d) Die volkstumsgeographischen Verhältnisse

Nach der Betrachtung der drei Siedlungsfaktoren: Flur, Dorf und Haus, müssen wir anschließend noch einen Blick auf den Menschen werfen, durch dessen Willen und dessen Gestaltungskraft das Siedlungsbild geschaffen wurde, sich weiter entwickelt hat und heute erhalten wird. Durch die Urkunde von 1384 ist bekannt, daß „Markenhow" schon in diesem Jahr bestand, und durch das bis 1624 deutsch geschriebene Schöffenbuch ist die Deutschsprachigkeit der Bewohner in der damaligen Zeit belegt.

Die Aufzeichnung von drei kirchlichen Liedern, die noch im 18. Jh. in Markowa deutsch gesungen wurden und deren Sinn um 1800 nur noch von einem Bauern gedeutet werden konnte 20), beweisen, wie länge sich trotz starker sprachlicher Polonisierung seit der ersten Hälfte des 17. Jh. deutsches Sprachgut erhalten hat. Heute verfügt kein Einwohner Markowas mehr über deutsche Sprachkenntnisse, die er als Kind erworben hätte.

Aber in der Bevölkerung lebt noch durch mündliche Überlieferung die Erinnerung an ihre deutsche Herkunft^ und ein junger Bauer berichtete mir, daß die Großmutter seines Nachbarn (Dorota Nycz, 1805 geb.) noch deutsch gebetet haben soll. Zwei andere Einwohner erzählten mir von selbst — absichtlich habe ich nie mit einem Wort darauf angespielt —, daß sie Nachkommen deutscher Kolonisten seien, und sie hätten ja auch alle deutsche Namen.

Die große Zahl eindeutig deutscher Familiennamen (rund 80%) fallen jedem Beobachter, vor allem aber dem polnischen, der keinerlei Kenntnis von der Sonderstellung dieser Siedlung hat, als erstes auf. Die heutigen Namen lassen sich in verschiedene Gruppen teilen:

1. Namen, deren eindeutig deutsche Form durch richtige polnische Aussprache (sz==sch, z==s, c==z usw.), durch die Verschiebung von der heutigen Endung -ar in die deutsche Endung -er oder durch die Streichung einer polnischen Endsilbe, z. B. -ski, sofort erkenntlich ist: Bytnar, Flayszar, Frynd, Gebaur, Kielar, Kluz (Klaus), Krauz, Lenar, Michnar, Olbrycht, Pelc, Preys, Raywer, Rewer, Szaier, Szpilma, Szpytman, Szponar, Szubert, Szylar, Taychman, Uchman, Ulman usw.

2. Namen, die sich bei gründlicher Nachforschung mit Hilfe des alten Schöffenbuches als verbalhomisierte, ehemals deutsche Formen erweisen: Inglot = Engelhardt, Homa = Hofinann 21) Bar = Bauer, Cwynar = Zwimer 22), Zyma = Simon (im Polnischen heißt Simon „Szymon") usw.

3. Namen, die zweifellos nicht polnisch, sondern deutsch sind: Bala-wejder, Balawendern 22), Lonc, Haynosz, Heynosz u. a.

4. Namen zweifelhafter Herkunft: Bachta, Hawro, Jarosz u. a.

5. Polnische Namen: Gorzkowicz, Światoniowski, Wasiewicz, Ziobrowski u. a.

Durch eingehendere Untersuchungen der heutigen Namen sowie der Kirchenbücher und des Schöffenbuches ließe sich ohne allzu große Schwierigkeiten ein großer Teil der zu den Gruppen 3 und 4 gehörigen Namen sicher als deutsche noch beweisen, wie z. B. beim Namen Engelhardt23); damit würde der schon jetzt hohe Prozentsatz heute deutscher Namen noch zunehmen.

Die polnische Wissenschaft, die sich wohl der Einsicht der wahren Herkunft der Bewohner nicht verschließen konnte, hat dennoch versucht, den großen Anteil durch die Aufstellung der These von einer schwedischen Abstammung (Kriegsgefangene und Zurückgebliebene der Schwedenkriege) der Träger der Namensendung -ar24) und besonders des Namens Inglot24) herabzudrücken. E. Thoors, der an Untersuchungen im Gebiet der „GlLichoniemcy"= „Walddeutschen", wie die Einwohner der mittelalterlichen deutschen Siedlungen um Krosno und um Landshut von den Polen genannt werden, teilgenommen hat, hat in seiner bisher nicht veröffentlichten Dissertation die Unrichtigkeit der „Szwedy "-These bewiesen25}.

Die Bauern Markowas vertraten des öfteren die Ansicht, daß sie als deutsche Kolonisten erst nach der Zerstörung des Dorfes durch die „Tataren" 1624 durch den damaligen Eigentümer „Konstantin Komiakt" — in Wirklichkeit war es Karl Franz Korniakt, der Sohn des zweiten Konstantin Korniakt26) — angesiedelt wurden. Wohl müssen die Verwüstungen erheblich gewesen sein, manchen Menschenverlust gekostet haben und die Einwohner für einige Zeit aus dem Dorf in bessere Verstecke getrieben haben; aber da vor wie nach 1624 im Schöffenbuch dieselben Familiennamen auftreten, kann an einer Neuaufsiedlung mit einem großen Teil der alten Bewohner nicht gezweifelt werden.

Ist wirklich 1624 ein neuer Zuzug deutscher Menschen erfolgte so würde ein genaueres Studium des leider bis heute nur in Auszügen veröffentlichten Schöffenbuches sicher Zeugnis geben können 27). Daß heute noch 80% der Bewohner deutsche Namen tragen, läßt sich nur durch dauernde Eheschließungen innerhalb des Dorfes erklären, was auch die Stammbäume schon weniger Familien beweisen 28).

Und trägt ein Einwohner Markowas einen rein polnischen Namen, so ist nicht ausgeschlossen, daß drei Großelternieile deutsche Namen tragen und ihre Ahnen deutscher Abstammung sind. Die Bauern sagen selbst, daß ihnen die meisten der Nachbarorte zu arm und schmutzig und ihre Bewohner zu „kulturlos" seien — „sie lesen ja nicht einmal die Zeitung!" — Holt sich jedoch ein Bauer dennoch seine Frau aus einem Nachbardorf, dann sicher nur aus einer ebenfalls deutsch-mittelalterlichen Sisdiung wie Albigowa (Helwygeshaw), Handziowka (Henselshow) u. a. Der Grund hierfür liegt in dem unbewußten, aber sicheren Gefühl der Menschen, daß sie etwas Besseres sind als die Einwohner polnischer Dörfer der Umgebung, und sie spüren instinktiv die Menschen heraus, mit denen sie blutsmäßig verwandt sind.

Auch in ihrem rassischen Bild, ihrer Haltung und ihrem gepflegten Äußeren unterscheidet sich die Markowaer Bevölkerung von den Polen und Ukrainern, wie es ihrer Abstammung entspricht.

Der Unterschied in der Wesensart zwischen diesen blutsmäßig fast rein bewahrten deutschen, heute nur polnisch sprechenden Siedlern und den slawischen Menschen des alten Galiziens drückt sich auch in dem starken Anteil handwerklicher und gewerblicher Berufe in der bäuerlichen Einwohnerschaft Markowas aus.

Der Prozentsatz an Gärtnern und Häuslern^ die lediglich von Tagelöhnerarbeit leben ist verschwindend gering; denn in jedem dieser Häuser sind die Männer im Dorf und in der Umgebung anerkannte Handwerker.

Von Hausgewerben ist die Korbflechterei und mehr noch die Weberei in Markowa beheimatet, wenn auch die letztere durch das Aufkommen der billigeren Fabrikware stark an Bedeutung verloren hat. Eine Statistik über Handwerkerberufe und Hausgewerbe ist leider nicht zu erbringen, da alle Bewohner Markowas als landwirtschaftlich Tätige bezeichnet werden, selbst wenn ihnen mehr Verdienst aus ihrer nichtbäuerlichen Betätigung erwächst.

Gehen wir noch kurz auf die Wirtschaftsweise in diesem Dorf ein, so muß man bemerken, daß sie hier einen fortschrittlichen Stand erreicht hat, den die Bewohner polnischer Dörfer bisher nicht einzuholen vermochten. Neben den schon erwähnten Göpeln und Windmühlen zeichnen sich die Bauemwirtschaften durch eine größere Zahl an Ackergeräten und auch an landwirtschaftlichen Maschinen aus.

Die Bauern pflegen zur Erzielung höherer Erträge bei gleichzeitig sorgfältiger Pflege des Bodens einen vielseitigen Fruchtwechsel, z. B. wird die Kartoffel auf demselben Schlag nur jedes sechste oder siebente Jahr angebaut.

Auch die verschiedene Art, mit der sich die Markowaer Einwohner mit der ungesunden Agrarentwicklung der letzten hundert Jahre abgefunden haben und auf die in einzelnen Beispielen schon eingegangen wurde, zeigt ihren Abstand zu den umwohnenden polnischen und ukrainischen Bauern.

Durch weitgehende Beibehaltung der Anerbensitte — auch W. Stys betont das ausdrücklich 29) — haben sich noch heute 30 Mrg. und mehr bei einem Besitz erhalten; in anderen Dörfern zählen loMrg.-Besitzer zu den reichsten Bauern. Bei der Erbteilung leer ausgegangene Söhne erlernten ein Handwerk und galten früher im Dorf nicht als minder angesehen, denn Eheschließungen zwischen Bauern- und Häuslerkindern waren nichts Besonderes. Heute äußern die Bauern wieder den Wunsch, ganz zur Anerbensitte zurückzukehren, da sie erkennen, daß die Realteilung zur Bodenbesitzzerplitterung und -Verkleinerung sowie zur Zerstreuung des Landes und damit letzten Endes zur Proletarisierung ihrer Nachkommen und Verarmung des ganzen Dorfes führen muß. Hinreichende nichtbäuerliche Erwerbsmöglichkeiten wären allerdings dafür die unumgängliche Voraussetzung.

Seit einigen Jahrzehnten besuchen Söhne und auch Töchter von oft nur 10 Mrg. großen Wirtschaften die höhere Schule im iokm entfernten Landshut, ergreifen später den Kaufinannsberuf oder schlagen die akademische Laufbahn ein. Sie stellen als Mediziner, Juristen, Lehrer und Pfarrer dem galizischen Land einen erstaunlich hohen Prozentsatz an Intelligenz. Viele Namen, die nur in deutsch-mittelalterlichen Dörfern Galiziens vorkommen, sind auf Türschildern von Ärzten und Notaren in den Städten Reichshof, Landshut und Jaroslau zu finden, und Namen wie Inglot 30), Walawender (== Balawender, Balawejder 31), Stys32) sind in der wissenschaftlichen Literatur keineswegs unbekannt.

Wie jeder Beobachter, gleich ob Deutscher oder Poka so fühlt auch jeder einzelne Bauer polnischer Ortschaften in der Umgebung die Sonderstellung dieser ehemaligen Kolonisten.

Aufschlußreich ist auch die Einstellung der Geistlichen dieser Dörfer. Der Pfarrer von Markowa, der in der Gegend fremd ist, schien genau von der Bedeutung der Siedlung Markowa Kenntnis zu haben, er ließ uns bereitwillig in die amtlichen Kirchenbücher Einblick nehmen, glaubte aber als nationaler Pole eine passive Haltung einnehmen zu müssen, und kein Wort, das irgendwie einen Hinweis hätte geben können, war von ihm zu erfahren.

Der Pfarrer des benachbarten Ortes Gac sprach sich dagegen begeistert über den Zustand des Dorfes Markowa und seiner Bevölkerung aus, versuchte aber Markowa noch damit zu übertrumpfen, daß er berichtete, seine Mutter stamme aus dem Dorf Haczöw bei Krosno, das als das schönste Dorf Galiziens anerkannt wäre; wir wissen aber, daß Haczöw ebenfalls ein deutsch-mittelalterliches Waldhufendorf ist. Besonders der Pfarrer des Nachbardorfes Sietesz hob Reichtum und Wohlhabenheit, Fleiß und Intelligenz der Markowaer Bauern hervor und führte sie wörtlich auf ihre Abstammung von deutschen Kolonisten zurück.

Es würde nicht schwerfallen, an einer weiteren Zahl von Beispielen aus den Gebieten der Landwirtschaftswissenschaft, der Anthropologie, der Volkskunde, der Sippenkunde und der Sprachforschung den Unterschied der nur sprachlich polonisierten Menschen dieses deutsch-mittelalterlichen Waldhufendorfes zur polnischen und ukrainischen Bevölkerung der Umgebung überzeugend zu charakterisieren.

20 ) - F. A. Doubek, Ein deutsches Sprachdenkmal aus der Gegend von Lancut (Landshut). In: Dt. Wiss. Ztschr. f. Polen, 1928, H. 13.

21) D. Wrona, Wsie na lancuckim wilkierzu (Dörfer nach Landshuter Willkür). In: Przeglad prawa i administracii Bd.XL.VII, Lemberg 1922, S. 155,

22) Fr. Persowski, Ksiega sadowa wsi Markowej w powiecie przeworskim (Das Schöffenbuch des Dorfes Markowa im Kreise Przeworsk). In: Roczniki dziejöw spoL i gosp. Lemberg 1931, S. 43—52.

Hier sei auch noch auf einen Irrtum Fr. Persowskis aufmerksam gemacht. S. 47 zitiert dieser Verfasser Stellen aus den Akta grodzkie i ziemskie Bd. XII (nicht Bd. VII) S. 90 nr. 881, S. 121 nr. 1372 (nicht nr. 1371), S. 333 nr* 3454 und S. 413 nr.4119. Laut dieser Eintragungen soll ein „wathaman Demian" im Jahre 1444 „dux de Markowa" gewesen sein, und in den Jahren 1460, 1470, 1475 hätten sich die Einwohner Markowas auf das walachische Recht berufen. Da Persowski des öfteren ausdrücklich die deutschen Namen der Bewohner (s. o.) und deutsches Recht in Markowa betont, nimmt er an, daß dieses neben dem walachischen in demselben Dorf geherrscht hat. Auch K. Lück (a. a. 0., S. 578) hat diese Annahme Persowskis übernommen. Eine Prüfung der von Persowski zitierten Stellen ergab, daß sich alle Eintragungen, in denen das walachische Recht und der »wathaman Demian" vorkommen, auf ein Dorf Markowa zwischen den Städten Stanislau und Tamopol in Ostgalizien beziehen. Dieses Dorf wird zugleich mit den Dörfern Baranöw, Litwinow, Bozyköw, Podhajce, Toustobaby in dem heutigen Kreis Brzezany und den Dörfern Bukowna und Milowanie im Kreis Horodenka erwähnt, so daß eine Identität beider Dörfer Markowa unmöglich ist und für das deutschrechtliche Landshuter Markowa wala-chisches Recht bisher nicht belegt werden konnte.

22a) Nach mündlicher Mitteilung von W. Kühn deuten die Namen BalaweJder, Balawender u. ä. die Herkunft aus dem Dorf Barwald (Kr. Krakau) östlich Wadowitz an.

23) G. Hildebrandt, Markowa, ein Dorf der mittelalterlichen deutschen Ostsiedlung. In: Ztschr. f. Erdk., H. 6. 1943.

24. Jaslar, Haczöw, niezwykla wies szwedzko-niemiecka. (Haczöw b. Krosno, eine interessante schwedisch-deutsche Dorfsiedlung). Jaslo 1936.

25) Siehe auch H. J. Beyer, Rassische Kräfte in der Umvolkung. In: Dt. Archiv f. Landes- u. Volksforschung Jg. VI., H. 1/2. 1942, S. isf.

26) K. Lück, Deutsche Aufbaukräfte in der Entwicklung Polens, Flauen i. V. 1934, S. 583.

27) Ksiegi gromadzkie wsi „Markowa" 1591—1795* In: B. Ulanowski: Ksiegi sqdowe wieiskie (Dorfschöffenbücher), 2 Bde., Krakau 1921, S. 699ff.

Z. Z. wird der von 1591—1624 deutsch geschriebene Teil des Originals des Schöffenbuches unter Leitung von Ass. Niemann in der Zweigstelle des Instituts für Deutsche Ostarbeit in Lemberg besonders nach rechts" und siedlungshistorischen Gesichtspunkten bearbeitet

28) In der Pfarre Markowas liegen die Kirchenbücher nur bis zum Jahr 1784 zurück. Der Stammbaum konnte aus diesem Grund nur soweit erbracht werden. Die älteren Kirchenbücher liegen heute im Stadtarchiv in Lemberg

29) W. Stys, a. a. 0., S. 353.

30) 2. B. Stefan Inglot, Stan i rozmieszczenie uposazema biskupstwa krakowskiego .w poiowie XV wieku (Stand und Verbreitung des Besitzes des Krakauer Bistums in der Mitte des i5.Jhs.)/ Kasa Mianowskiego, Lemberg 1923

31) 2. B. Antoni Walawender, Bibljografja prac profesora dr. Franciszka Bujaka (Bibliographie der Arbeiten von Prof. Dr. Fr. Bujak). In: Studia 2 historii spoi. i gosp. posw. prof. dr. Buiakowi (Studien zur Sozial- und Wirtschaftsgeschichte, Prof. Dr. Bujak gewidmet), Lemberg 1931.

32) Wincenty Stys (a. a. 0.) ist aus dem deutsch-mittelalterlichen Waldhufendorf Husöw (Huschau/ Hussau) bei Landshut gebürtig.

D ) geograficzni narodowości stosunki

Po{według} przypatrywanie się ten trzy osiedlowy czynniki : sień{niwę}, wieś i dom, musimy my przyłącząc jeszcze spojrzenie na ludziach przerzucić, którego wolę i którego siła ukształtowania osiedlowy obraz tworzona była, się dalej rozwinął i dziś otrzymywany jest. Przez dokument od 1384 jest znany, że „Markenhow " już w tym roku istniał, i przez do 1624 niemiecko pisaną książkę ławnika jest Deutschsprachigkeit mieszkaniec w ówczesnym czasie obłożony.

Narysowanie od trzech kościelnym pieśniom, ta{który} jeszcze w 18. Jh. W Markowa śpiewany byli i tych zmysł{sens} około 1800 tylko jeszcze od z chłopów tłumaczony być umiał po niemiecku 20), dowiodą, jak długość się pomimo mocny językowy bycie polszczenie od pierwszej połowy tego 17. Jh. Niemieckie dobro językowe otrzymywało. Dziś rozporządzona żaden mieszkaniec co o marki więcej nad niemieckie znajomości języka, która on jak dziecko pozyskałaby.

Jednak w zaludnieniu żyje jeszcze przez ustne wręczenie wspomnienie do jej niemieckiego przybycia ^ i młody chłopa złożył sprawozdanie mi, że babka jego sąsiedzi ( Dorota Nycz, 1805 geb. ) jeszcze niemiecko modlić się powinien. Dwa innych mieszkańców nie opowiadali mi od sam{nawet} — umyślnie ja nigdy słowem na tym robiłem aluzję —, że ona potomek niemieckich osadników są, i oni mieliby tak także wszystkie niemieckie nazwy{imiona}.

Wielka liczba jednoznacznie niemieckich nazwisk ( okrągło 80% ) padają każdemu obserwatorowi, przede wszystkim jednak polskiemu, który żadnego znajomość od ustawienia{stanowiska} specjalnego tej osady ma na sobie, jak pierwsze. Dzisiejsze nazwy{imiona} zostawiają{pozwalają} się w różne grupy dzielić :

1. nazwa{imię}, których jednoznacznie niemiecka forma przez poprawną polską wymowę ( sz = = sch, z = = s, c = = z i tak dalej ), przez przesunięcie od dzisiejszego zakończenia - ar w niemieckie zakończenie - on albo przez wykreślenie polskiej końcowa zgłoski, na przykład - narty, natychmiast wdzięczny jest : Bytnar, Flayszar, Frynd, Gebaur, ar dutka, Kluz ( Mikołaj ), Krauz, ar Magda, Michnar, Olbrycht, Pelc, Preys, Raywer, Rewer, Szaier, Szpilma, Szpytman, Szponar, Szubert, Szylar, Taychman, Uchman, przy Ulm i tak dalej

2. nazwy{imiona}, które przy gruntownym dochodzeniu z pomocą starej książki ławnika jak verbalhomisierte, niegdyś niemieckie formy okazują się : Inglot = Engelhardt, hej babcię = Hofinann 21) bar = chłopa, Cwynar = Zwimer 22), Zyma = Szymon ( w polskim nazywa się Szymon „Szymon " ) i tak dalej

3. nazwy{imiona}, które niewątpliwy nie polski, lecz niemiecki są : Bala- wejder, Balawendern 22), Lonc, Haynosz, Heynosz między innymi

4. nazwy{imiona} wątpliwego przybycia : Bachta, Hawro, Jarosz między innymi

5. polskie nazwy{imiona} : Gorzkowicz, Światoniowski, Wasiewicz, Ziobrowski między innymi

Przez bardziej dokładne badania dzisiejszych nazw{imion} jak również książek kościelnych i książki ławnika zostawiałaby{pozwalałaby} się bez zbyt wielkie trudności wielka część do grup 3 i 4 należną nazwę{imię} pewnie{bezpiecznie} jak niemiecką jeszcze dowieść, jak na przykład przy nazwie{imieniu} Engelhardt23) ; z tym już teraz wysoka stopa procentowa dziś niemieckich nazw{imion} jeszcze powiększałby się.

Polska nauka, którą dobrze{chyba} przejrzenia prawdziwego przybycia mieszkaniec nie zamknąć się na klucz mógł, jednak próbował, wielką udział przez postawienie tezy od szwedzkiego pochodzenia ( jeniec wojenny i pozostaną w tyle wojen Szwecji{Szweda} ) nosiciel zakończenia nazwy{imienia} - ar24) i szczególnie nazwy{imienia} Inglot24) do zniżenia. E. Thoors, ten{który} przy badaniach w obszarze „GlLichoniemcy " = „Walddeutschen ", jak mieszkańcy średniowiecznych niemieckich osad około Krosno i około Landshut od Polsk{Polaków} nazywany są, brał udział, nie ma w jego dotąd opublikowanej rozprawy doktorska niedokładności ten „Szwedy " - tezy bewiesen25}.

Chłopów co o marki zastępowały{reprezentowały} tego öfteren widok, że ona jak niemieccy osadnicy dopiero po{według} zburzeniu wsi przez tę „Tataren " 1624 przez ówczesnego właściciela „Konstantin Komiakt " — rzeczywiście był to Karol Franciszek Korniakt, syn tego drugi Konstanty Korniakt26) — osiedleni stawali się. Dobrze{chyba} muszą spustoszenia znacznie być, niektórą stratę ludzką kosztować i mieszkańców dla kilka czasu z wsi w lepsze kryjówki pędzić ; jednak tam przed jak po{według} 1624 w książce ławnika te sam nazwiska występują, nie może przy osadzie na nowy z wielką częścią starych mieszkańców wątpiony być.

Jest rzeczywisty 1624 nowy napływ niemieckich ludzi uskuteczniona tak bardziej dokładna nauka niestety do dziś tylko w wyruszeniach opublikowanej książki ławnika pewny{bezpieczny} świadectwo dawać mógłby 27). że dziś jeszcze 80% mieszkaniec niemieckie nazwy{imiona} noszą, zostawia{pozwala} tylko przez trwałe zawarcia małżeństwa wewnątrz wsi oświadczyć się, co także drzewa rodowodowe już mniej rodziny dowiodą 28).

I nosi mieszkaniec co o marki czysto polską nazwę{imię}, tak nie jest wykluczony, że trzy Großelternieile niemieckie nazwy{imiona} noszą i jej przodkowie niemieckiego pochodzenia są. Chłopy powiedzą sam{nawet}, że im ta najwięcej miejsca sąsiada zbyt biednie i brudnie i jej mieszkańcy do „kulturlos " są — „sie czytają tak nawet nie gazetę! " — sprowadzić sobie jednak chłop jednak jego panią z wsi sąsiada, wtedy pewnie{bezpiecznie} tylko z jednej również języka niemieckim średniowiecznym Sisdiung jak Albigowa ( Helwygeshaw ), Handziowka ( Henselshow ) między innymi grunt{powód} za to leży w niewiadomym, jednak pewne{bezpieczne} czucie ludzi, że oni coś lepsze są jak mieszkańcy polskich wsi otoczenia, i oni śledzą instynktownie ludzi z wewnątrz, z którym oni krwi umiarkowani spokrewnieni są.

Także w jej rasowym obrazie, jej postawie i jej pielęgnowany powierzchowność różni się Markowaer zaludnienie od Polsk{Polaków} i Ukraińców, jak to jej pochodzenia odpowiada.

Różnica w sposobie{rodzaju} istoty między ten umiarkowanie krwi prawie czysto zachowany niemiecki, dziś tylko po polsku mówiącym osadnikom i słowiańskiego człowieka starej Galicji wyrazi się także w mocnej udziale handwerklicher i przemysłowych zawodów w chłopskim mieszkańcy co o marki.

Stopa procentowa przy ogrodnikach i chałupnikach ^ ta tylko od pracy robotnika na dniówki żyć jest zniknący mała ; ponieważ w każdym ten domy są ludzie w wsi i w otoczeniu uznani rzemieślnicy.

Od przemysłów domu jest ta jajko koszykarza i więcej jeszcze tkalnia w Markowa zamieszkała, chociaż bardziej ostatnia przez powstanie bardziej taniego towaru fabryki mocno przy znaczeniu gubiła. Statystyka nad zawodem rzemieślnika i przemysł domu nie jest niestety do przynoszenia, ponieważ wszystkie mieszkańcy co o marki jak rolniczo czynna znaczona, nawet jeśli im więcej zarobek z jej nie chłopskiego czynnego udziału wyrośnie.

Wejdziemy my jeszcze krótko na sposób gospodarczy w tej wsi, tak musi człowiek zauważyć, że ona tu postępowy stan dosięgła, który mieszkańcy polskich wsi dotąd wyjść naprzeciw kogo nie mogli. Obok już wspomniany kieratom i wiatraki wyróżniają się Bauemwirtschaften przez większą liczbę przy sprzętach rolniczych i także przy rolniczych maszynach.

Chłopy pielęgnują do osiągnięcia wyższych dochodów przy równoczesno starannym pielęgnowaniu ziemi wielostronny płodozmian, na przykład jest ziemniak na tym sam uderzeniu tylko każdy szósta albo siódmy rok uprawiany.

Także różny sposób{rodzaj}, z Markowaer mieszkańca z niezdrowym rozwojem rolniczym ostatnich sto lata zaspokoiły i na tę w pojedynczych przykładach już weszłego był, okaże się jej odstęp do sąsiednich polskich i ukraińskich chłopów.

Przez daleko sięgające zatrzymanie obyczaju spadkobiercy{dziedzictwa} przy — także W. Stys akcentowany to wyraźnie 29) — mają się jeszcze dziś 30 Mrg. I więcej przy posiadaniu otrzymują ; w innych wsiach liczą loMrg. - posiadacz do najbardziej bogatych chłopów. Przy działy pusto wysźli synowie nauczyli się rzemiosło i nie miały znaczenie{dotyczyły} wcześniej w wsi jak mniej znacznie, ponieważ zawarcia małżeństwa między chłopów i chałupnika dziećmi nie były nic szczególne. Dziś objawią chłopy znowu życzenie, cało do przy spadkobiercy{dziedzictwa} obyczaju wrócić, ponieważ oni poznają, że rzeczywisty dzielenie do Bodenbesitzzerplitterung i - zmniejszenie jak również do rozsypania{rozrywki} kraju i z tym ostatniego końca do proletaryzacja jej potomków i zubożenie całej wsi prowadzić musi. Wystarczająca nie chłopskie zarobkowa możliwości byłyby za tym w istocie niezbędne założenie{warunek}.

Od kilka dziesięcioleci odwiedzą synowie i także córki od często tylko 10 Mrg. Wielkim gospodarowaniom{gospodarkom} wyższa szkoła w iokm oddalonym Landshut, chwytają później Kaufinannsberuf albo wbiją akademicki plac gonitwy szranki. Oni{Państwo} stawiają jak medyka, prawnika, nauczyciela i proboszcza galizischen kraj zadziwiająco wysoką stopę procentowa przy inteligencji. Wiele nazwy{imiona}, które tylko w języka niemieckich średniowiecznych wsiach Galicji zdarzą się{wydają się}, są na tabliczkach na drzwiach lekarzów i rejentów w miastach Reichshof, Landshut i tak róży letni do znajdowania, i nazwa{imię} jak Inglot 30), Walawender ( = = Balawender, Balawejder 31), Stys32) są w naukowej literaturze w żaden sposób nieznany.

Jak każdy obserwator, równo{natychmiast} czy Niemca albo Poka tak czuje także każdy pojedynczego chłopa polskich miejscowości w otoczeniu ustawienie{stanowisko} specjalne tych dawnych osadników.

Ciekawy jest także ustawienie{wstawienie} ten duchowny tych wsi. Proboszcz Markowa, który w okolicy obcy jest, wydawał się dokładnie od znaczenia osady Markowa znajomość do mienia, on zostawiał{pozwalał} nam gotów w urzędowe książki kościelne przejrzeć, wierzył jednak jak narodowy Polak bierny postawę zająć do muszenia, i żaden wyraz, które jakośś wskazanie dawać mogłoby, był od niego do dowiedziany się.

Proboszcz sąsiedniego miejsca Gac mówił się przeciw temu entuzjastycznie nad stan wsi Markowa i jego zaludnienia z, próbował jednak Markowa jeszcze z tym przebić, że on złożył sprawozdanie, jego matkę pochodzi z wsi Haczöw przy Krosno, które jak najbardziej piękna wieś Galicji uznawany byłoby ; my wiemy jednak, że Haczöw również języka niemiecki średniowieczna Waldhufen wieś jest. Szczególnie proboszcz sąsiada wsi Sietesz podnosił bogactwo i zamożność, pilność i inteligencję Markowaer chłopów i sprowadzić ona dosłownie na jej pochodzenie od niemieckich osadników.

To nie z trudem przychodziłby, przy dalszej liczbie przykładów z obszarów nauki rolnictwa, antropologii, ludoznawstwa, klient rodzin i badania języków różnicę tylko językowo polszczonego człowieka tej języka niemieckiego średniowiecznej Waldhufen wsi do polskiego i ukraińskiego zaludnienia otoczenia przekonywająco cechować.

20 ) - F. A. Doubek, niemiecki pomnik językowy z okolicy Lancut ( Landshut ). W : Dt. Wiedz. Ztschr. F. Polska{Polak}, 1928, H. 13.

21) D. Wrona, Wsie no lancuckim wilkierzu ( wsie do{po} Landshuter samowola ). W : Przeglad prawa i administracii Bd. XL. VII, Lwów 1922, S. 155,

22) Fr. Persowski, Ksiega sadowa wsi Markowej w powiecie przeworskim ( książka ławnika wsi Markowa w kole Przeworsk ). W : Roczniki dziejöw spoL i gosp. Lwów 1931, S. 43—52.

Tu być także jeszcze na błąd Fr. Persowskis uważny robiony. S. 47 przytaczany ten autor miejsca z Akta grodzkie i narty godzeń się Bd. XII ( nie Bd. VII ) S. 90 nr. 881, S. 121 nr. 1372 ( nie nr. 1371), S. 333 nr * 3454 i S. 413 nr. 4119. dźwięk tych wpisań powinien „wathaman Demian " w roku 1444 „dux de Markowa " być, i w latach 1460, 1470, 1475 mieliby rację się mieszkańcy co o marki na wołoski wezwą{powołany}. Ponieważ Persowski tego öfteren wyraźnie niemieckie nazwy{imiona} mieszkaniec ( s. O. ) i niemieckie prawo w Markowa akcentowany, przyjmuje on, że to obok wołoski w tej sam wsi panowało. Także K. Lück ( a. A. 0., S. 578) to przyjęcie Persowskis przejęło. Badanie{egzamin} od Persowski przytaczanym miejscom wykazywał, że wszystkie wpisania, w którym wołoski prawo i ten » człowiek aha mielizny Demian " zdarzyć się{wydawać się}, na wieś Markowa między miastami Stanislau i Tamopol w Galicji wschodniej powołać się. Ta wieś jest jednocześnie z wsiami Baranöw, Litwinow, Bozyköw, Podhajce, Toustobaby w dzisiejszym koło{obwodzie} Brzezany i wsiom Bukowna i Milowanie w koło{obwodzie} Horodenka wspomniana, tak że tożsamość oba wsi Markowa niemożliwa jest i dla prawnego języka niemieckiego Landshuter Markowa wala- chisches prawo dotąd obłożony nie być mógł.

22a ) po{według} ustnym doniesieniu W. Odważnie tłumaczą nazwy{imiona} BalaweJder, Balawender u. Ä. Przybycie z wsi las bara ( Kr. Kraków ) wschodnio dowcip o łydki przy.

23) G. Hildebrandt, Markowa, wieś średniowiecznej niemieckiej osady wschodniej. W : Ztschr. F. Erdk., H. 6. 1943.

24. Jaslar, Haczöw, niezwykla wskazał szwedzko- niemiecka. ( Haczöw b. Krosno, interesująca szwedzki niemiecka wsi osada ). Jaslo 1936.

25) patrz także H. J. Beyer, rasowe siły w Umvolkung. W : Dt. Archiwum f. Kraju u. Ludowe badanie Jg. VI., H. 1/ 2. 1942, S. Isf.

26) K. Lück, Niemiec siły budowy w rozwoju Polski, słaby{apatyczny} i. V. 1934, S. 583.

27) Ksiegi gromadzkie wsi „Markowa " 1591—1795* w : B. Ulanowski : Ksiegi sqdowe wieiskie ( książki ławnika wsi ), 2 Bde., Kraków 1921, S. 699ff.

Obecnie staje się od 1591—1624 niemiecko pisanej części oryginała książki ławnika pod przewodnictwem asa. Nigdy człowiek w filii instytutu dla Niemiec pracę wschodnią w Lwowie szczególnie po{według} na prawo " i osiedlowy historycznych punktach widzenia opracuje

28) w probostwie co o marki leżą książki kościelne tylko aż do roku 1784 z powrotem. Drzewo rodowodowe mogło z tego powodu tylko o ile{tak daleko} przynoszone być. Älteren książki kościelne leżą dziś w archiwum miasta w Lwowie

29) W. Stys, a. A. 0., S. 353.

30) 2. B. Stefan Inglot, Stan i rozmieszczenie uposazema biskupstwa krakowskiego. W poiowie XV wieku ( stan i rozpowszechnienie posiadania tego krakowianin biskupstwa w środku i5. Jhs. ) / Kasa Mianowskiego, Lwów 1923

31) 2. B. Przy Toni Walawender, Bibljografja prac profesora dr. Franciszka Bujaka ( bibliografia prac Prof. Dr. Fr. Bujak ). W : Studia 2 historii spoi. I gosp. Posw. Prof. Dr. Buiakowi ( studia do socjalnego i gospodarczej historii, Prof. Dr. Bujak poświęcać ), Lwów 1931.

32) Wincenty Stys ( a. A. 0. ) jest z języka niemieckiego średniowiecznej Waldhufen wsi Husöw ( Huschau / Hussau ) przy Landshut rodem z.

Książka..O Galicji Zdjęcia z kresów ..Kresy wschodnie Grzymałów Mapy historyczne Świdnica