Początek książki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie Księgarnia “Kresy Wschodnie”

PoczątekPowiat: ZŁOCZÓW

Powierzchnia 1183 km — Ludność 107.079;

Złoczów miasto powiatowe, około 15.000 mieszkańców, leży prawie w połowie drogi ze Lwowa do Tarnopola. Dworzec kolejowy 2 km. od miasta dorożki w cenie 2,40 -3 zł,, taksówki 4,50. Hotele: Warszawski, Preisa, Pański (3 zł. dziennie). Restauracje: Deutsch, Kummer, Schnapp, oraz jadłodajnia Mykietyna, Urzędy państwowe i samorządowe; Starostwo, Sąd okręgowy! powiatowy, Władze wojskowe. Urzędy skarbowe, Urząd pocztowo-tęlegraflczny, pow, Komenda P. P., Zarząd drogowy, Wydział powiatowy, Inspektorat szkolny. Zakłady naukowe; Gimnazjum państw., pryw. Gimnazjum ruskie, Seminarjum nauczycielskie, szkoła handlowa. Instytucje ekonomiczne i finansowe; Bank zaliczkowy, filja Banku Polskiego, spółdzielczy Bank kresowy, Bank gospodarczy Bank handlowy ! dyskontowy. Organizacje sportowe i społeczne; »Sokół«, -*Strzelec«, Tow. Szkoły Ludowej, Gwiazda*, Klub sportowy »Janina«, Proświta i towarzystwa żydowskie, Oddział miejscowy Wojewódzkiego Tow. Turystyczno-Krajoznawczego w Gimnazjum).

Miasto leży w kotlinie Złoczówki, dopływu Bugu, rzeczki małej nie zaspakającej w należytym stopniu potrzeb kąpielowych mieszkańców, co jest jedyną poniekąd wadą położenia miasta. Pozatem bowiem okolica Złoczowa jest piękna, górzysta i obfitująca w lasy i liczne sady. Przez południowo-wschodnią połać miasta ciągnie się pasmo wzgórz. Są to Woronlaki i Gołogóry, sięgające od Lwowa aż po Równe w Województwie Wołyliskiem wzgórza te dochodzą do wysokości 467 m, n. p, m. (szczyt Wapniarka we wsi Nowosiółki) i są w tych stronach, podobnie jak cale podłoże powiatu, pochodzenia kredowego z domieszka gliny i piasku. W lecie pokrywa wzgórza dość bujny las liściasty,

Z najważniejszych obiektów w mieście zasługuje na uwagę: położony w południowej stronie miasta na wzgórzu zamek, pochodzący z XVII wieku, wybudowany prawdopodobnie przez Siemieńskich, wzmocniony fortyfikacjami przez króla Jana Sobieskiego, Zamek zachował się w dobrym stanie, otaczają go wokoło dobrze zachowane mosty, oszkarpowania ramienne i baszty. Brama wjazdowa posiada jeszcze ślady zwodzonego mostu l znajduje się w północnej części tcrytorjum zamku. Na terenie zamku znajdują się dwa budynki, t, j, właściwy zamek, zamieniony przez rząd austrijacki z końcem XIX wieku na więzienie i ośmioboczny budynek t. zw. »cerkhaus«. Budynki te i obecnie służą na więzienia, jakkolwiek ze względu na swą historyczny przeszłość powinny być przeznaczone na inne cele.

Do dalszych objektów zaliczamy: kościół parufjalny t. j. dawny kościół OO. Pjairów z XVIII w. posiadający dzwon z r. (1620) 1751, Fundacji Jakóba Sabieskiego syna króla Jana III.

Cerkiew św.. Mikołaja, na wałach miejskich, jeden z najstarszych zabytków Złoczowa, pochodząca z końca XVI wieku, której wygląd zewnętrzny zmieniona w roku 1765. Cerkiew parafjalna, wybudowana w roku 1604 przez Marka Sobieskiego, Wojewodę lubelskiego, zawierająca w podziemiach groby macochy i sióstr króla Jana Sobieskiego.

Synagoga wybudowana przez Jakóba Sobieskiego w roku 1724.

Ponadto zasługuje na uwagę Kaplica poległych Bohaterów, wybudowana w roku 1923—24 na miejscowym cmentarzu,: W kaplicy tej spoczywają pochowane zwłoki 22 oficerów i żołnierzy polskich, poległych w Złoczowie w czasie walk w latach 1918—1920. Oddział miejscowy W. T. T. K. przystąpił do założenia muzeum ze zbiorami z ziemi złoczowskiej.

Przy linji kolejowej łączącej, Lwów ze Staczowem, znajdują się następujące miejscowości godne uwagi: Kutkorz, 45 kim. od Lwowa, z pięknym zamkiem i parkiem, na wysokim brzegu Pełtwi klasztor Kapucynów opasany murem obronnym z basztą obok grobowiec hr. Komorowskiej. Krasne, 51 km. od Lwowaj .stacja węzłowa linji kolejowe Lwów—Brody i Lwów—Tarnopol, obok wsi dwie mogiły tatarskie. Kniaże, ostatnia stacja kolejowa od strony Lwowa, 10 km. od Złoczowa. Naprzeciw stacji widzimy na szczycie Woroniaków wśród lasu kapliczkę jest to mauzoleum rodziny Strzęboszów byłych dziedziców rozległych dóbr Lackie z okolicami. Obecnie dobra te z pięknym dworem, posiadającym wewnątrz portrety rodziny Strzęboszów, stanowią Fundację w ręku SS, Opatrzności i służą na utrzymanie zakładu poprawczego dla dziewcząt.

Na linji kolejowej Złoczów—Tarnopol, leży miejscowość Płuchów, znana ze słynnego przed wojną -wiaduktu kolejowego, który w czasie wojny został zniszczony, a na jego miejsce wybudowano serpentynę kolejową obecnie na ukończeniu budowa nowego nasypu kolejowego, dochodzącego na tem mieiscu do kilka piąter wysokości, z kamiennym przepustem na gościniec. Pod Płuchowem mija kolej europejski dział wód.

W kierunku północnym 10 kim. od Złoczowa znajduje się miasteczko Sassów, znane przed wojną z wielkiej Fabryki bibułek cygaretowych, dziś Fabryka częściowo uruchomiona. W miasteczku niektóre pamiątki po królu Janie Sobieskim i ślady wałów, które dawniej opasywały miasto. Po drodze z Sassowa do Podhorzec stał Monaster Bazylianów na" Pleśniku, założony w XVIII wieku przez Rzewuskich. Obok monasteru kurhany i wały dawnego grodu ruskiego, zniszczonego doszczętnie w połowie XIII wieku podczas najazdów tatarskich w wałach tych wykopano wiele kości ludzkich l zabytków jeszcze z czasów przedhistorycznych.

27 kim, na północ od Złoczowa gościńcem przez Sassów wieś Podhorce. Do Podhorzec można się również dostać ze stacji kolejowej Ożydów na linji Lwów— Krasne—Brody, skąd przez Oleska 14 km, gościńcem.

Podhorce, Zamek,

W Podhorcach słynny zamek, największy zabytek minionych czasów w Województwie Tarnopolskiem. Zamek ten wzniósł hetman Stanisław Koniecpolski. a budował go prawdopodobnie inżynier nadworny hetmana, Beauplan w latach 1635—1640, Zamek miał być miejscem »uciech i odpoczynku<<, jak głosi napis nad bramą. To też, żeby odpowiedzieć przeznaczeniu, byt urządzony z całym wjelkopańskim przepychem i wspaniałością. Już zaraz po ukończeniu budowy, sąsiad Podhorzec, Jakób Sobieski wojewoda bełzki, wychwalał zamek w »Pieśni o Podhorcach , (1640) a gdy w roku 1682 przeszedł zamek drogą darowizny od Koniecpolskich do Sobieskich , mianowicie do królewicza Jakóba, współczesny Dalerac , unosząc się w opisie swym nad zamkiem i jego wewnątrznem urządzeniem, wyraził się., że jest to »najpiękniejszy dom w Polsce i chociaż nie jest wielki, uchodziłby za bardzo piękny i w każdym innym kraju<<. Od Sobieskich nabyli zamek Rzewuscy w roku 1720. Szczególnie opiekował się zamkiem Wacław, który przeprowadził restaurację zamku, zaczętą przez ojca, zbudował drugie pietro, nagromadził cenne dzieła sztuki i pamiątki po Sobieskich urządził zbrojownię i bibljotekę. W tym czasie wojska rosyjskie spustoszyły zamek. Nie podniósł się on do dawnej świetności za spadkobierców Wacława, a więc za syna Seweryna, ani wnuka Wacława. W roku 1863 kupili go Sanguszkowie, przywrócili do dawnej świetności, robiąc z niego nie tylko wspaniałą rezydencję wielkopańską, ale przedewszystkiem muzeum zabytków i pamiątek.

Zamek jest w stylu późnego renesansu. Składa się z korpusu środkowego i dwóch po bakach jego kwadratowych pawilonów, otoczony rowami i murami. Jest to gmach 2-piętrowy, ozdobiony terasami od północy, zaś balkonami i terasowo położonym ogrodem od południa. Kryty czerwono malowaną blachą (przedtem dachówką barwną). Na szczycie wież stofa alegoryczne figury metalowe, jedna dźwiga świat, druga system słoneczny. Całość zabudowań zamknięta w czworoboku fortecznym murów otoczonych głęboką fosą wewnątrz murów znajdują się kazamaty, izby mieszkalne dla służby i stajnie. Wejście prowadzi przez bramę kamienną z pięknemi ozdobami, tarczami herbowemi i napisem. Przez mały dziedziniec wykładany płytami kamienneim wchodzi się do zamku.

Zamek zawiera kilkadziesiąt sal i komnat, z których szczególnie na l piętrze położone, nadzwyczaj bogato były ozdobione. Tam też znajduje się piękna kaplica zamkowa. Sale miały ściany kryte adamaszkiem, od którego barwy nosiły nazwy, jak: sala karmazynowa, złota, zielona, żółta i t, p. Ozdobione były nadzwyczaj bogato obrazami, nieraz ogromnej wartości artystycznej, nadto zaopatrzone w wszelaki sprzęt, Jak: krzesła, sofy, sekretarzyki, szpinety, i t, p, cacka meblarskie , istne

Podhorce, Brama zamkowa.

muzeum z bogatym zbiorem broni i pamiątek po Sobieskich. Jak Podhorce wyglądały przed wojną światową, znajdzie ciekawy czytelnik dokładny opis w dziełku Wł. Kryczyińsklego: Podhorce, nakładem W. Zukerkandla w Złoczowie.

Dziś po wojnie widać wszędzie zniszczenie i opustoszenie; ściany odarte z obić, obrazy dekoracyjne ścian i platony sufitowe częściowo uszkodzone, z mebli resztki odarte i połamane pozostały odrzwia i kominki marmu­rowe, oraz kaflowe piece, a to daje pojęcie o wspaniałości dawnego urządzenia. Szczęściem, że znaczna cześć wartościowych rzeczy wywieźli dzisiejsi właściciele na zachód, wobec jednak powrotu do spokojnych czasów, należałobyby przystąpić do gruntownego remontu samego zamku wewnątrz, jak i przywrócenia mu dawnej świetności.

Parter przeinaczony był na prywatne mieszkanie właścicieli, ozdobione cennymi pamiątkami. Pierwsze piętro, do którego wiedzie

. Podhorce Sala chińska(przed 1 wojną światową)

droga z dziedzińca szerokimi schodami przez loggie z obu botów zamku obrócone było na muzeum. Dawniej szczególnie zaciekawiało owo muzeom na I p . założone z. 11 sal. Otwierał je pokój, zwauy dawniej pokojem warty, którego ściany zdobiły- portrety dziedziców zamku i dygnitarzy polskich , nadto portret Chmielnickiego i Karola XII . Sufit ozdabił malowidłami o treści mitologicznej malarz holenderski z XVII w.. Jan de Baan. Stamtąd przechodziło się do sali rycerskiej , której strop zdoblty sceny z życia Koniecpolskiego, wymalowane w środku i ujęte w bogate rzeźbione ramy.

Na ścianach mnóstwo malowideł i portretów. Nie one jednak były treścią sali, lecz wspaniały zbiór zbroji i broni , podobno najbogaszy w Europie zawierał w sobie 37 pełnych husarskich rynsztunków .Następnie sala karmazynowa o posadzce marmurowej, ścianach adamaszkiem wybitych i bogatym suficie z malowidłami mitologicznemi, z którego zwisały ozdobne pająki weneckiee. Na ścianach wisiały obrazy Tycjana, Caraocia, Rubensa, Rembrandta, a meble w stylu Ludwika XIV przesłane z Francji królowej Marysieńce Obok pokój chinski , dalej sala złota, bogata w malowidla i sztukaterie, marmurowe portale i kominki. Dalsza sala zwierciadłowa lśniła od weneckich luster, sufit malowany obrazami o treści biblijnej na ścianach obrazy Guida Reniego, Tintoretta i Veronesa.

Podhorce-Kościół

Gabinet mozajkowy pamiątka po królu Janie III nosi nazwę od ozdobnej posadzki i ściany , na suficie odmalowany Olimp. Dalszą salę żółtą poprzedzała bilardowa. W obu były obrazy i portrety , a w sali żótej meble pokryte kurdybanem wytłaczanym w piękny ornament. Jaszcze była jedna sala tak zwana zielona , w której mieszkali w XVIII i XIX w. niektórzy Rzewuscy , dziedzice Podhorzec.

Zamek otacza piękny park z alejami kilkusetletnich lip .Od strony północnej gdzie dawniej byty fontanny, opada zamek szeregiem teras w dół i z tej też strony przedstawia się on najpiękniej.

Koścół w Podhorcach, orgonalniej budowy okrągłej z kopułą , zbudowaną w XVIII wieku , wedle planów Wacława Rzewuskiego, front zdobią potężne kolumny korynckic, attykę posągi

świętych, w ołtrarzu obraz Czechowicza- Obok tzw Zajazd Hetmański ,starodawna karczma renesansowa , ogromny podłużny budynek przerobiony z dawnej stajni pałacowej. Ministerstwo Wyznań i Rel. I Oświaty .Publ. Uznało Zajazd Hetmański w Podhorcach , jako nadający się na schronisko dla turystów zwiedzających Podhorcce , remont budynku ma być przeprowadzony.

Na lini Kolejowej Lwów -Krasne -Brody , znajduje się stacja kolejowa Ożydów , 6 km od tej stacji na wschód położona miejscowość Olesko . W tej miejscowości kilka gospod.

Miasteczko należy do najstarszych grodów i było własnością kolejno ks. Świdrygieły , Oleskich , Herburtów , Żółkiewskich , Daniłowiczów , Sobieskich , w końcu Rzewuskich.

Na rynku miasteczka znajduje się kościół , pochodzący z XV w. ,obok którego stoi okrągła dzwonnica o wygładzie potężnej baszty obronnej . Przed ołtarzem grobowiec Wojewody ruskiego , Jana Daniłowicza, dziadka króla Jana Sobieskiego , naprzeciw grobowce dzieci Daniłowiczów , w ktaplicy starożytna chrzcielnica .Z wału obronego który kiedyś otaczał miasto , zachowały się resztki przy drodze do Podhorzec za cmentarzem.

W Olesku słynny zamek , należący do najważniejszych zabytków kraju .W r. 1629 urodził się tu król Jan Sobieski . Na obecny wygłąd zamku składają się wieki. Podstawę zamku stanowiąi fortyfikacja litewska z XIV wieku przerobiona w XVI wieku na siedzibę magnacką.Zamek przyozdobiony przez Marji Kazimierę, zaczął podapadać dopięto w XIX .w.za Rzewuskich, wiele pamiątek wywieziono cło Podhorzec, Inne rozsprzedano. W sali bawialnej zamku piękny kominek z »Sądem Parysa<< w barakowej płaskorzeźbie- Komnata rodzinna Sobieskiego znajduje się, na II piętrze. Nad bramą wjazdową zamku umieszczona wieża, a na stronie- południowej zamku, położonym na wzgórza, opadającym ze wszystkich stron stromo w dół, aleja lipowa po dawnym parku. Zwiedzać zamek można o każde; porze {informacji udzielają OO. Kapucyni)' Zamek stanowi własność kraju i jest powoli restaurowany w miarę funduszów. — Na cmentarzu w Olesku znajdują się groby członków Rządu narodowego. Z Oleska do Podhorzec, na przestrzeni 8 km., prowadzi gościniec przez grzbiet Woroniaków, zboczem muszlowej t, zw. Białej Góry, skąd roztacza się, piękny widok na okolicę.

W połowie drogi z Ożydowa do Oleska, w miejscowość Juśkowice. stary dwór, ozdobiony wewnątrz stjukami prawdopodobnie Fontany. Budynek pochodzi 2 przełomu XVIII i XIX wieku, charakter budowy empirowo-klasycystyczny. Najlepiej zachowała się sala okrągła, wraz z ornamentami gipsowymi. Jest to jedyny przykład budownictwa polskiego i ostatni tego rodzaju zabytek w Małopolscee. Szkoda, że właścielee systematycznie niszczą ten zabytek,

W odległości 10 kim. na południc od Ożydowa, mniej więcej w połowie drogi do Złoczowa, leży miasteczko Białykamień nad Bugem, na .południowym zboczu Woroniaków. Miasteczko w swoim czasie znane z zamku z którego dzisiaj sterczą tylko ruiny,, położone na wzgórzu na wschód od miasta, Zamek zbudowany był w XVII w. przez ks Jerzego Wiśniowieckiego, kilkakrotnie pustowoszony przez Tatarów i Turków , a. następnie w XIX w, częściowo rozebrany względnie spalony.

Zamek ten posiadał swoją historję, a mianowicie:w roku 1639 urodził się tu Michał Korybut Wiśniowiecki, w roku 1649 gościł tu król Jan Kazimiera w drodze z odsieczą oblężonemu Zbarażowi, w roku 1667 stał tu obozem król Jan Sobieski, zaś w XVIII w. rezydowała w zamku żona Radziwiłła >Panie Kochanku< z domu Rzewuska, która nie żyła z mężem i prowadziła tu szeroki i wesoły żywot, między innymi należy zanotować fakt zamordowania dworzanina ks. Radziwiłła, Ciesiejki, — Obecnie pozostały z zamku tylko mury zewnętrzne od strony południowej i zachodniej, ośmioboczna baszta,, ślady wałów i brama wjazdowa z korynckimi słupami.Z ruin zamku roztacza się piękny widok na okolicę. Ponadto w Białym-kamieniu znajduje się kościół fundacji Wiśniowieckich z roku 1613, odrestaurowany przed wojna, a w archiwum miejskiem stare dokumenta z przywilejami. Na przedmieściu zakład SS. Miłosierdzia, utrzymujący szpital i instytut wychowawczy.

W końcu należy zwrócić uwagę na to, ze w Werchobużo, miejscowości położonej na zachód od Podkamienia j Pieniak, znajdują się źródła Bugu, a obok również źródła Seretu. Okolica Werchobuża leży na europejskim dziale wód, schodzą się tu bowiem dorzecza Wisły, <Bug> Dniestru, <Seret> i Dniepru, <tj. za pośrednictwem Ikwy jako dopływu Styru).

Książka..O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Kresy wschodnie GrzymałówInterakcyjna mapa Polski i świata