Początek książki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie Księgarnia Kresy Wschodnie

Powiat: SKAŁAT

Powierzchnia 917 hm' Ludność 85.326.

Skałat miasto powiatowe, ludność 7200 mieszkańców, dojazd do Skalatu i Grzymałowa koleją z Tarnopola .t. j. do Skałatu 36 km, a do Grzymałowa 48 km., stacja kolejowa 2 km. od miasta. Dorożki w cenie 1 zł. 50 gr. Cena autobusów; Do Tarnopola 3 zł. do Grzymałowa i zł. z Tarnopola do Grzymałowa 4 zł. Ho-tefe; A. Willnera, Restauracje: I. Elfenbeina, J. Kaczki, J. Grubmana, handel śniadankowy: Kossowskiego. Urzędy państwowe ! samorządowe: Starostwo, Sad powiatowy, władze wojskowe, K. O. P, Urzędy skarbowe, Inspektorat szkolny, Pow, Komenda P. P., Urząd pocztowp-telegr., Wydział powiatowy. Instytucje ekonomiczne i finansowe : Składnica Kółek rolniczych. Spółdzielnia wojskowa. Instytucje sportowe! społeczne: Strzelec, »Sokól«, T, S. L., Oddział Wojewódzkiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Gospoda polska.

Powiat skalacki godny jest zwiedzenia głównie dla wycieczek w Miodobory. Punktami wyjścia są Skałat, Grzymałów.

28, Skałat. Baszty zamku.

W mieście Skałacie znajduje się:

Zamek, założony około r. 1630 przez Krzysztofa Wichrowskiego, należał potem do Firlejów, Zniszczony w czasie wojen kozackich, odbudowany w XVIII w. leży po stronie zachodniej miasta nad stawem. Zamek zbudowany był w formie czworoboku z czterema pięcio-bocznemi basztami po rogach. Szczególnie piękną jest brama wjazdowa z końca XVIII w. z dwiema furtkami po bokach i kamiennym rycerzem na szczycie. Na zewnętrznej stronie nad bramą znajdują się na płytach kamiennych napisy, tyczące się historji zamku. Ponadto godna widzenia stara synagoga i nowy kościół z wysoką wieżą,

W odległości 5 km. od Skałatu Nowosiółka skałacka w dolinie wśród wzgórz Miodoborów, nagich i porytych wskutek wydobywania kamienia na drogi i budowle. Znamienna tem, że ludność zachowała strój ludowy,

Grzymałów, miasteczko odległe o 12 kim. od Skałatu, końcowa stacja lokalnej linji kolejowej z Tarnopola (48 kim.). Stacja kolejowa w miejscu codzienne połączenie autobusowe z Tarnopolem. W miasteczku Hotele: S. Reisberga, Restauracje: »Dom polski«, Kleinera, Lówenbaara, Sulika. Urząd pocztowo-telegraficzny. Organizacje sportowe i społeczne: Strzelec, »Sokół«, T. S, L., Dom polski.

Miasteczko ładnie położone na zboczu jaru Gniiki nad stawem. W stronie północnej na wzniesieniu nad stawem pałac, przerobiony z obronnego niegdyś zamku z pierwszej połowy XVII w,, założonego przez Ludzieckich, kolejno należał do Sieniawskich, Lubomirskich, Rzewuskich i Pinińskich. Niegdyś tworzył kwadratowy budynek z czterema basztami, później przerobiono go na prostokątny budynek z piętrowy z dwiema sześciobocznymi basztami po bokach. W czasie wojny zniszczony obecnie w ruinach. Dokoła ogromny park, pochodzący z czasów hetmana Sieniawskiego. Przed zniszczeniem posiadał pałac wiele pamiątek i dziel sztuki. Ponadto znajduje się tam kościół z fasadą z r. 1754 w stylu barokowym i stara cerkiew drewniana.

Na wschód od Grzymałowa (5 km.) Okno, fabryka kilimów (dziś zniszczona). Przed wojną znajdowała się tu wielka bibljoteka, (10.000 tomów) archiwum z 15,000 dokumentów, zbiory artystyczne, archeologiczne, kolekcja starych kilimów, zbiory miniatur, porceiany, broni polsklej i orjentalntj. Należy do Fedorowiczów.

Obok Okna głęboka bezodnia zw, »Oknina« u podnoża skałek: Ostrej i Nazarowej, zjawisko erozyjne, będące w związku z budową geologiczną Miodoborów. W zimie nie zamarza i nawet w czasie mrozów pokryte zielonością, W pobliżu w lesie między Grzymałowem a Turówką most kamienny, zbudowany na »Ostrej Skale przez Sobieskiego, Niedaleko w lesie grota pustelnika z kamiennemi rzeźbami,

Młodobory zwane także Tołtrami, najwyżej na Podołu wzniesione pasmo wzgórz, biorą swój początek w okolicach Załoziec i Podkamienia, biegną w kierunku poludniowo-wschodnim na Zbaraż, zbaczają na wschód od Skalatu i Grzymałowa pod Kręciłowem, wkraczając na Podole rosyjskie, przewinięte w tem miejscu przez Zbrucz malowniczym jarem. W dalszym ciągu sięgają poza Dniestr, znikając wreszcie w stepach bezarabskich, po stronie rumuńskiej,

Jest to najpiękniejsza część Podola i nosi słusznie nazwę >>Szwajcari Podolskiej<< . Wzdłuż ich wyniosłego grzbietu prowadzi droga stepowa ocieniona stuletnimi dębami t. zw. Szlak tatarski . Na obie strony wspaniałe widoki . Z grzbietów wzgórz i równego poziomu ich podnóża wystrzelają skały wapienne o dziwacznych kształtach zdala podobne do ruin starych zamczysk . Są to rafy muszlowe , powstałe jako utwory brzegowe , wapienne , ongiś morza Sarmackiego , a to w czasie ostatniego zalewu morskiego , po którym wyłonił się ląd Podola.

Także pod względem botanicznym i geologicznym przedstawiają Miodobory wiele osobliwości . Spotyka się tu resztki wschodnio-europejskiej flory stepowej , która w tych okolicach dobiega kresu geograficznego osiedlenia. W ziemi wiele muszli.

29. Miodobory. Widok z Ostrej Skały.

30. Miodobory, Grzbiet skalny.

Najpiękniejsze skały Miodoborów: »Kłodnickie skały<< przy Białej Karczmie, na gościńcu z Podwołoczysk do Tarnopola, »Czarna Skała* pod Nowosiółką Skałacką, sOstra Skała* i »Nazarowa Skała« pod Oknem, Na prawo od nich wynurza się poszarpanymi konturami z okolicy stepowej » Dziurawa Skała*, najpiękniejsza z nich między

Ostapiem a Oknem, w kształcie półkolistym. Okolica dość posępna z białymi gzemsami skał , wieńczącemi szczyty wzgórz nadającemi charakter ruin przyrody z przed lat tysięcy).

Jar Kręciłowski, wyżłobiony przez Zbrucz w Miodoborach zaczyna się od Satanowa, miasteczka położonego na stronie rosyjskiej po Trybuchowce, długości około 20 km, Najpiękniejsze punkty: Słobódka Satanowska klasztorem OO. Kapucynów na górze, później

Kręciłów. Pustelnia w »Puszczy<<

zamienionym na monastyr czerńców rosyjskich i cześć pod Bohutem, gdzie strome i skaliste brzegi Zbrucza porasta odwieczny las. Szczególnie interesującą jest wioska Kręciłów zarówno z powodu swego pięknego położenia, jako też z powodu znajdującej się tam w *Puszczy* pustelni, w której przebywali przez wiele iat asceci, wiodący świątobliwy żywot. Charakterystyczne są znajdujące się w tej pustelni figury świętych jak np, »Boży grób*.

32. Kręciłów. »Boży Grób« w pustelni.

Toutste 10 km, na południe od Grzymałowa, u stóp szczytów Miodoborów t. j. » Wołowej<< 400 m., »Wysokiej Góry* 382 m. i »Jancowej* 436 m. Wiele domów starych z podsieniami,- ślady zamku, na południu dwie ogromne mogiły.

Krasce, wioska położona 22 km. w kierunku płd.-wsch. od Skałatu, w Miodoborach wśród lasów na wysokości 374 m posiada najwyższe położenie w powiecie (stąd dotkliwy brak wody) słynie ze sadów, Znajduje się tu cerkiew jednonawowa zbudowana w 1806 r. z fasadą barokową i kamiennemi figurami na szczycie.

Podwołoczyska, stacja graniczna na linji kolejowej Lwów»Tarnopol»PodwoSoczyska. Połączenie kolejowe z Rosją sowiecką w kierunku Kijowa i Odessy. Hotele:

33 Kałaharówka. Utwory loessowe.

Weiglera. Restauracje: na dworcu kolejowym, J. Teibera, S. Seidena, P, Yogelbauma. Urzędy państwowe; Sąd powiatowy, Urząd celny, Urząd pocztowo-telegr. Organizacje sportowe i społeczne: »Strzelec«, »Sokół«, T. S, L.

Droga gościńcem 52 kim- od Skałatu ciągnie się na dużej przestrzeni serpentynami wśród malowniczo żalesionych wzgórz , skąd bardzo piękny widok na okolicę.

Koło Kałaharówka nad Zbuczem znajdują się interesujące pod względem geologicznym utwory loessowe

Początek

Książka..O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Kresy wschodnie Grzymałów Interakcyjna mapa Polski i świata