Początek książki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie Księgarnia Kresy Wschodnie

Powiat: BORSZCZÓW

Powierzchnia 741km¹ Ludność 94..487.

Powiat borszczowski rozciąga się wzdłuż dolnego biegu Zbrucza nad granicą rosyjską, a swym wysuniętym w kierunku południowym cyplem dochodzi do Dniestru, gdzie w miejscowości Okopy św. Trójcy zbiegają się trzy granice t. j. polska, rumuńska i rosyjska,

Do powiatu borszczowskiego można dostać się z Tarnopola najłatwiej linja. kolejową przez Kopyczyńce, albo też ze Stanisławowa przez Czortków do Wygnanki , jako węzłowej stacji kolejowej, a stąd do Teresina, Z Teręsina.natomiast prowadzi jedna odnoga koleji do Iwania Pustego, druga zaś do Skały nad Zbruczem,

Na linji kolejowej Teresin Iwanie Puste, leży miasto powiatowe Barszczów oddalone półtora km. od stacji kolejowej. Ludność: 5.100, Cena dorożek w mieście 1 zł. 50 gr. Kursują również autobusy. Hotele: Liebster, Friedman i Koppel cena pokoju od 3 zł. Restauracje: Fuglewicz. Urzędy państwowe t samorządowe: Starostwo, Sąd powiatowy, Urzędy Skarbowe, Urząd pocztowo telegraficzny, władze wojskowe, Po w. Kom. P. P.. Inspektorat szkolny i Wydział Powiatowy, Zakłady nau* kowe: Gimnazjum koedukacyjne. Instytucje ekonomicznie finansowe: Kasa Zaliczkowa, Kasa Oszczędnościowa, Organizacje sportowe i społeczne: Sokół, Związek Strzelecki , Związek Młodzieży Polskiej , Oddział miejscowy Wojewódzkiego Tow. Turystyczno-Krajoznawczego

Cztery km. na zachód od Borszczowa nad jarem Nieczławy leży Wysuczka, w bardzo pięknem położeniu z dawnym zamkiem przerobionym na pałac (obecnie własność Czarkowskich^Goiejewskich). Mury zamku tworzyły niegdyś czworobok z basztami po rogach z bramą wjazdową, Zamek pochodzi prawdopodobnie z XVII w. był dawniej obronny. Zachowały się dwie sześcioboczne baszty, z których jedna posiada jeszcze resztki ozdobnych obramowań okien i drzwi.

1. Wysuczfa. Zamek.

Cztery km. na południe od Wysuczkt znajduje się Korolówka miasteczko niegdyś bogate, dziś podupadłe, pięknie położone na zboczu jaru Nieczławy. Dachowało się tam kilka starych dworków o ozdobnych facjatach, dawny pałac przerobiony na spichlerz i duża jaskinia,

W Łanowcach 6 km. na północ od Borszczowa pozostały przedhistoryczne nasypy po grodzisku starosłowiańskiem,

14 km. w kierunku poludniowo-zachodnim od stacji kolejowej Jezierzany, lub też 44 km. na zachód od Borszczowa, leży Bilcze Złote, wielka wieś w jarze Seretu z pałacem Sapiehów wśród ogromnego parku. Mieszkańcy wsi zachowali nadzwyczaj malownicze i piękne stroje ludowe. Na północ od wsi znajduje się jaskinia Werteba, labirynt podziemnych i niezbyt wysokich chod~ ników. Wykopaliska z jaskini świadczą o licznem jej zaludnieniu jeszcze w epoce neolitycznej. Są to jedne z najbardziej znanych źródeł polichromowej ceramiki przed« historycznej. W jaskini znaleziono wiele naczyń, wyrobów kamiennych i kościanych, rzeźb w glinie i kości -ludzkich.

Jar Seretu na południe od Złotego Bilcza aż po ujście do Dniestru należy do najpiękniejszych jarów Podola, jest silnie zalesiony po brzegach i obfituje w liczne, nieraz wprost fantastyczne skały.

Pięć km. na południe od Bitcza Złotego z Borszszczowa 20 km.) leży nad Seretem w nadzwyczaj malowniczej okolicy Monastyrek. Znajduje się tam komora względnie kaplica skalna zwana »świątynią pogańską*, wykuta w skale jeszcze w czasach przedhistorycznych.

Złote Bilcze. Jar Seretu,

Przed komorą wielki kamień ofiarny, używany później jako chrzcielnica.

Jar Seretu między Bilczem Złotem a Monastyrkiem, pełen pięknych widoków przypomina wyglądem okolice górskie.

W kierunku póJn,wschodnim 14 km. od Borszczowa leży końcowa stacja odnogi kolejowej z Teresina, a mianowicie Skała. W miejscowości tej na zakręcie jaru Zbrucza, na skale spadającej pionowo do rzeki o charakterystycznych warstwach pod względem budowy geologicznej, znajdują się ruiny zamku Lanckorońskich z XVI

- Zamek obwiedziony był swoim czasie murem w kształcie trójkąta i umocniony basztami W środku obwarowań, z których jeszcze zachowały się znaczne resztki, znajdują się ruiny późniejszego piątrowegp budynku, a mianowicie pałacu zbudowanego przez Tarłów w XVII w, i spalonego w XVIII w. Nad drzwiami ruin piękne ornamenta kamienne t. j. ciosowe obramienia okien i drzwi. Ponadto zasługuje na uwagę rzymskokatolicki

Krzywcze, Ruiny zamku.

kościół zniszczony w czasie wojny i obecnie odrestaurowany, otoczony charakterystycznym murem, oraz pałac Gołuchowskich wraz z 50 ha parkiem i grobowiec Mauzoleum) rodziny Gołuchowskich, Na miejscu gospoda Kółka rolniczego i Jagendorfa, gdzie można otrzymać posiłek, względnie zaopatrzyć się w żywność. Na południowy wschód od Borszczowa (około 20 km.) stacja kolejowa Germakówka, a 5 km. od tej stacji na^ za* chód, albo też około 15 km. od Borszczowa gościńcem w kierunku Iwaniego Pustego, znajduje się miejscowość Krzywcze górne.

Położone pięknie nad potokiem Cyganką, zasługuje na szczególną uwagę z powodu ruin zamku Zamek był w swoim czasie t, j. w XVII w. zbudowany w formie prostokąta z czterema basztami po rogach \ bramą wjazdową, z czego pozostała część jednej ściany, dwie baszty i resztki bramy wjazdowej, w czworoboczne piętrowej budowie. Dwie piętrowe baszty zachowały się w całości, z zewnątrz częściowo nawet otynkowane i zaopatrzone w strzelnice, natomiast wnętrze całkowicie zniszczone. Zamek zbudowany w XVII w. przez Kąckich był często zajmowany przez Kozaków, Turków i Tatarów, Odrestaurowany w XVIII w. służył za mieszkanie jeszcze w XIX w potem jednak został rozebrany a materjał zużyto na inne budowle. W zamku tym, wedle Sienkiewicza, obdarto ze skóry renegata Kryczyńskiego. We wsi znajduje się również kościółek przerobiony z dawnej prochowni zamkowej z grobowcem Golejewskich.

lPółtora km na południe, na zboczu jaru potoku Cyganka, wejście do jaskini w Krzywczu, która należy do największych osobliwości na ziemiach podolskich,

Jaskinia w Krzywczw, była już opisywaną w roku 1721 przez ks. Rzączyńskiego w jego dziele o Polsce, jako największa osobliwość/ wówczas można było dostać-się do niej schodami, z- których później ślad nie pozostał Z czasem pamięć o jaskini zaginęła do tego stopnia, ze w roku 1908 uważano ją za nowo odkrytą. Wejście do jaskini znajdującej się około 1015 metrów pod powierzchnią ziemi i wyżłobionej w pokładach gipsu, było niesłychanie mozolne, albowiem do jaskini prowadziła długa na 2030 kroków i wąrka gardziel, która stopniowo rozszerzała się i dopiero w odległości około 50 Kroków tworzy właściwi groty. Przez ową gardziel trzeba było pełzać, w niektórych miejscach na czworakach, dziś zaś wejście częściowo zasypane utrudnia dostęp. Obecnie czynione są starania w kierunku wykopania szybu bezpośrednio do jaskini, przez który możnaby bardzo łatwo dostać się do wnętrza. Właściwa jaskinia jest to ogromny labirynt ważkich i wysokich korytarzy, których zwiedzenie wymagałoby kilku dni. Ściany jaskini utworzone z przeźroczystego i łupliwego gipsu w tablicach i pokryte kryształami gipsu i alabastru, a nawet stalaktytami mieniącemi się w świetle przecudną skalą barw.

Cztery km. na północ od Krzywcza, znajduje się druga grota w Sapohowie, dotychczas całkiem nie zbadana, oraz mogiły z wykopaliskami z epoki skytyjskiej.

Końcową stacją linji kolejowej jest Iwanie Puste, a w odległości czterech km gościńcem na południe od Iwania leży miasteczko Mielnica, dobry punkt wyjścia dla wycieczek w okolicę. W Mielnicy hotel Eisenberga i restauracja Jureczkowej. Na miejscu można dostać dorożki i podwody do podróży w okolicy. Ceny według umowy.

Ośmiu km od Iwania Pustego w kierunku południowo-wschodnim, leży miejscowość Kudryńce, Na północ od tego miasteczka, na skalistem urwisku między Zbruczeni a wpadającym doń potoczkiem, wznoszą się ruiny zamku Herburtów z dość dobrze zachowanymi basztami,

Zamek stanowił czworobok z dwoma basztami po rogach, z czego zachowały się częściowo mury obwodowe i jedna baszta sklepiona ze strzelnicami. Wnętrze zamku zniszczone i zasypane gruzami. Najlepiej zachowała się ściana między basztami z otworami strzelniczymi, skąd roztacza się wspaniały widok na Zbrucz i okolicę. Zamek zbudowany w wieku XVII, był często zdobywany przez Turków, a w w, XVIII za dziedzictwa Humieckich, stanowi nawet większą rezydencję, następnie zaś z .biegiem czasu i z braku należytej konserwacji rozpadł się w ruinę.

22 kim od Mielnicy w kierunku południowo-wschod-nim, leży nadzwyczaj pięknie i malowniczo położone,miasteczko Okopy Św. Trójcy u spływu Zbrucza i Dniestru, w punkcie zejścia się granic Polski, Rumunji i Rosji,

Po drodze do Okopów Św. Trójcy mija się w Wygodzie słynny kiedyś w historji Wał Trajana, pochodzący z czasów rzymskich, którego resztki ciągną się od Zbrucza do Dniestru,

Miasteczko Okopy Św. Trójcy jest od zachodu i od wschodu zamknięte wałami, rowami i okopami, wśród nich dwie murowane baszty, pozostałe zaś obie strony schodzące ku rzekom, nie są wcale dostępne. Wał zachodni posiada bramę t. zw. »Lwowską«, wał zaś wschodni, nieco dłuższy, zachował również swą bramę t, zw, »kamieniecką« (prowadzącą w kierunku Kamieńca Podolskiego). - Bramy te, są to budowle prostokątne, zbudowane z kamienia o ścianach jeszcze dobrze zachowanych. Przez obie bramy prowadzi gościniec. W roku 16921699 istniał tu polski obóz warowny, z którego ustawicznie niepokojono Turków w Kamieńcu i Chocimiu. W roku 1769 bronił się tu Puławski z konfederatami przed oblegającą ich armią moskiewską. Za bramą kamieniecką znajdują się sady morelowe, zjeżdżają tu letnicy dla kuracji winogronowej.

Jar Dniestru od Okopów Św. Trójcy w kierunku Zaleszczyk obfituje w nadzwyczaj malownicze okolice i widoki z licznemi ruinami zamków, wioskami rozłożonemi na zboczach jak np. Olchowiec , Chudykowce , Uście biskupie, Hoszowa i najbardziej znany Dźwinogród.

Dźwinogród , (około 12 kim na zachód od Okopów Sw. Trójcy), był niegdyś potężnym grodem ruskim, zanikiem książąt Ostrogskich, który przetrwał do XVI wieku, potem zaś rozpadł się w ruinę. Z poczatkiem XVIII w. rozebrano resztki i natrafiono na dawne groby. Dotychczas pozostały stare wały i kurhany.

Specjalnie zalecenia godną jest podróż łodziami z Zaleszczyk względnie Niżniowa do Okopów św. Trójcy z prądem rzeki .Początek

KPoczątek książki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie Księgarnia Kresy Wschodnie