Putiatyńce i Rohatyń

Słownik Geograficzny KRÓLESTWA POLSKIEGO I INNYCH KRAJÓW SŁOWIAŃSKICH.

Po co daję te miejscowości a dlatego ze tutaj urodziła sie Babcia mojej żony

Putiatynce, v s, pow. rohatynski, 16 kim. na pld.-wschód od sadu pow., urz. poczt, i tel. oraz par. rzym.-kat. w Rohatynie. Granice: wschód. Lopuszna i Zolczów, polud. Luczynce i Babuchów, zachód. Wierzbilowce, pólnoc. Rohatyn i Puków. Obszar dwór. 943, wlosc. 1463 mr. W 1857 r. 814 mk.; w 1880 w gm. 1009 mk., na obsz. dwór. 49; rz.-kat. 60, gr.-kat. 1025, par. w miejscu, dek. Rohatyn. Szkola etat. o l naucz., kasa gm. pozyczkowa z kapit. 415 zlr. Wlascicielami w ostatnich czasach byli: Kopystyncy, Kornel Krzeczuno-wicz, posel sejmowy, Torosiewicze

Rohatyn, miasto powiatowe nad Gnila Lipa (dopl. Dniesiru), w Galicyi wschodniej, odl. 63 kim. na pld.-wschód od Lwowa, przy goscincu rzad. Przemyslany-Bursztyn, który w miescie laczy sie z goscincem Rohatyn-Brzeza-ny. Granice: wschód. Puków, pld. Putiatynce i Wierzbilowce, zachód. Psary, pln. Czercze, Zalipie, Podgrodzie i Podwinie. Obszar miejski wynosi 2578 mr. austr. (obszar dworski 227). W 1857 r. bylo 3975 mk., w 1870 r. 4510 mk., w 1880 r. 5101 mk., w 1887 r. 6548 mk., z tych 942 rz.-kat., 2406 gr.-kat., 8 akat. i 3192 izrael. Stan czynny majatku w 1886 r. wynosil 221,000 zl. 99 et., bierny 19,368 zl. 11 et., dochód w 1886 r. 32,714 zl. 76 et. R. jest siedziba: starostwa, sadu pow., rady pow., rady szkol, okreg, dla powiatów rohatynskie-go i przemyslanskiego, ma urzad poczt, i tel., par. obu obrzadków. Rzym.-kat. par. nalezy do dek. kakolnickiego. Z odnowienia dotacyi przez Ottona de Chodecz, woj. krak., w 1535 r. uczynionej, okazuje sie, ze juz dawno przedtem istniala.

Kosciól murowany w 1666 r. p. w. s w. Mikolaja bisk. Oprócz R. naleza do parafii 2 miasteczka i 19 wsi: Babince, bedace przedmiesciem R. (90 dusz), Babuchów (32), Czercze (16), Dubryniów (9), Koniuszki (36), Kutce (14), Luczynce (6), Obelnica (9), Pery-nówka (56), Podgrodzie, miasteczko (31), Podwinie (48), Potok (10), Puków (16), Putiatynce (60), Ruda (17), Stratyn, miasteczko (26), Ujazd (10), Wierzbilowce (5), Zalipie (6), Zalanów (28), Zaluze, przedni. R. (18), o-gólem 1353 dusz, 8 akat., 3814 izrael. W R. jest szkola mezka i szkola zenska, a w obrebie parafii 16 szkól ludowych. W Stratynie znajduje sie prywatna kaplica. Gr.-kat. paraf., dekan. Rohatyn, patronem jest bractwo cerkiewne miejscowe.

Do macierzystej cerkwi ~S. P. M. nalezy 520, do filii w Babincach Górnych (cerkiew sw. Mikolaja) 510, do filii Nowe Miasto (cerkiew sw. Ducha) 367, do filii Parynówka (cerk. ss. Piotra i Pawla) 32, razem 1439 gr.-kat. Dotacya gr.-kat. proboszcza: ornego pola mr. 110, sianozeci mr. 30, lasu mr. 13 i 24 zlr. Szkoly: 4-klasowa e-tatowa mezka, 4-klasowa etat. zenska.

Zaklad ubogich fundacyi hr. Leopolda Krasinskiego, zatwierdzony 1867 r. Cci: utrzymanie szkoly dla dziewczat i szpitalu dla ubogich chorych z sasiednich miejscowosci.

Majatek zakladowy stanowia dobra Podgrodzie i Zalipie. Przelozony : kazdoczesna przelozona instytutu sióstr milosierdzia we Lwowie. Kasa pozycz, gm. R. 2096 zl. 83 et. i kasa pozycz, gm. R. z Babincami 912 zl. 67Y2 et. Towarzystwo zaliczkowe na pow. rohatynski (od 1875 r.). Rada zawiadowcza sklada sie z 9 czlonków, obecny prezes rady Stanislaw hr. Krasinski. Dyrekcya sklada sie z 3 czlonków, obecni czlonkowie dyrekcyi: Izydor Kowalewski, Franciszek Mars i Seweryn Manasterski. Stowarzyszenie to ma zastepstwo banku kraj. na powiat. Towarzystwo kredytowe (od 1882 r.); udzialy czlonków wynosza od 50 do 2000 zl., najnizsza wkladka miesieczna na udzial wynosi 2 zl. Rada zawiadowcza sklada sie z 9 czlonków; obecny prezes rady Scnder Dub. Spólka pozyczkowa (od 1882 r.), udzialy czlonków wynosza od 5 do 5000 zl., najnizsza wkladka miesieczna na udzial wynosi l zl. w. a.

Rada zawiadowcza sklada sie z 12 czlonków; obecny prezes rady Asriel Loebel, dyrekcya sklada sie z 5 czlonków. Co do przemyslu i rekodziel, to w 1885 r. bylo w miescie: kusnierzy 2, krawiec l, dzierzawca mlyna l, handlarzy zelazem 2, handlarz jajami l, kupców zbozowych 13, handlarz szklem l, handlarzy maka 12, handlarzy produktami 4, kupców towarów lokciowych 3, handlujacych obówiem 11, handlujacych dziegciem 4, szyn-karz 1. Obecny wlasciciel Ludwik hr. Krasinski. Kuropatnicki w Geografii Galicyi z 1786 r. pisze o Rohatynie: Miasto z pieknym miedzy fosami domem, niegdys bogatego domu Labeckich starostwo, teraz za Do-bromil zamienione. Dziedzictwo J. O. Zofii z Korwinów hr. Krasinskich ks. Lubomirskiej, kaszt, krakowskiej". U. jest dosc dawna osada, która juz w XIV w. stala sie miastem.

W Rzymie 15 maja 1390 r. Bonifacy IX papiez nakazuje biskupowi przemyskiemu Erykowi, aby zjechal do Lwowa, miasto od interdyktu uwolnil i surowe sledztwo z arcybiskupem halickim Bernardom rozpoczal. W tym dokumencie czytamy: dilcctus filius Nobilis Vir Ladislaus Opoliensis tune Russie dux zelo devotionis fidei orthodoxe accensus opidum Rohagyn ot oastra Oleszko ot Tustan in dio-ccsi Haliciensi consistentia, cum districtibus, villis, bonis et eorum pertinentis universis ac unam domum sitam in superiori porte circuli opidi lamburgensis dieto diocesis inxta confi-nos ciusdem opidi cum omnibus iuribus et pertinentys suis necnon decimam theolono-rnm in eodem opido et decimam salis in Dro-hobicz et in Sudaczoia prefate diocesis tunc ad eundom ducem iusto titulo pertinentia dieto Haliciensi ecclosie in dotem donatione per-petua ot irrevocabili concessorat et donaverat itd., Akta gr. i z. (t. II, str. 8689).

We Lwowie 5 pazdziernika 1440 r. Jan z Tarnowa, dziedzic na Jaroslawiu, uposaza al-tarzyste przy kosciele parafialnym w Jaroslawiu; w tym dokumencie wspomniany jest Bartlomiej, proboszcz lac. w Rohatynie (Re-ctor ecclesio parochialis in Rohatin; tamze, t. II, str. 203205). Yotczko Rohatin-ski podpisal, jako swiadek, w Gródku 12 czerwca 1416 r. dokument, którym Wladyslaw Jagiello uposaza probostwo wyznania ruskiego w Stradczu (tamze, t. II, str. 170). W Kolomyi 10 lutego 1444 r. Jan z Czyzowa, kasztelan i ststa krak. i namiestnik król., wraz z asesorami rozkazuje Muzyle z Buczaca, staroscie kolomyjskiemu i sniatynskiemu, aby nie pobieral od mieszczan lwów. cla w Kolomyi, dodajac, ze w Sniatynie ustanowione tam clo placic powinni, wyjawszy od ryb.

W tym dokumencie miedzy obecnymi dygnitarzami wymienionym jest Mikolaj Parawa de Lubin, ststa rohatynski i halicki (tamze, t. H. str. 124). Dobra R. z przyleglosciami posiadali sposobem zastawu Porajowie z Chodcza, którzy pozyczyli okolo 1460 r. pewna sume pieniedzy Kazimierzowi Jagielonczykowi. Otto z Chodcza, "woj. sandomierski, ziem ruskich ststa, w przywileju 1523 r. mówi: Pragnac polepszyc stan miasta naszego Rohathin, pizy-chylilismy sie do prosby poddanych naszych, i ustanawiamy targ wolny na mieso, zwany sochaczki, pod nastepujacymi warunkami: w dni sobotne, poczawszy od W, nocy az do samego Jana Chrzciciela sami tylko rzez-niey miejscy moga mieso sprzedawac; od sw. Jana zas az do Trzech Króli dozwala sie mieszkancom okolicznym przywozic, przynosic, sprzedawac mieso i trudnic sie rzezia, za oplata do skarbu naszego po groszu od wolu, krowy i jalowicy, a po 6 denarów od cielecia, barana, kozla i mniejszego bydlecia; od Trzech Króli znowu az do wielkiego postu prawo sprzedawania miesa sluzyc ma wylacznie rzeznikom naszego miasta

. Z przywileju Zygmunta I, pod 1535 r. okazuje sie, iz po smierci Ottona powrócilo starostwo do dóbr stolu królewskiego. Potwierdzajac prawo magdebur. król uwalnia na zawsze od daniny owsa, kaplonów, jaj i serów, dozwala wolnego wrebu w lasach itp.; baczac zas, iz miasto na czeste napady nieprzyjaciól jest wystawione i kilkakrotnie spustoszone zostalo, przeznacza na obwarowanie jednoroczny pobór czopowego i oplate szos zwana. Przywilej z 1539 r. pozwala zbudowac w rynku ratusz, miec w nim postrzygalnie sukna, z której dochód, jakotez i od gorzalki, obracany byc ma na u-trzymanie obwarowan miejskich w nalezytym stanie.

Podlug lustracyi z 1572 r. znajdowalo sie w starem miescie, obwiedzionem parkanem, gospodarzy 115, komorników 18, mieszczan, na wale 36; w nowem zas miescie gospod. 100, komom. H. Zygmunt III pozwala 1616 r. nad struga Babianka, inaczej Babinski potok zwana, wystawic laznie publiczna, przeznaczajac z niej dochód na uzytek miasta. Lustr. 1663 r. podaje: Wjazd do zamku od miasta przez cmentarz, potem 'jest walem o-pasany dokola; pokoje na sklepach postawione; budynki o dachach 3, ale bardzo slabe, na lato beda ich rozbierac, a stawiac insze; na drugiej stronie zamku kuchnia, piekarnia, spizarnia.

Domów w obrebie parkanów bylo 140, teraz wiekszych 27, mniejszych 33, na glini-sku za miastem chalup 4; na nowem miescie domów 31, na wale kletek 6. Skarzyli sie mieszczanie, ze od nich podwodne pieniadze nieustannie wybieraja, gdyz pod poslów cudzoziemskich, tatarskich, kozackich i inszych biora podwody. Wszystkie role na przedmiesciu Babince pusto leza, dla zniszczenia przez nieprzyjaciela i zolnierza przechodzacego, echy: krawiecki, tkacki, szewski, rzeznicki, piekarski, kusnierski, bednarski, muzycki; cech zlozony z kowali, slusarzy, mieczników, ymarzów, kotlarzów, siodlarzy i kolodziejów, 'ygm. Karol Przerembski, podkom. sieradzki, ststa rohatynski, pozwolil 1661 r. starszemu muzykowi Tom. Goliszewskiemu, aby pewne artykuly do porzadku dobrego i do nabozenstwa nalezace spisal; przy których utwierdza-uac i approbujac wcale muzyków tych zachowujemy. Szewcy supplikowali na zydów kramarzy, którzy na stolkach i w kramach roz-' maite trzewiki zamszowe, czerwone i zólte buty, nieopowiedziawszy sie cechowi przeda-ja, a powinni sie opowiadac i wosku funt do cechu dac; takowych zydów wolno bedzie zagrabic, az funt wosku zaplaca.

A gdy czarna robote, t. j. buty czarne i kurdybanowe bedzie w kramie który przedawal, takowego wolno bedzie zagrabic ze wszystkim towarem i nie oddawac dokad cechu doskonale niepo-godzi i grzywien dziesiatka nie zaplaci". Lustracya z 1765 r. podaje w starem i nowem miescie: gospodarzów chrzescian 301, zydów 125, na przedmiesciu zas Babieniec zwanem gospod. 113. Znajduja sie: fara, klasztor dominikanów, kosciól sw. Barbary i 5 cerkwi. Ststwo, czyniace czystego dochodu zl. 37,560, posiada Franc. Bielinski, marsz. w. k. Klasztor dominikanów zalozyl w 1614 r. Mikolaj Wysocki z Kwoczan. W 1784 r. zostal zniesiony. Okolo 1780 r. stalo sie miasto wlasnoscia ks. Lubomirskich. Chlubi sie B,., iz jest rodzinncm miejscem slawnej Roksolany, córki popa, która uprowadzona okolo 1520 r. przez Tatarów, sprzedana zostala do haremu Soli-mana I, zniewoliwszy serce tego poteznego wladcy, kierowala przez niejaki czas sprawami w Turcyi. Bohatynskie starostwo niegro-dowe, w woj. ruskiem, ziemi halickiej, podlug spisów podskarbinskich z r. 1770 skladalo sie z miasta Rohatyna z zamkiem, oraz wsi: Pa-rynówka, Firlejów, Podgrodzie, Zalipie i Za-wadówka.

W tym czasie posiadal je kasztelan Józef Bilski, oplacajac kwarty zlp. 9390 gr. l, a hyberny zlp. 1078 gr. 16. Przez rzad austryacki oddane zostalo d. 24 czerwca 1775 r. Zofii ks. Lubomirskiej, jako czesciowe wynagrodzenie za zajete jej dziedziczne dobra dobromilskie. Rohatynski powiat wschodniej Ga-licyi, lezy w srodku prowincyi. Granice: wschód, pow. brzezanski i podhajecki, pld. stanislawowski i kaluski, zach. zydaczowski, pln. przemyslanski. Obejmuje 11'3194 mniam, kwadr. W 1880 r. ludnosci liczyl w sad. okr. Bursztyn w gminach 42,547, na obszarach dwór. 1857, razem 44,404; w sad. okr. Ro-hatyn w gminach 38,915, na obszarach dwór. 1813, razem 40,728; razem w calym administracyjnym powiecie 85,132 mk. W 1886 r. liczyl ogólem 86,166 mk. w 105 osadach i 93 gminach katastralnych.

W obrebie powiatu sa dwa sady: w Rohatynie i Bursztynie. Bzym.-kat. parafie nalezace do dek. kakol-nickiego sa: Bohuszowce al. Bolszowce, Bursztyn, Kakolniki, Rohatyn; w dek. swirskim (Swirz)Podkamien, w dek. dolinskim: Bukaczo-wce, Martynów Nowy i Zuraw. Gr.-kat. dekanat rohatynski obejmuje 29 par. z 37,355mk. gr.-kat. obrzadku. Szkoly: etatowe mezkie 4-klasowa w Rohatynie, 2-klasowe w Bur-

sztynie i Bolszowcu; 1-klasowe: Babuchów, Bouszów, Bukaczowce, Byblo, Chochoniów, Czabrów, Czerniów, Czesniki, Doliniany, Du-bryniów, Firlejów, Praga, Juraszków Knihy-nicze (z 2-gim naucz, mlodsz.), Koniuszki, Kakolniki, Kozara, Kunaszów, Lipica Górna, Lipica Dolna, Luczynce, Martynów Nowy (z 2-gim naucz, mlod.), Bodgrodzie, Podka-mien, Psary, Puków, Putiatynce, Sarnki Górne, Sarnki Srednie, Skomorochy Nowe, Stra-tyn, Zalanów, Zaluze, Zolczów, Zurów; filialne: Czercze, Demianów, Herbutów, Hrehorów, Jawcze, Kolokolin, Korostowice, Martynów Stary, Nastaszczyn, Obelnica, Oskrzesince, Podszumlance, Potok, Ruzdwiany, Swistelni-ki, Tenetniki, TJjazd, Wasiuczyn, Wierzbo-lowce, Wiszniów, Zelibory; niezorganizowane: Bienkowce, Dytiatyn, Jahlusz, Jablonów, Kleszczówna, Zurawicnko. Etatowa zenska w Rohatynie 4-klasowa.

Klasztory: karmelitów w Bohuszowcach, fundowany w 1624 r. przez Marcina Kazanowskiego, woj. podolskiego; sióstr milosierdzia sw. Wincentego a Paulo w Bursztynie, fundowany przez Ignacego hr. Skarbka 1842 r., zakonnice pielegnuja chorych i ucza sieroty. Zaklady dobroczynne: dom ubogich i kalek w Bursztynie, zalozycielka Julia Rzewuska, cel utrzymanie 6 mezkich i 5 zenskich, razem 10 ubogich miejscowych. Potrzeby do utrzymania tych ubogich dostarcza panstwo bursztynskie po czesci w naturaliach, po czesci w pieniadzach.

Przelozony kazdoczesny rzym.-kat. proboszcz miejsc. Fundusz ubogich w Firlejowie, zalozony 1794 r. przez rzym.-kat. parocha w Fir-lejowie Mikolaja Waszkiewicza, cel: wspieranie ubogich w Firlejowie. Majatek zakladowy sklada sie z 500 zlp., zabezpieczonych w stanie biernym na dobrach Blonia. Zarzad sprawuje rada gminna. Zaklad ubogich w Rohatynie, zalozony przez hr. Leopolda Krasinskiego i zatwierdzony przez namiest. we Lwowie w 1867 r. Cel: utrzymanie szkoly dla dziewczat i szpitala dla ubogich chorych z sasiednich miejscowosci. Majatek zakladowy kazdoczesny dochód z dóbr fund. Podgrodzie i Zalipie. Drogi: rzadowy gosciniec Brzucho-wiec-Bursztyn, przecina ten pow. z pólnocy ku pld., idac z Brzuchowic przez Firlejów, Rohatyn, Babuchów, Koniuszki, Bursztyn Stary, Martynów Stary, Wojnilów do Kalusza (40 kim.); gosciniec kraj. Rohatyn-Tarnopol, z R. przez Brzezany, Kozowe, Tarnopol do Podwo-loczysk (140 kim.), przecina pow. z pld.-zach. ku pln.-wsch.; droga kraj. idaca z Bursztyna przez Halicz, Maryampol do Stanislawowa (18 kim.). Sa to drogi zwirowane. Przemysl i handel reprezentuja: malarzy i lakierników 2, aptekarzy 4, piekarzy 16, balwierzy i chirurgów 17, budowniczych 3, wlascicieli browarów 5, snycerzy 3, wlascicieli gorzeln 13, handlujacych gorzalka 4, szynkujacych wódka i piwem 119, introligatorów 4, destylato-rów 2, handlarz dylami l, handlarzy jajami 5, handlarzy zelazem 12, bednarzy 10, handlujacych rybami 4, rzezników i masarzy 44, li-werantów miesa 2, furmanów 12, garbarzy 4, ludwisarz l, prowadzacych interesa pieniezne i wekslowe 5, handlarzy towarami mieszane-mi 53, handlarzy zbozem 43, szklarzy 7, dzierzawców dóbr i spekulantów 50, trudniacych sie handlem obnosnym 5, akuszerek 15, liwerant siana l, handlarzy drzewem 8, hotelarz l, wlascicieli wapniarek, cegielni i pieców do wypalania gipsu 10, grzebieniarzy 3, kramarzy 95, blacharzy 8, weglarzy 2, kotlarzy l, handlarzy towarami krótkiemi 6, kusnierzy 21, handlarzy skórami 19, handlujacych plótnem 5, faktorów 4, murarzy 19, mechaników 2, handlarzy maka i krupami 14, mleczarzy 4, wlascicieli mlynów 40, dzierzawców mlynów 49, mielników 58, muzykantów 4, handlujacych nafta 5, ogrodników 2, olejarzy 2, handlarzy konmi 5, kolodziejów 7, handlarzy produktami 5, dzierzawców prop. 96, kominiarzy 2, rymarzy 4, handlujacych sola 12, szynkarzy 33, slusarzy 4, kowali 20, krawców 55, handlujacych towarami lokciowymi 19, liwerantów szutru 3, szewców 58) mydlarzy 7, powroznik l, zlotników 2, fabrykantów wody sodowej 2, spedytorów i komi-syonerów 3, kupców korzennych 16, kamieniarzy 2, ponczoszkarzy i sitarzy 4, handlujacych dziegciem 3, stolarzy 26, garncarzy i handlujacych naczyniami glinianemi 21, handlarzy suknem 11, postrzygaczy sukna i sukienników 11, zegarmistrzów 5, handlarzy bydlem 8, handlarzy smarowidlem do wozów 3, stelmachów 3, waciarzy 2, tkaczy 7, handlujacych i szynkujacych wino 11, dzierzawców oberzy 7, chirurg l, cegielnik l, ciesli 25. Browary piwne: Babince, Bolszowce, Bukaczowce, Bursztyn, Czesniki; gorzelnie: Bolszowce, Bukaczowce, Czercze, Czesniki, Lub-sza, Podkamien, Potok, Putiatynce, Wasiu-czyn, Zalanów, Zurów; piec wapienny w Stra-tynie; maziarnie w Stratynie dwie; mlyny wodne: Babince, Bienkowce, Bolszowce, Bou-szów, Bukaczowce, Bursztyn, Byblo, Chorost-ków, Czerniów, Dubryniów, Herbutów, Kni-hynicze, Kolokolin, Koniuszki, Kakolniki, Ku-naszów, Kunicze, Kuroputniki, Lipica Dolna, w Lipicy Górnej 2, Lopuszna, Meducha, Mel-na, Miedzyhorce, Oskrzesince, Podborze, Psa-ry, Puków, Putiatynce, Rohatyn, Rozworza-ny, Sarnki Górne, Sarnki Srednie, Sarnki Dolne, Siemikowce, Skomorochy Stare, Skomoro-chy Nowe, Solonce, Stratyn miasto, Stratyn ws, Switelniki, Wasiuczyn, Wyspa, Zagórze, Zalanów, Zelibory, Zurów; cegielnie: Bolszowce, Bukaczowce, Bursztyn, Stratyn. B. R.