. wlasn. Piotra Kirdejewicza, który z W. i Kisielina zobowiazany byl do opatrywania jednej borodni zamku luckiego (Jablonowski, Rewizye. 57). Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1570 r. nalezy do wlosci mylskiej Iwana Kierdeja Milskiego; pobór oddzielnie niewykazany. W 1577 r. wlasnosc Iwanowej Kierdejowej, która placi od 3 dm. w 1583 r. wlasnosc tejze, w dzierzawie Krzysztofa Bronisza, który placi od 8 dym., 2 ogr., l komór. (Jablonowski, Wolyn. 4, 57, 100).

Werbcze 1.) Male, ws, pow. rówienski, gm. Stepan, par. prawosl. Werbcze Wielkie (o l w.), 0 80 w. od Równego. Posiada gorzelnie parowa, zalozona w 1863 r., zatrudniajaca 5 robotników, która w 1881 r. wyprodukowala 4889 wiader spirytusu; wlasnosc Turkiewicz<i. Podlug reg. pobór. pow. luckiego /, 1577 r. ws Werbczc Ma-loje, siolo zamku stepanskiego kn. Konstantego Ostrogskiego, placi od 6 dym. póldworz., 8 dym. na cwierciach, 10 ogr. W 1583 r. ze wsi Maly Wierbiecz, nalezacej do Stepania. wnoszono od 14 dym., 6 ogr., 4 komór. (Jablonowski, Wolyn, 40, 83). 2.) W. Wielk-ie, ws ua rzka Mielnica, wyplywajaca z jezior w poblizu Styrii i uchodzaca do Horynia we wsi Kryezyl-sku, pow. rówienski, gm. i par. katol. Stepan (o

6 w.), o 80 w. od Równego a 8 w. od st. dr. zel. Stepan (Blocl)owska). posiada cerkiew paraf, drewniana, p. w. sw. Archaniola Michala, wzniesiona w 1741 r. kosztem parafian, odnowiona w 1873 r. i uposazona 39J/2 dzies. ziemi z zapisu dziedziców dóbr stepanskich ks. Janusza Aleksandra Sanguszki w 1741 r. i Stanislawa Wor-cela z 1815 r. Do par. praw. naleza wsi: Butej-ki naci Mielnica (o 2 w.), Krasówka równiez nad Mielnica, stanowiace jakoby przedluzenie W. Wielkiej, i Werbcza Mala (o l w.). W calej parafii 167 dym., 1345 mk. prawosl., 22 ^ katol.

1 100 zydów. Od 1859 r. do 1876 r. byla*w W Wielkiej szkola ludowa. Jest tu kaplica katol dekanatu rówienskiego. Podlug reg. pobór, pow luckiego z 1577 r. ze wsi Werbcza, siola zamku stepanskiego, wniesiono pobór od (i dym. póldw. 10 na cwierciach. 3 ogr. a w 1583 r. od 7 dym.

7 ogr., 2 kól walnych (Jablonowski. Wolyn, 40 83). J. Krz

Wiazówna, uroczysko na gruntach wsi Bo-rowice, w pow. luckim.

Wieczyny al. Wiedczyny, w dokum. Weczy-ny, Wiczyn. ws, pow. lucki, na pln.-zach. od

Torezyna. W 1545 r. wlasnosc Michajla Woj-seekiego, który zobowiazany byl do opatrywania jednej horodni zamkowej (Jablonowski, Re-wizye, 52). Podlug reg. pobór. pow. wlodzi-mierskiego z 1583 r. nalezy do Bereska ks. Pie-dora Romanowicza i placi od 12 dym., 5 ogr., l kola dor., 3 bojar (Jablonowski, Wolyn, 125

Wielichów, ws, pow. lucki, na pograniczu pow. rówienskiego, gm. Horodziec, na pld. od W. Werbczy. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1583 r. ws W. nalezy do Stepania,ks. Konstantego Ostrogskiego, wwody kijowskiego, który placi ztad od 9 dm., 3 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 83)."

Wierzchów 1.) w dokum. Werchow, Wer-chou-sk, ws, w dawnym pow. luckim. Podlug re-wizyi zamku luckiego z 1545 r. wlasnosc Hryc-ka, Iwaska, Janka, Lewka i Olechna, którzy, wspólnie z innymi, byli zobowiazani do opatrywania dwóch horodni zamkowych (Jablonowski, Rewizye, 38, 49). Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1570 r. nalezy do Lewka, Fedora i Hricz-ka Wierzchowskich, z których pierwszy placi z 7 dym., 6 ogr. po 2 gr.; drugi z l dym., 3 ogr. po 2 gr.; trzeci zas z l dym., 2 ogr. po 4 gr. W 1577 r. nalezy do Lewka i Ohwiedora Wer-chowskich oraz Pawla Kozinskiego. Pierwszy placi z 5 dym. po 10 gr., 8 ogr. po 2 gr., l ogr.; drugi od 2 dym. po 10 gr., 2 ogr. po 2 gr. trzeci zas od l ogr. W 1581] r. Lew Wierz-chowski ze swej czesci placi z 5 dym., 30 ogr., Y2 kola waln., z 2 zakupnych ogrodu.; Wasili Wierzcliowski z l ogr., l/^ kola waln. a Iwan Osczowski z 9 dym., 6 ogr., J/.> popa (Jablo-nowski, Wolyn, 16, 17, 59, 62, 101, 104, 110). 2.) W., w dokum. Wierchóia, Wyerchów, War-chów. Wir chów. ws nad stawem, pow. ostrogski, gm. Chórów, o 15 w. na pld.-zacli. od Ostroga, st. dr. zel. Ozenin o 14 w. i Zdolhunowo o 15 w., przy starym trakcie zytomierskim. Na wzgórzach rozrzucona, posiada cerkiew drewniana, p. w. Wniebowstapienia Panskiego, w 1785 r wzniesiona a w 1870 r. odnowiona i uposazona 46'/2 dzies. ziemi. Szkola ludowa od 1873 r. (43 chlopców i 13 dziewczat). Do parafii nalezy w s Lebiodzie (o 3 w.). W parafii 87 dm., 676 mk. prawosl., 48 kat. i 12 zydów. Gleba glinko wata, lecz urodzajna. Wloscianie trudnia sio rolnictwem i sa dosc zamozni. Janusz lir. Ilinski rozpoczal budowo palacu pod samym lasem a slynny ogrodnik Mikler zalozyl piekny ogród z parkiem. Wlasnosc niegdys Ostrogskich. Podlug reg. pobór. pow. lackiego z 1577 r. nalezy do Stepania kn. Konst. Ostrogskicgo, który placi ztad od 4 dym. pól dworz., 4 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 39). Przeszla potem do Stanislawa Ma-lachowskiego, kanclerza w. koron.; w 1794 r. Malacliowscy przeleli swe prawa na Tadeusza Czackiego, sste nowogródzkiego. Po zajeciu na skarb darowana gen. Ferzen, który w 1802 r. sprzedal Józefowi Augustowi lir. Iliuskiemu, ostatecznie wnuka jego Aleksandra, który sprzedal apanazom (Udielom). 3.) W. al. Wierzchniów, ws, pow. wlodzimierski, na pld.-zach. od Wlodzimierza. Podlug reg. pobór. pow. wlodzimier-skiego z 1570 r. nalezy do dóbr biskupów luc-kicli (pobór oddzielnie niewykazany): w 1577 r. placi z 14 dym. wlócz., 8 ogr. a w 1583 r. z 21 lan., 4 ogr., l komór. (Jablonowski, Wolyn, 24, 72, 112). 4.) W., Wierzchowicze, ws nalezaca do wlosci zaslawskiej, t. j. w dzisiejszym pow. zaslawskim. Podlug reg. pob. pow. krzemienieckiego z 1570 r. wlasnosc ks. Zaslawskich, pobór wykazany lacznie z Zaslawiem i Bialogród-ka W 1583 r. z Wierchowiecz placa z 20 dym., 10 ogr., 5 ogr., 2 kom., 2 kól dorocz., l popa a z Wierzchowa, przy zameczku wierzchowskim, z 30 dym , 16 ogr., 6 ogr., 2 komór. (Jablonowski, Wolyn, 28, .134, 135). 5.) W., ob. Wierz-chowsk. J. Krz.

Wiesiolucha, rzeczka, w pow. luckim i pin-kim, prawy doplyw Strumienia, ma poczatek <f bezimiennej rzece, powstajacej pod wsia Ser-Jiów, w pow. luckim, która wkroczywszy w gra-lice powiatu pinskiego plynie moczarami na pólnoc, pod nazwa WT. okolo wsi: Wola-Kuchecka, [uchcza, Chrapin, Kuten, Lubin i we wschodniej tronie jez. Nobel, polaczona z rzka Mlynek, ma jseie dwoma ramionami. Dlugosc biegu w pomiecie pinskim przeszlo 4 mile. A. Jel.

Wigurycze, Wiliurycze, w dokum. Wikory-cze, Wileurycze, Wigurce, Wigurzycze, ws nad rzka Polonka, pow. lucki, na pld.-zach. od Lucka. W 1545 r. wlasnosc ks. Czartoryskich, którzy z Osnityszyna, Wikurzyez i Szpracbowa zobowiazani byli do utrzymywania jednej horo-dni zamku luckiego (ob. Jablon., Rewizye, 52). Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1570 r. Wa-syl Wigora, z imienia swego Wigurze, wnosi z 9 dym., 11 ogród, po 2 gr. a w 1583 r. Bogdan Wigura z imienia kn. Jurya Czartoryskiego Wi-gurycz z 10 dym., 6 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 33, 104).

Wiktorzany, Wiktoriany, w dokum. Wich-torany, Wichtoreny, ws, pow. lucki, na pld.-zach. od Lucka, niegdys dobra biskupów luekich. Podlug rew. zamku luckiego w 1545 r. nalezala do dóbr biskupów luckich, którzy zobowiazani byli do utrzymywania w porzadku jednej horodni zanikowej oraz spoinie z wladyka luckim i ks. Ostrogskim zbudowania jednej wiezy (Jablonow-ski, Bewizye, 37, 52). Podlug reg. pob. pow. wlodzimierskiego z r. 1577 placi z Wiktorzyn od 6 dym. Stefan Jaskowski, namiestnik Tarczewski, z dóbr kanonii luckich, a w 1588 r. wykazane w pow. luckim, w liczbie dóbr biskupów luckich (Jablonowski, Wolyn, 75, 79).

Wilhoszcze, nieistniejaca ws, w pew. lu-ckim, w poblizu wsi Poddubce, na wsch. od Lucka. W 1545 r. wlasnosc Wilboszczkich", którzy zobowiazani byli do reparacyi jednej ho-rodni zamku luckiego (ob. Jablonowski, Rewi-zye, 56). Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1570 r. nalezy do Poddubiecz Plrehorego Ulie-wicza, chorazego ziemi wolynskiej; pobór oddzielnie niewykazany (Jablonowski, Wolyn, 14).

Wirek al. Wirok, rzeka a wlasciwie lewe ramie Styru, odlaczone w pow. luckim pod wsia Mouczyce, które dalej plynie juz w pow. pinskim kolo wsi Borowe, Piereklje (gmina Wola-Kuchecka), Rzeczyca (gmina Moroczna) i o 3 w. przed wsia Prywitowicze laczy sie z korytem gló-wnem. Dlugosc przeszlo 4 mile; ma duzo rozgalezien. A. Jel.

Wirki, rzeczka, w pow. luckim, lewy doplyw Horynia (praw. dopl. Prypeci). Bierze poczatek pod Majdanem Wirki, plynie na Romejki, Swa-rzyn, Horodziee, po za którym ma ujscie.

Wirki, ws gospod., pow. poznanski (zachodni), okr. komis, i poczta Komorniki, st. kolei Zabikowo, par. i szkola kat. w Wirach, sad w Poznaniu; 15 dm., 133 mk.

Wiszenki, ws nad Styrem, pow. lucki, gm. Bozyszcze, na pln.-wsch. od Eozysz, st. poczt. Kopaczówka, 10 dm., 112 mk., kosciól par. kat., dom modlitwy zydowski, garbarnia. Tutejszy kosciól paraf, katol., p. w. Wniebowziecia N. M. P., zostal z drzewa wzniesiony w 1771 r. przez Dominika Manieckiego. Parafia katol., dekanatu lackiego, 1288 wiernych. Kaplice w Rozyszczu i Slawatyczach. J. Krz.

Wiszniów 1.) ws, pow. kowelski, nalezala do wlosci mielnickiej. Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1583 r. wlasnosc Aleksandra Sie-maszki, kasztelana braclawskiego, który placi ztad z 8 dym., 2 ogród. (Jablonowski, Wolyn, 87). 2.) W., Wiszniew, ws, pow. lucki, na pln.-wsehód od mta Lucka, nalezala do dóbr biskupa luckiego. Podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. ks. biskup lucki byl zobowiazany z dóbr koscielnych W., Luczyc i Wiktorzan (Wichtoran) wespól z wladyka luckim, archimandryta zydy-

czyiiskim i ks. Ostrozeckimi do zbudowania jednej z czterech wiez zamkowych. Ws te (czy czesc jej) wyfrymarczyl u biskupa Miehno Bora-tynski (Jablonowski, Rewizye, 37, 39, 53). W 1577 r. nalezy do Hryhora Danielewicza, który placi ztad z 8 dym., 2 ogr. (Jablonowski, Wo-lyn,59).

Witoniz, ws nad Stochodem, pow. lucki, na pln.-zach. od Torczyna, gm. Szczuryn, ma 42 dm., 376 mk., cerkiew, szkole, 2 mlyny wodne. Posiada kaplice katol. par. Kisielin. Podlug re-wizyi zamku luckiego z 1545 r. wlasnosc Fedo-ra i Wasila Witonizskich, którzy sami od siebie byli zobowiazani do opatrywania jednej horodni zamkowej a wspólnie z innemi drugiej (Jablo-nowski, Rewizye, 40, 53). l Witonowo, folw., pow. borysowski, w 3 okr. poi. i par. katol. Dokszyce, gm. Dolce, o 109 w. od Borysowa. A, Jel.

Wlodzimierzec. Wladimiree, w dokum. Wladzimierska, Wolodymierek, mko, pow. lucki, okr. poi. i gm. Wlodzimierzec, st. poczt. Kolki,

0 19 w. od Horodca a 120 w. na pln.-wschód od Lucka, ma 149 dm., 1083 mk. (443 zydów), cerkiew paraf., kosciól katol. paraf., 2 domy modlitwy zydowskie, 4 jarmarki doroczne. W 1870 r. bylo tu 4 sklepy, gorzelnia. 10 rzemieslników. W mtku slady zaniku i walów. Kosciól paraf, katol., p. w. sw. Józefa, z muru wzniesiony w 1827 r. przez hr. Krasickiego. Parafia katol. (od 1705 r.), dekanatu luckiego, 1561 wiernych. Kaplice w Iloluzyi, Rafalówce, Chiuoczy, Sere-ehowiczach i Policach. Okrag policyjny obejmuje 4 gminy powiatu: Wlodzimierzec, Horodziec, Osowa i Rafalówka. Gmina, w plu. czesci powiatu, graniczy od pln. z gub. minska, od plu.-wschd. z gm. Osowa. od pld.-wschd. z gin. Ho-rodziee, od pld. i pld.-zachd. z gm. Rafalówka, od zachd. przez Styr z gm. Bialska Wola, obejmuje 24 miejscowosci, majace 954 chat wloscianskich (obok 190 dni. nalezacych do innych stanów), 8556 mk. wloscian (4135 mez., 4421 kob.), uwlaszczonych na 14,823 dzies. ziemi. Stara osada, podlug reg. pobór. pow. luekiego z 1570 r. nalezala do Iwana Kierdeja Mnyszyn-skiego (pobór niewykazany; ob. Jablonowski, Wolyn, 12), nastepnie wlasnosc Czetwertynskich, w koncu hr. Krasickich. J. Kr z.

Wodzirady 1.) w dokum. Wodyerady, dzis Oderady, ws nad rzksj, Putyliwnia, pow. dubien-ski, na pln.-zach. od Olyki. Podlug rewiz. zamku lackiego z 1545 r. wlasnosc kn. Fedora Ostro-zeckiego i jego potuzników" (Jablonowski, Ee-wizye, 38). Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1577 r. wlosc zamku olyckiego ks. Michala Czartoryskiego, ssty zytomierskiego, który wnosi ztad z l dym. na wlóce. 2.) W., dzis Oderady, ws nad dopl. Polonki, pow. lucki, aa pld.-zach. od Lucka. Podlug reg. pob. pow. luckiego z 1583 r. nalezy do wlosci wladyków luc-kich i ostrogskich, którzy z W. i z przysiólków wniesli pobór z 20 dyni., 15 ogr., 8 komór., 2 kól waln., 4 bojarów (Jablonowski, Wolyn, 92). Porów. Oderady.

Wojutyn, ws, pow lucki, gin. Torczyn, par. katol. Skurcze, 59 dm., 452 mk., cerkiew, mlyn wodny i wiatrak. Nalezala do szesciu wlascicieli, pomiedzy któremi miala czesc Ewa Pelin-ska, matka ks. Zygmunta Szczesnego Felinskie-go, arcybiskupa warszawskiego. Podlug rewizyi zamku luckiego z r. 1545 wlasnosc Semena i Hawryla Wojutynskieh, którzy wespól z innymi byli zobowiazani do opatrywania trzech ho-rodni zamkowych (ob. Jablonowski, Rewizye, 37, 39, 42). Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1570 r. nalezy w czesci do Awryly Wojuthin-skiego, który placi z 8 dym., 8 ogr. po 4 gr., 5 ogr. po 2 gr., l karcz, i l kola mlyn., w czesci do Siemioua W., placacego z 8 dym., 7 ogr. po 4 gr., 8 ogr. po 2 gr. i l kola mlyn. Posiadal tez czesc Falilej Rogoszinski. 1577 r. Luka-szowa Wojutynska placi z czesci W. z 4 dym. po 20 gr., 2 ogr. po 4 gr., 4 ogr. po 2 gr.; Wa-sil Wojutyuski z 4 dym. po 10 gr., 5 ogr. po 2 gr. i od l kola wiesn. 12 gr.; Pawel Kozinski z 3 dym. po 10 gr., 3 ogr. po 2 gr. W r. 1583 nalezy w czesci do Fiedora Wojutynskiego, który wnosi z 13 dym., 7 ogr., w czesci do Wasila W., placacego z 4 dym., 6 ogr. i l kola, wreszcie w czesci do Piotra W., który placi z 4 dym., 6 ogr., l kola (Jablonowski, "Wolyn, 6, 9, 10, 59, 62, 98). /. Krz

Wola. Bielska ws, pow. lucki, gm. Wola Bielska, o 115 w. o Lucka, 103 dm., 1041 mk., zarzad gminy, cer kiew, szkola ludowa, mlyn wodny, gorzelnia browar piwny.

wolaWola Ceznrówka, ws nad Kahorlykiem Suchym, pow kaniowski, w l okr. poi., gm. i par. praw. Pryck Wielkie (o 5 w.), odl. o 37 w. od Kaniowa, ma 306 mk. (w 1863 r. 543 dusz). Podlug' Po chilewicza stanowi czesc wsi Krasnopolki (ob.) 11.) Wola. Czerecka, ws niegdys, w pow. luckim w okolicach Wlodziinierzca. Podlug reg. pobór pow. luckiego z 1583 r. nalezy do Czartoryska kn. Micllajlowej Czartoryskiej, ssciny zytomier-skiej, która placi z tad z 15 dym., 11 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 89). 12.) Wola. Dluga, ws pow. lucki, na pld.-zach. od Wlodzimierzca a na pln.-wsch. od Rafalówki. 13.) Wola. Dolmatow-ska al. W. Dolmatówka, nieistniejaca ws, w pow. wlodzimierskim, lezala na pln.-zach. od Wlodzimierza. Podlug reg. pob. pow. wlodzimierskiego z 1583 r. bylaw czesci w zastawie Matfieja Lanie-wskiego, który placi z 2 ogr.. w cze seizas nalezy do Jacka Tuliczkowskiego, placacego od 5 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 117, 118)"

Wola. Ilry-miacza, dzis Hrymiacze, ws nad Pucilówka (Pu-tyliwnia), pow. lucki. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1577 r. nalezy do wlosci zamku oly-ckiego ks. Michala Czartoryskiego, ssty zyto-mierskiego, który placi z tad od 8 ogród, po 4 gr. (Jablonowski, Wolyn, 47). 18.) W. Kluska, pow. kowelski, ob. Wólka.

.) Wola. Kolowa al. Kolowa (mylnie), dzis Kotów, ws, pow. lucki, gm. Romanów, na wschód od Lucka a na pln.-wsch. od Ostroz-ca. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1577 r. wlasnosc kn. Jurya Woronieekiego, który z Woli Kolowej placi z 2 dym., l ogr. 6 gr. W 1583 r. przysiólek Kotowa Wola nalezy do Janusza ze Zbaraza Woronieekiego, który wnosi ztad z 4 dym., 2.ogr., 2 komór. (Jablonowski, Wolyn, 53, 94).

Wola. Krasna, ws nad rzka Kor-nin, dopl. Styru, pow. lucki, na pln.-zach. od mka Kolki a na pld. od wsi Osnicy. 25.) Wola. Krzywa, ws nad bezim. rzka, pow. starokon-stantynowski, gra. Teofilpol, 72 dm., 391 mk., kaplica. Podlug reg. pobór. pow. krzemienieckiego z r. 1570 wlasnosc Stefana Szumskiego. Pobór oddzielnie niewykazany. W 1583 r. na-ezy do Gorajskiego, który placi z 7 dym., 7 ogr., 2 podsus. (Jablonowski, Wolyn, 30, 144). 26.) Wola. Kukolska al. Okno, obecnie Okonsk, ws, pow. lucki, na pln.-zach. od wsi Kukle.

rózne inne Wole

W. Lubaczowska, dzis Lubachy, ws, pow. lucki, na wschód od Rafalówki. Podlug reg. pobór. >ow. luckiego z 1583 r. nalezy do Czartoryska m. Michajlowej Czartoryskiej, ssciny zytomier-skiej, która placi ztad z 5 dym. (Jablonowski, Wolyn, 89). 28.) W. Mirkowska, prawdopo-lobnie dzis Marków al. Mnrkowicze, ws nad Sty-em, pow. wlodzimierski, na pln.-zach. od Horo-3howa. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1583 . wlasnosc Stanislawa Juwalskiego, Wojskiego swiecimskiego, który placi z 9 dym., 2 rze-niesln. (Jablonowski, Wolyn, 99). 29.) W. Mokra, przedmiescie Ostroga. 30.) W. Mokra, ws nad Horyniem, pow. ostrogski, gm. Nowo Malin, par. praw. Zemelince (o 3 w.), ma 71 m., 557 mk. Posiada cerkiew filialna drewniana, p. w. Zwiastowania N. M. P., niewiadomej rekcyi, uposazona. 33 dzies. ziemi z nadania .ziedziczki wsi ks. Teofili z Jablonowskick Sa-iezyny w 1794 r. 31.) W. Nowosiedzi, ws, iegdys, w pow. luckim. Podlug reg. pobór. 'OW. luckiego z 1577 r. nalezy do Czartoryska n. Michala Czartoryskiego, który placi ztad

20 dym. po 6 gr., 20 ogród. (Jablonowski, i^olyn, 45). 32.) W. Ozierska, dzis Oziery Jezioro), ws, pow. lucki, na pld -zach. od mka Łolki a na wsch. od wsi Andruchy. Podlug reg. obór. pow. luckiego z 1577 r. nalezy do Czar-oryska kn. Michala Czartoryskiego, który placi tad z 6 dym. (Jablonowski, Wolyn, 45). 33.) W. Podfilipska, pow. kamieniecki, ob. Dobrowo-la. 34.) W. Pozaryszcze, ws, pow. lucki, ob. Eozyszcze. 35.) W. Roksycka. pow. rówienski, ob. Niewirków. 36.) W. Rudzinska, prawdopodobnie dzisiejsza ws Budno, nad Mielnica, pow. kowelski, na wschód od Mielnicy. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1583 r. nalezy do Mielnicy Aleksandra Siemaszki, kaszt, braclawskie-go, który placi z 5 dym., 3 ogród. (Jablonowski, Wolyn, 87). 37.) W. al. Wólka Sadowska, ws, pow. wlodzimierski, na pograniczu pow. luckiego, na pln.-zach. od wsi Sadowa, niegdys dobra biskupów luckich. 38.) W. Sczysczyn-ska, ws niegdys, w okolicach Wyzwy, t. j. w dzisiejszym pow. kowelskim, na pln.-zach. od Kowla. Podlug reg. pobór. pow. wlodzimier-skiego z 1583 r. nalezy do Wyzwy kn. Andrzeja Kurbskiego i Jaroslawskiego, który placi ztad z 7 dym., 3 ogr., 3 rzem. (Jablonowski, Wolyn, 121). 39.) W. Sitnia, obecnie Sitnica, ws, pow. lucki, na pld.-zach. od mka Kolki. Podlug reg. pobór. pow. wlodzimierskiego nalezy do Niesuchojezy kn. Romana Sanguszki, który placi z 5 dym. póldworz., 5 ogr. (Jablouowski, Wolyn, 65). 40.) W. Sucha, obecnie Suchoioola, ws, pow. lueki, na pograniczu pow. dubienskie-go, na pld. od Lucka a na wschód od Radomy-sla. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1577 r. nalezy do Targowicy kn. Koreckiej, wwdziny wolynskiej, która placi ztad z 6 dym. po 4 gr.. 2 ogr. po 2 gr., l bojarzyna 24 gr. W 1583 r. wlasnosc Antoniego Jalowickiego, placi od 5 dym., 4 ogr., l ogr. (Jablonowski, Wolyn, 50, 93). 41.) W. Sucha, jedno z szesciu przedmiesc Ostroga. 42.) W. Sucha, przedmiescie mka Lachowce, w pow. ostrogskim, nad Hory-niem, ma 99 dm., 811 mk. prawosl. i 20 katol., zarzad okregu policyjnego i urzad gminny. Posiada cerkiew p. w. Pokrowy N/M. P., z drzewa wzniesiona w 1778 r. i uposazona 33 dzies. ziemi. Wlasciciel posiadl, wiekszej J. Bory-sow. 43.) W. Sucha, ws niegdys, w okolicach Czeniewa, t. j. w dzisiejszym pow. wlodzimier-skim, na pld. od Wlodzimierza. Podlug reg. pobór. pow. wlodzimierskiego z 1570 r. nalezy do Stanislawa Demanskiego, który z czesci W. S. i Czerniewa placi z 4 wlók, póldworz. 10 gr. (Jablonowski, Wolyn, 24). 44.) W. Szymkowa, prawdopodobnie dzisiejsze Szymkowce, ws, pow. krzemieniecki, na pograniczu od Galicyi (pow. zbaraskiego). Podlug reg. pobór. pow. krzemienieckiego z 1583 r. wlasnosc Balcera Cze-tnerza, który placi z 3 dym., 3 ogr., 3 komór. (Jablonowski, Wolyn, 144). 45.) W. TulicJion-ska, ws niegdys, okolo Zielinowa, t. j. w pow. wlodzimierskim, na pld.-zach. od Wlodzimierza. Podlug reg. pobór. pow. wlodzimierskiego z 1577 r. Paszkowski placi z czesci W. T. z l dym. 10 gr., 2 ogr. po 2 gr. (Jablonowski, Wo. lyn, 72). 46.) W. Wolskiego al. Brezkowce, ob-

Korsun (t. V, str. 39). 47.) W. Wolosowa al. Wosowa, prawdopodobnie dzisiejsza Wolosówka, ws nad Stochodem, pow. wlodzimierski, na pln.-wsch. od wsi Osmihowicze. Podlug reg. pobór, pow. wlodzimierskiego z 1577 r. nalezy do Lo-kacz kn. Romana, który placi ztad z 4 dym. póldworz. W 1583 r. nalezy do Bereska ks. Fie-dora Romanowicza, który wnosi z 4 dym., 4 kom. (Jablonowski, Wolyn, 66, 125). 48.) W. Wosoit-a ob. Wolosowa. 49.) W. Zachodnia, pow. wlodzimierski, ob. Wólka Dulibska. 50.) W. Zmoczka, widocznie dzisiejsza Zmucza al. Zmudcza, ws, pow. kowelski, na pld.-wsch. od Mielnicy. Podlug reg. pobór. pow. wlodzimierskiego z 1577 r. nalezy do Mielniey p. Aleksandra Siemaszko, podkomorzego wlodzimierskiego, który placi ztad z 8 dym. póllank., 3 ogr. po 2 gr. (Jablonowski, Wolyn, 68). J. Krz.

Wolodkowszczyzna, ws nad Styrem, pow. lucki, na pln.-wsch. od Rozyszcz. Podlug reg-, pobór. pow. luckiego z 1570 r. wlasnosc kn. Maksima Sokalskiego, który z Cholpniewa, Wo-lodkowlisney i Bozewa placi z 2 bojar putn., 13 dworz., 6 ogr. po 4 gr., 6 ogr. po 2 gr., 2 rze-miesln. po 2 gr., 2 kól mlyn. (Jablonowski, Wolyn, 31).

Woronczyn, ws, pow. wlodzimierski, na pln.-wsch. od Kisielina, posiada kaplice katol. par. Kisielin. Na poczatku XIX w. siedziba Ludwika Kropinskiego, generala, poety. Znaleziono tu pod warstwa pni debowych mlotki i siekierki krzemienne, oddane potem do muzeum krzemienieckiego (ob. Niemcewicz, Podróze historyczne, 293). Niegdys wlasnosc ks. Woro-nieckich, którzy podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. zobowiazani byli do opatrywania wespól z innymi, dwóch horodni zamkowych (Ja-blonowski, Rewizye, 36, 40). Podlug reg. pobór, pow. luekiego z r. 1570 wlasnosc kn. Jur-gy (Jerzego) Woronyczkego; pobór oddzielnie niewykazany. W r. 1577 kn. Jurya Woronie-cki placi ztad od 10 dym. po 16 gr., 4 ogr. po 6 gr., 7 ogr. po 3 gr. a w r. 1583 kn. Janusz ze Zbaraza Woroniecki z 16 dym., 6 ogród. (Ja-blonowski, Wolyn, 17, 59, 94

Worotniow, w dokum. Worotnow, Wro-tniew i mylnie Woropniew, ws, pow. lucki, gm. Romanów, 75 dm., 695 mk., cerkiew, 2 mlyny wodne, gorzelnia. Wlasnosc Kozuchowsklch. Uroczyska nosza nazwy: Zwirowska puszcza, Ohawiecka puszcza, Siniakowska puszcza. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1570 r. wlasnosc Michala Dzialynskiego; pobór oddzielnie nie wykazany. Czesc posiada wwda podlaski (Mik. Kiszka). W 1577 r. nalezy do Chwiedo-ry Dzialynskiej, która placi ztad z 3 dym., 3 ogr. W 1583 r. Mikolaj Kiszka, wwda podlaski, z czesci Worotnowa placi z 10 dym., 8 ogr., 12 ogr., 4 komór., l kola waln., J/a P°Pa (Jablonowski, Wolyn, 7, 31, 55, 86).

koniec tomu13

Woskodawy, w dokm. takze Wolkodawy, ws nad Horyniem, pow. rówienski, gm. Tuezyn, par. prawosl. Koroseiatyn (o 2 w.), ma 70 dm., 533 mk., cerkiew drewniana filialna, p. w. Pokrowy N. P. M., niewiadomej erekeyi, odnowiona, w 1883 r. i uposazona 15 dzies. ziemi z zapisu dziedzica wsl Niemirycza w 1773 r. Poprzednio byla tu kaplica katol. par. Tuezyn. W 1860 r. znaleziono tu w parowie, w glinie piaszczystej (aluwialnej), przez wody wymytej, Sszcze-ki górne, kiel, kosc, goleni goleniowa, kawalki innych i in., nalezace do mamuta (Elephas primo-genius). Wiadomosc o tem odkryciu podal A. Korzeniowski w Gazecie Codziennej" (1860, Nr 923). W W. urodzila sie Anastazya z Jalowi-ckieh hr. Dzieduszycka. Podlug reg. pobór, pow. luckiego z r. 1580 nalezy do Iwana Kier-deja Mnyszinskiego. Pobór oddzielnie aiewy-kazany. W 1583 r. Iwan Kierdej Mylski placi z Wolko.daw z 8 dym., 2 ogród. (Jablonowski, Wolyn, 12, 96). /. Kr z.

Wyhodonka, osada, pow. lucki, gm. Romanów (o 10 w.), gorzelnia, 3 mlyny wodne

Wyszczup, uroczysko na gruntach wsi Bozyszcze, w pow. luckim.

Wyszków, Wyzgów, ws skarbowa nad Sty-rem, pow. lucki, gm. Teremno, 33 dm., 240 mk., cerkiew. Podlug rewizyi zaniku luekiego z r. 1545 wlasnosc p. Iwana, podskarbiego nadwornego (Hornostaja), który spoinie z ks. Czetwertynskimi i Sokolskimi zobowiazany byl do opatrywania trzech horodni zamkowych (Ja-blonowski, Rewizye, 34, 51, 52). W r. 1577 wlasnosc Aleksandra Siemaszki, który'placi ztad z 8 dm. po 10 gr., 5 ogr. po 2 gr. W r. 1583 tenze Aleks. Siemanko, kaszt, braclawski, placi z W. z 10 dym. i 5 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 55, 87). /.

.)Zabłocie Z., Zabolocie, ws w poblizu pr. brzegu Styru, pow. lucki, na pld.-wsch. od wsi Polonne (gm. Rafa-lówka). Podlug reg. pobór. pow. luckiego z r. 1577 nalezy do Czartoryska kn. Miehaila Czar-torejskiego, ssty zytomierskiego, placi z 5 dym. W r. 1583 kn Michajlowa Czartoryska, sscina zytomierska, placi z Zabolotia z 11 dym. (Jablonowski, Wolyn, 45, 89). /. Krz.

Zabołotce 1.) ws, pow. dubienski, gm. Malin, par. praw. Ostrozec (o 4 w.). W 1602 r. Miko-Eaj z Chubkowa Siemaszko, ssta i klucznik lucki, sprzedaje mko Ostrozec, z folw. zwanym na Za-boloeiu urodz. Janowi Kaszowskiemu z Wysokiego za 20000 kóp gr. litew. (Areh. J. Z. R, cz.V, t. I, str. 100-2). 2.) Z., ws, pow. dubienski, gm. Malin, par. praw. Bakoryn, o ya w. od cerkwi filialnej w Pelzy. 3.) Z., w inwentarzu dóbr ks. Wisniowieckich Zahlotce, nieistniejaca pod ta nazwa ws w pow. krzemienieckim. Podlug reg. pobór. pow. krzemienieckiego z 1583 r. nalezy do Wisniowca kn. Aleksandrowej Wisnio-wieekiej, która placi ztad z 2 dym., 2 ogr. (Jablonowski, Wolyn, 133). W inwentarzu dóbr ks. Wisniowieekieh z XVIII w. wymieniona jako nalezaca do klucza Danilowszczyzna. 4.) Z., ws, w dawnym pow. luckim. Podlug reg. pobór, pow. luckiego z r. 1583 wlasnosc Pawla Zabolo-ckiego, który placi ztad z 2 dym. (Jablonowski, Wolyn, 105). 5.) Z ,na karcie Chrzanowskiego Zablocz, ws nad rz. Stawem, pow. lueki, na pln.-wscli. od Torczyna, Podlug reg. pobór. pow. lackiego z r. 1577 nalezy do dworu Szepla kn. Iwanowej Czartoryskiej, która placi ztad z 5 ogr. po 4 gr. (Jablonowski, Wolyn, 48). 6.) Z., ws, pow. wlodzimierski, gm. Zabolotce, o 28 w. od Wlodzimierza, ma 62 dm., 695 mk., zarzad gminy, cerkiew, kosciól katol. Kosciól katol., p. w. sw. Trójcy, wzniesiony w 1773 r. z muru przez obywatela Gurowskiego. Parafia katol., dekanatu wlodzimierskiego, 190 wiernych. Kaplica w Iwaniczach. Gmina obejmuje 8 wsi, majacych 402 dm., 3831 mk. Wloscianie, w liczbie 1387 dusz rewiz., uwlaszczeni zostali na 4705 dzies. (4044 roli). Nadto w obrebie gminy znajduje sie 5342 dzies. (2160 roli) wiekszej posiadlosci i 357 dzies. (232 roli) ziemi cerkiewnej. Caly obszar gminy obejmuje 10504 dzies. (6436 roli) i ma 4021 mk. Podlug reg. pobór, pow. wlodzimierskiego z r. 1577 nalezy do Li-towiza kn. Michajla Czartoryskiego, który z Za-bolotezy i z Rakulln placi z 6 dym. lanów., 3 ogr. po 2 gr., l komór. 4 gr. (Jablonowski, Wolyn, 67). .7. Krz.

Zaborol 1.) w dokum. tez Zaborowle, ws nad bezim. rzka, pow. lucki, gm. Milusze, 38 dm., 396 mk., cerkiew, szkola. Byla tu kaplica parafii katol. Luck. Podlug rewizyi zamku luekie-go z r. 1545 siolo zamkowe, mialo 6 dworzyszez, z których koniem sluza, i siódmy ciwun. Ciaglych dworzyszez bylo dziewiec, z tych trzy pustka staly. Ludzie z tych dworzyszez powinni z podwodami jezdzic, gdzie ststa posle, chodzic z robocizna do dworu gospodarskiego w Krasnem (przedm. Lucka), moscic lawki na Sty-rze i gacic chrustem na stawie holeszowskim, razem z ludzmi z Kolyszewa. Kn. Konstanty (0-strogski) wyprosil u Zygmunta I Ohawczyce we wlosci kotowskiej i pól Z. dla Tychny Kosinskie-go (Jablonowski, Rewizye, 77, 78, 84). Podlug reg. pobór. pow. luekiego z r. 1570 Michajlo Ilo Malinski z imienia króla IMci Zab orowla wnosi z 49 dym. W r. 1577 Roman Kozinski z czesci swej Zaborola i Juchawczicz (Ohawczyce) placi z 4 dym. po 20 gr., 4 ogr. po 4 gr. (Jablonowski, Wolyn, 33, 60). Byl tu piekny ogród angielski, zalozony przez Miklera, ladny palacyk i kaplica gotycka, wzniesiona podlug planu Itara, slynnego architekta z Dubna. Okolo 1859 r. ws nalezala do Czarneckich. 2.) Z., ws, pow. ró-wienski, gm. Kustyn (o 2 w.), odl. o 10 w. od Równego (st. poczt, i dr. zel.), 83 dm., 522 mk. Posiada cerkiew, p. w. sw. Jana Chrzciciela, z drzewa wzniesiona w 1762 r. i uposazona 36y2 dzies. ziemi. Do par. praw. naleza wsi: Biezal (o l w.) i Remle (o 2 w.). W calej parafii 122 dm., 990 mk. praw. i 43 katol. Kaplica katol. parafii Aleksandrya, szkólka cerkiewna od 1883 r. Wlasnosc niegdys Cieciszowskich, dzis Niemców. Istnieje w Z. administraeya obszernych lasów, do dóbr zaborolsko-horodynskieh nalezacych. Z. wymieniony jest w zapisie ks. Seme-na Wasilewicza Nieswizskiego w liczbie dóbr nadanych ks. Konstantemu Ostrogskiemu, jako wnukowi jego zony, ks. Maryi Semionówny Rówien-

skiej, co Zygmunt I potwierdzad. 4maja 1518 r. (Arch. ks. Sanguszków, 111,167). W 1548 r. ks. Beata z KoseieleckichllinajaOstrogska przeznaczyla dziesieciny z gruntów dworskich z Z. l Nowegodworu na uposazenie kosciola p. w. Wniebowziecia N. M. P. w Ostrogu (ob. t. IX, 818). Inny widocznie Z. al. Zaborowi podaja reg. poborowe pow. luekiego z 1583 r. Lezal prawdopodobnie, sadzac z przyleglych miejscowosci, w zachodniej czesci pow. dubienskiego, w poblizu Styru. Iwan Krasienski placi z imion swoich: Halicza, Boronowa, Kryholów, Zaborola, Rykan, Topolia i Hruszowna flor. 76 gr. 10 a Jan Ko-wnacki z imienia swego zastawnego Zaborowla z 16 dym., 8 ogr.. l kola waln., l popa, 5 bojar. (Jablonowski, Wolyn, 102, 111). J. Krz.

Zadyby, ws nad Turya, pow. kowelski, gm. Tahaczyn, 41 dm., 457 mk., cerkiew, mlyn wodny, gorzelnia. Wlasnosc niegdys Zadybskieh, których scisnawszy, skupil kn. Pedor Sangu-szko, ssta wlodzimierski. Ze wsi tej byl obowiazany do utrzymywania l horodni zamku wlodzimierskiego i jednej zamku luckiego (Ja-blonowski, Rewizye, 7, 53, 83). Podlug reg. pob. pow. wlodzimierskiego z 1577 r. ws. Z. nalezy do Niesuhojezy kn. Romana (Sanguszki), który plaei ztad z 10 dym. dworz. po 20 gr., 3 ogr. W 1583 r. w dzierzawie monasteru miel-nickiego, plaei z 10 dym., 3 ogr., 3 kól dorz., l rocz., l stepn., l popa (Jablonowski, Wolyn, 65,113).

.) Załuże. al. Zalusi, ws nalezaca do dóbr monasteru zydyczynskiego, w pow. luckim, prawdopodobnie dzisiejsze Zapusty (ob.). Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1583 r. nalezy do dóbr monasteru zydyczynskiego, placi od l ogr. (Jablonowski, Wolyn, 92). 5.) Z., Zaluzje, w dokum. Zalusz, Zcduz, prawdopodobnie takze Zaluckie, ws nad bezim. dopl. Horynia, pow. ostrogski, na pograniczu pow. zaslawskiego, gm. Przerosle (Pererosle), par. praw. Koraiea (pow. zaslawski, o l w,), par. katol. Bialogródka, ma 84 dm., 992 mk. Posiada cerkiew p. w. sw. Aleksandra Newskiego, z drzewa wzniesiona w 1885 r., na miejscu dawniejszej, zgorzalej w r. 1827,i uposazona 28 dzies. ziemi z zapisu uczynionego w 1775 r. przez dziedziców wsi: Lub-kowskiego i Zwolinskiego. Kaplica katol. dekanatu zaslawskiego, nalezaca dawniej do b. par. Lachowce. Miejscowosc górzysta, poprzerzy-nana jarami, w których wytryskuja zródla, laczace sie pózniej w wieksza rzeczke. Glebe stanowi ezarnoziem pomieszany z glinka, urodzajny. Domy wloscian, rozrzucone po górach i dolinach, otoczone sa sadkami. Wloscianie wogóle sa dosc zamozni. Bylo tu dawniej kilkanascie osad szlachty czynszowej, których obecny wlasciciel sadownie wyrugowal. Podlug reg. pobór. pow. krzemienieckiego z 1570 r. ws nalezy do Fedora Woinycza, który z Kuthów i Zalusza wnosi z 24 dym., 6 ogr. po 4 gr., 7 ogr. po 2 gr., 2 bojar putn.,'l kola mlynowego. W r. 1579 wlasnosc Kórnickich, którzy z Komicy, Za-luza, Oknin i Przeroslego da,li wogóle 17 fl. 9 gr. (Jablonowski, Wolyn, 25, 156). W nowszych czasach wlasnosc Szczawinskich, Zwolin-skieh, Stopnickich i Szadkowskich. Najwieksza czesc posiadal Szezawinski, podsedek pow. ostrogskiego. Ten jedynaczke córke wydal za Aleksandra Ilinskiego, chorazego pow. ostrogskiego, dawszy jej w posagu oprócz swojej czesci przykupione czesci Zwolinskieh l Stopnickich. Czesc Szadkowskiego nabyla Eudoksya Rózyeka, po której smierci odziedziczyl jej sy-nowiec Aleksy Gorlow. Czesc Ilinskieh droga wiana otrzymal Józef Mianowski.

Zarzecze

, ws nad rzka Kormin, dopl. SLym, pow. lueki, na wprost wsi W. Osnica, na pld. od Czartoryska. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1577 r. ws Z. nalezy do Czartorej-ska kn. MichailaCzartorejskiego, ssty zytomier-skiego, który placi z 2 dym. (Jablonowski, Wolyn, 45). 3.) Z., uroczysko na gruntach wsi Cminy, w pow. luckim.

Zdeniez (1545 r.), Zdenicz (1577 r.), ws, pow. lucki, ob. Ozdeniz. Podlug rewizyi zamku luckiego z 1545 r. nalezy do Michajlowej Sieniaszkowej. W 1577 r. wlasnosc Iwana Cza-plicza, który wnosi od 24 dym., 7 ogród, (Ja-blonowski, "Wolyn, 54).

Zofiówka-Z, ws, pow. lucki, posiada 4 garbarnie.

Zubilno, w doknm. takze Zubylno, Zubilin Zubielno, i mylnie Zublin, ws, pow. lucki, na pograniczu pow. wlodzimierskiego, na pld,-

wseh. od Kisielina. Podlug rewizyi zamku luc-dego z 1545 r. wlascicielka jest p. Daehnowa, w czesci Drozdenski, którzy, wespól z innymi, obowiazani byli do opatrywania trzech horodni zamkowych (Jablonowski, Rewizye, 34, 40, 48). leg. poborowe pow. luekiego z 1570 r. podaja ako wlascicielke czesci Zubylna p. Klemento-wa (pobór oddzielnie niewykazany). W 1577 r. Zubielno (w pow. luckim) nalezy do Tuezyna Aleksandra Siemaszki, który placi z 2 dym., 2 ogr. i 4 ogr., w czesci zas do Bohdana z Droz-den (Drozdenskiego), wnoszacego z 2 dym., 2 ogr. po 2 gr. Nadto reg. pobór. paw. wlodzimierskiego z t. r. podaja Z. nalezace do Lokacz ni. Romana (Sanguszki), który placi z 4 dym. !anow., 4 ogród., oraz Z. WTasila Hulewieza, Wojskiego wlodzimierskiego, wnoszacego z l dymu na sluzbie, l z pól sluzby, 3 ogr. po 4 gr., 2 ogr. po 2 gr. W 1583 r. Bohdan Droz-dzienski placi z Z. (w pow. luckim) z 4 dym., 4 ogr., Iwan Okórski z czesci Z. z 2 dym., 3 ogr. a ks. Piedor Romanowicz z Z., zaliczonego do pow. wlodzimierskiego i ciazacego do Bere-

, z 8 dym , 4 ogr., 4 kom. (Jablonowski, Wolyn, 17,V56, 62, 66, 71, 98, 105, 126).

Zwierów al. Zwirów, w dokum. takz Zwierzów, ws, pow. lucki , gm. Romanów 30 dm., 310 mk., cerkiew, mlyn wodny srnolarnia, terpentyniarnia. Ws nalezala po czatkowo do zamku luekiego i na prosbe kn Konstantymi nadana zostala Hostskiemu (Jablo uowski, Rewizye, 84). Podlug reg. pobór, pow luekiego z 1570 r. ws Zwierzów nalezy do Ja rofieja Hoskiego. Pobór oddzielnie niewykaza ny. W 1577 r. Jarofiej Hojski placi z Z. z { dym., 11 ogród. (Jablonowski, Wolyn, 3, 53; Zwierowicze, ws nad rz. Lupna, pow. kra sninski gub. smolenskiej, gm. Zwierowicze, 12 w. od mta powiat., 104 dm., 684 mk., za rzad gminy, 2 cerkwie, szkola, 2 mlyny wodne. Zwierówka, ws, pow. garwolinski, gm. Wo-a Rebkowska, par. Garwolin, ma 9 dm., 44 mk., 60 mr.

Zabcze 1.) al. Zabcza, ws, pow. lucki, gm. Czarnków, na zach. od Boremla, 23 dm., 257 mk., cerkiew (zgorzala 1876 r.), mlyn wodny. Wlasnosc Karola Omiecinskiego. Dobra Z. i Ko-lodez maja: ziemi or. 1500 mr., lak lesnych 180, nadbrzeznych 55, wypasów lesnych 1800 mr., ogrodu owocowego 14 mr.^ Niegdys wlasnosc biskupstwa luckiego.

ZolobÓW al. Zolobowo, ws nad Styrem, pow. lucki, na pld. od Rozyszez; cegielnia. Wlasnosc niegdys biskupstwa luckiego, nalezala do wlosc: Rozyszcze, obecnie po Strojnowskim nalezy do ks.^Bagrationa Imeretynskiego.

Zoludzk, w dokum. Zoludsko, Zoluczko, 1.) Maty, ws, pow. lucki, na wschód od Rafalów-ki, nalezala do wlosci rafalowskiej. 2.) Z. Wielki, ws, tamze, gm. Wlodzimierzec, 49 dm., 390 mk., cerkiew. Podlug reg. pobór. pow. lu-ckiego z 1577 r. nalezy do Czartorejska kn. Miehajla Czartorejskiego, ssty zytomierskiego, który placi z tad z 10 dym. i z tyluz w 1583 r. (Jablonowski, Wolyn, 45, 89).

Zukowiec 1.) w dokum. Zuków, ws nad blotem, pow. lucki, gm. Torczyn, na pld.-wsch. od Sadowa (we wlosci sadowskiej), 21 dm., 211 mk., cerkiew, wlasnosc niegdys biskupstwa luckiego. Podlug reg. pobór. pow. luckie-go z 1570 r. nalezy do wlosci sadowskiej pani Fraczowej Chwalczewskiej (pobór oddzielnie niewykazany). W 1577 r. z czesci siola Zuko-wieekiego placi Piotr Falczewski z 4 dym., 7 ogród. W 1583 r. kn. Kozika (który otrzymal Z. droga wiana za Katarzyna Chwalezewska) wnosi z im. Zukowieezkiego z 6 dworz., 6 ogród., l .popa (Jablonowski, Wolyn, 3, 63, 110). 2.) Z., ws niegdys, w pow. luekim, na pld.-wsch. od Lucka. Uroczyska nosily nazwy: Bakszyna góra, Hryeowa mogila. Podlug rewi-zyi zamku luckiego z 1545 r. Zukowiccy z Zu-kowa byli zobowiazani do opatrywania 2 horo-dni zamkowych (ob. Rewizye, 41, 49). Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1570 r. Jan Zuko-wieczki wnosi z czesci imienia Zukowieezkiego z 3 ogr. po 4 gr., 2 ogr. po 2 gr. W 1577 r. p. Janusz placi ztad z 3 ogr. po 2 gr. a w 1583 r. Seweryn Zukowieczki placi z Zukowiecz z 3 ogr., 2 podsud. (Jablonowski, 6, 60, 104).

Zurawicze, Zórawicze, w dokum. Zurowycse, Zorowicze, ws, pow. lucki, gm. Kolki, na pld,-wschód od Lucka, ma 52 dm., 435 mk., cerkiew, mlyn wodny. Podlug reg. pobór. pow. luckiego z 1570 r. Andrzej Koszka z czesci Zurowyczi Omelan wnosi z 9 dym,, 7 ogród. po. 2 gr. W 1583 r. Iwan Koszka z czesci Zorowicz i z czesci Wolice Oinielna placi z 16 dym., 2 ogr., 3 ogr.,, V2 popa a Andrzej Koszka ze swoich czesci z 6 dym., 3 ogr., 4 ogr., */j P°Pa (Jablo-nowski, Wolyn, 16, 100).

Zydyczyn, ws skarbowa nad Styrem, pow. lucki, gm. Teremno, o 7 w. na pln, od Lucka, ma 55 dm., 503 mk., cerkiew, szkole, 2 jarmarki. Jest tu monaster prawosl. mezki, z cerkwia sw. Mikolaja, Monaster tutejszy istnial juz w 1227 r., w którym przybyl ks. Daniel halicki dla odprawienia modlów do sw. Mikolaja (Ipat. liet.). W r. 1496 synowie Mendli Gireja, carzy-ka perekopskiego, pustoszac Wolyn, spalili mstko wespól z kosciolem i klasztorem, a lud mnogi z Z. i okolicznych osad w niewole uprowadzili (Danilowicz, Skarbiec, II, 244). Podlug rew. zamku luekiego w 1545 r. archymandryta zydyczynski z dóbr monasterskich zobowiazany byl do utrzymywania jednej horodni zamkowej (ob. Jablonowski, Rewizye, 48). Byl to najza-mozniejszy monaster obrzadku wschodniego na Wolyniu, posiadal bowiem cala wlosc rozrzucona, nad Styrem, ponizej Lucka, o 9 wsiach (Bo-holube, Buremiee, Niewzle, Palcze, Podhajce, Kukinie, Sapohów, Szapki t. j. Zabka, Zydyczyn) oraz we wlosci targowickiej ws Rudlew w sporze z ks. Koreckimi i Massalskimi. Podlug reg. pobór. pow. luekiego z 1570 r. z imion zydy-czynskich cerkiewnych wniesiono pobór z 108 sluzb zupelnych po 20 gr., od 10 rzemiesl., 36 ogr. po 6 gr., 21 ogród, po 4 gr., 108 ogr. po 2 gr., 4 rybol., 36 rzemiesln., 3 karcz., 8 bojarów putnych, 3 kól mlyn. po 24 gr., 6 kól mlyn. po 12 gr., l kotla gorzal, i od szynk, gorzalki. W 1583 r. z samego Zydyczyna zaplacono od 16 dym., 11 ogr., 9 ogr., 9 komór., 12 rzemiesl., 2 bojarzynów (Jablonowski, Wolyn, 10, 92). Za czasów archimandryty Grzegorza Gedeona Bala-bana okolo 1617 r. przylaczony do unii, jednakze i pózniej byly spory o posiadanie jego pomie dzy biskupem luckim wschodnim Puzyna a unickim Poczapowskim. Podczas rozruchów kozackich dyzuniei w 1650 r. zabrali tutejszy monaster i zamienili go na prawoslawny, lecz w r. 1668 znowu go zwrócono unitom. Pózniej bylo tu opactwo bazylianskie, rezydencya biskupa unickiego i dom poprawy zdroznych ksiezy, którzy musieli za pokute polewac w ogrodzie. W 1745 r. przylaczony do prowincyi bazylian-skiej litewskiej, zniesiony ukazem 1797 r. W 1797 r. osadzeni tu zostali na czas krótki przez arcyb. Siestrzencewicza trapisci. J. Krz. Zydy czyn Ostrów al. Zydyczyn Les, uroczysko lesne, pow. pinski, na Zahorodziu, w o kolicy wsi Kolomska (Kolonska), obecnie gm. Swieta Wola, wspomniane w do kum. z XVI w. (ob/Pisc. kn., 159, 294). A. Jel.

konic 14 tomu

tom 15 i 16

.) Mosty., urocz., pow. lucki, gm. Troscia-niec, 25 w. od Lucka, 27 dm., 208 mk. 4.) !>!., sloboda, tamze, gm. Osowa, 10 dm., 66 mk

Seszki, ws, pow. lucki, gm. Kolki, 54 w. od Lucka, 63 dm., 280 mk.

Setropie, w dok. z w. XIII Waaetrope i Wle-tropi, ws, pow. plocki

Sierniki, Serniki, ws i koi., pow. lucki, gm. Torczyn, 9 w. od Lucka. Ws 46 dm., 311 mk., cerkiew; koi. 45 dm., 293 mk. Wlasnosc Eliasza Piwnickiego.

Starosiele 1.) Wielkie, ws, pow. ezerkaski, gm. Starosiele, 50 w. od Czerkas, 849 dm., 4311 mk., cerkiew, szkólka cerk., 3 mlyny, 20 wiatraków, targi co czwartek i dwa jarmarki. 2.) S. Male, ob. StarosioUctko. 3.) S., ws, pow. lucki, gm. Kolki, 48 w. od Lucka, 195 dm., 1070 mk., cerkiew, szkola, urzad gm. 4.) S., ws nad Hujwa, pow. zytomierski, gm. Kotelnia, st. poczt. Reja (25 w.), st. dr. zel. Browki (25 w.), 32 w. od Zytomierza, 174 dm,, 1021 mk., cerkiew drewn. z r. 1764.

Starosioly, ws, pow. czauski, gm. Czausy.