Początek książki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie Księgarnia “Kresy Wschodnie”

Początek


Powiat: BORSZCZÓW

Powierzchnia 741km1 — Ludność 94..487.

Powiat borszczowski rozciąga się wzdłuż dolnego biegu Zbrucza nad granicą rosyjską, a swym wysuniętym w kierunku południowym cyplem dochodzi do Dniestru, gdzie w miejscowości Okopy św. Trójcy zbiegają się trzy granice t. j. polska, rumuńska i rosyjska,

Do powiatu borszczowskiego można dostać się z Tar­nopola najłatwiej linja. kolejową przez Kopyczyńce, albo też ze Stanisławowa przez Czortków do Wygnanki , jako węzłowej stacji kolejowej, a stąd do Teresina, Z Teręsina.natomiast prowadzi jedna odnoga koleji do Iwania Pustego, druga zaś do Skały nad Zbruczem,

Na linji kolejowej Teresin — Iwanie Puste, leży miasto powiatowe Barszczów oddalone półtora km. od stacji kolejowej. Ludność: 5.100, — Cena dorożek w mieście 1 zł. 50 gr. Kursują również autobusy. Hotele: Liebster, Friedman i Koppel cena pokoju od 3 zł. Restauracje: Fuglewicz. — Urzędy państwowe t samorządowe: Sta­rostwo, Sąd powiatowy, Urzędy Skarbowe, Urząd pocztowo telegraficzny, władze wojskowe, Po w. Kom. P. P.. Inspektorat szkolny i Wydział Powiatowy, Zakłady nau* kowe: Gimnazjum koedukacyjne. Instytucje ekonomicznie finansowe: Kasa Zaliczkowa, Kasa Oszczędnościowa, Organizacje sportowe i społeczne: Sokół, Związek Strzelecki , Związek Młodzieży Polskiej , Oddział miejscowy Wojewódzkiego Tow. Turystyczno-Krajoznawczego

Cztery km. na zachód od Borszczowa nad jarem Nieczławy leży Wysuczka, w bardzo pięknem położeniu z dawnym zamkiem przerobionym na pałac (obecnie własność Czarkowskich^Goiejewskich). — Mury zamku tworzyły niegdyś czworobok z basztami po rogach z bramą wjazdową, — Zamek pochodzi prawdopodobnie z XVII w. był dawniej obronny. Zachowały się dwie sześcioboczne baszty, z których jedna posiada jeszcze resztki ozdob­nych obramowań okien i drzwi.

1. Wysuczfa. Zamek.

Cztery km. na południe od Wysuczkt znajduje się Korolówka miasteczko niegdyś bogate, dziś podupadłe, pięknie położone na zboczu jaru Nieczławy. Dachowało się tam kilka starych dworków o ozdobnych facjatach, dawny pałac przerobiony na spichlerz i duża jaskinia,

W Łanowcach 6 km. na północ od Borszczowa pozostały przedhistoryczne nasypy po grodzisku starosłowiańskiem,

14 km. w kierunku poludniowo-zachodnim od stacji kolejowej Jezierzany, lub też 44 km. na zachód od Borszczowa, leży Bilcze Złote, wielka wieś w jarze Seretu z pałacem Sapiehów wśród ogromnego parku. — Miesz­kańcy wsi zachowali nadzwyczaj malownicze i piękne stroje ludowe. Na północ od wsi znajduje się jaskinia Werteba, labirynt podziemnych i niezbyt wysokich chod~ ników. Wykopaliska z jaskini świadczą o licznem jej za­ludnieniu jeszcze w epoce neolitycznej. Są to jedne z naj­bardziej znanych źródeł polichromowej ceramiki przed« historycznej. W jaskini znaleziono wiele naczyń, wyrobów kamiennych i kościanych, rzeźb w glinie i kości -ludzkich.


Jar Seretu na południe od Złotego Bilcza aż po ujście do Dniestru należy do najpiękniejszych jarów Podola, jest silnie zalesiony po brzegach i obfituje w liczne, nieraz wprost fantastyczne skały.

Pięć km. na południe od Bitcza Złotego z Borszszczowa 20 km.) leży nad Seretem w nadzwyczaj ma­lowniczej okolicy Monastyrek. Znajduje się tam komora względnie kaplica skalna zwana »świątynią pogańską*, wykuta w skale jeszcze w czasach przedhistorycznych.





Złote Bilcze. Jar Seretu,

Przed komorą wielki kamień ofiarny, używany później jako chrzcielnica.

Jar Seretu między Bilczem Złotem a Monastyrkiem, pełen pięknych widoków przypomina wyglądem okolice górskie.

W kierunku póJn,wschodnim 14 km. od Borszczowa leży końcowa stacja odnogi kolejowej z Teresina, a mianowicie Skała. W miejscowości tej na zakręcie jaru Zbrucza, na skale spadającej pionowo do rzeki o charak­terystycznych warstwach pod względem budowy geo­logicznej, znajdują się ruiny zamku Lanckorońskich z XVI

- Zamek obwiedziony był swoim czasie murem w kształcie trójkąta i umocniony basztami W środku obwarowań, z których jeszcze zachowały się znaczne resztki, znajdują się ruiny późniejszego piątrowegp budynku, a mianowicie pałacu zbudowanego przez Tarłów w XVII w, i spalonego w XVIII w. Nad drzwiami ruin piękne ornamenta kamienne t. j. ciosowe obramienia okien i drzwi. Ponadto zasługuje na uwagę rzymskokatolicki

Krzywcze, Ruiny zamku.

kościół zniszczony w czasie wojny i obecnie odrestau­rowany, otoczony charakterystycznym murem, oraz pałac Gołuchowskich wraz z 50 ha parkiem i grobowiec Mau­zoleum) rodziny Gołuchowskich, Na miejscu gospoda Kółka rolniczego i Jagendorfa, gdzie można otrzymać posiłek, względnie zaopatrzyć się w żywność. — Na po­łudniowy wschód od Borszczowa (około 20 km.) stacja kolejowa Germakówka, a 5 km. od tej stacji na^ za* chód, albo też około 15 km. od Borszczowa gościńcem w kierunku Iwaniego Pustego, znajduje się miejscowość Krzywcze górne.

Położone pięknie nad potokiem Cyganką, zasługuje na szczególną uwagę z powodu ruin zamku Zamek był w swoim czasie t, j. w XVII w. zbu­dowany w formie prostokąta z czterema basztami po rogach \ bramą wjazdową, z czego pozostała część jednej ściany, dwie baszty i resztki bramy wjazdowej, w czworoboczne piętrowej budowie. Dwie piętrowe baszty za­chowały się w całości, z zewnątrz częściowo nawet otyn­kowane i zaopatrzone w strzelnice, natomiast wnętrze całkowicie zniszczone. Zamek zbudowany w XVII w. przez Kąckich był często zajmowany przez Kozaków, Turków i Tatarów, Odrestaurowany w XVIII w. służył za mieszkanie jeszcze w XIX w“ potem jednak został rozebrany a materjał zużyto na inne budowle. W zamku tym, wedle Sienkiewicza, obdarto ze skóry renegata Kryczyńskiego. We wsi znajduje się również kościółek przerobiony z dawnej prochowni zamkowej z grobowcem Golejewskich.

lPółtora km na południe, na zboczu jaru potoku Cyganka, wejście do jaskini w Krzywczu, która należy do największych osobliwości na ziemiach podolskich,

Jaskinia w Krzywczw, była już opisywaną w roku 1721 przez ks. Rzączyńskiego w jego dziele o Polsce, jako największa osobliwość/ wówczas można było dostać-się do niej schodami, z- których później ślad nie pozostał — Z czasem pamięć o jaskini zaginęła do tego stopnia, ze w roku 1908 uważano ją za nowo odkrytą. Wejście do jaskini znajdującej się około 10—15 metrów pod powierzchnią ziemi i wyżłobionej w pokładach gipsu, było niesłychanie mozolne, albowiem do jaskini prowadziła długa na 20—30 kroków i wąrka gardziel, która sto­pniowo rozszerzała się i dopiero w odległości około 50 Kroków tworzy właściwi groty. Przez ową gardziel trzeba było pełzać, w niektórych miejscach na czworakach, dziś zaś wejście częściowo zasypane utrudnia dostęp. Obecnie czynione są starania w kierunku wykopania szybu bez­pośrednio do jaskini, przez który możnaby bardzo łatwo dostać się do wnętrza. Właściwa jaskinia jest to ogromny labirynt ważkich i wysokich korytarzy, których zwie­dzenie wymagałoby kilku dni. — Ściany jaskini utwo­rzone z przeźroczystego i łupliwego gipsu w tablicach i pokryte kryształami gipsu i alabastru, a nawet stalak­tytami mieniącemi się w świetle przecudną skalą barw.

Cztery km. na północ od Krzywcza, znajduje się druga grota w Sapohowie, dotychczas całkiem nie zba­dana, oraz mogiły z wykopaliskami z epoki skytyjskiej.

Końcową stacją linji kolejowej jest Iwanie Puste, a w odległości czterech km gościńcem na południe od Iwania leży miasteczko Mielnica, dobry punkt wyjścia dla wycieczek w okolicę. W Mielnicy hotel Eisenberga i restauracja Jureczkowej. Na miejscu można dostać do­rożki i podwody do podróży w okolicy. Ceny według umowy.

Ośmiu km od Iwania Pustego w kierunku południowo-wschodnim, leży miejscowość Kudryńce, — Na północ od tego miasteczka, na skalistem urwisku między Zbruczeni a wpadającym doń potoczkiem, wznoszą się ruiny zamku Herburtów z dość dobrze zachowanymi basztami,

Zamek stanowił czworobok z dwoma basztami po rogach, z czego zachowały się częściowo mury obwo­dowe i jedna baszta sklepiona ze strzelnicami. Wnętrze zamku zniszczone i zasypane gruzami. Najlepiej zacho­wała się ściana między basztami z otworami strzelniczymi, skąd roztacza się wspaniały widok na Zbrucz i okolicę. Zamek zbudowany w wieku XVII, był często zdobywany przez Turków, a w w, XVIII za dziedzictwa Humieckich, stanowi nawet większą rezydencję, następnie zaś z .biegiem czasu i z braku należytej konserwacji roz­padł się w ruinę.

22 kim od Mielnicy w kierunku południowo-wschod-nim, leży nadzwyczaj pięknie i malowniczo położone,mia­steczko Okopy Św. Trójcy u spływu Zbrucza i Dniestru, w punkcie zejścia się granic Polski, Rumunji i Rosji,

Po drodze do Okopów Św. Trójcy mija się w Wygodzie słynny kiedyś w historji Wał Trajana, pocho­dzący z czasów rzymskich, którego resztki ciągną się od Zbrucza do Dniestru,

Miasteczko Okopy Św. Trójcy jest od zachodu i od wschodu zamknięte wałami, rowami i okopami, wśród nich dwie murowane baszty, pozostałe zaś obie strony schodzące ku rzekom, nie są wcale dostępne. — Wał zachodni posiada bramę t. zw. »Lwowską«, wał zaś wschodni, nieco dłuższy, zachował również swą bramę t, zw, »kamieniecką« (prowadzącą w kierunku Kamieńca Podolskiego). —- Bramy te, są to budowle prostokątne, zbudowane z kamienia o ścianach jeszcze dobrze zachowanych. — Przez obie bramy prowadzi gościniec. — W roku 1692—1699 istniał tu polski obóz warowny, z którego ustawicznie niepokojono Turków w Kamieńcu i Chocimiu. — W roku 1769 bronił się tu Puławski z konfederatami przed oblegającą ich armią moskiewską. Za bramą kamieniecką znajdują się sady morelowe, zjeżdżają tu letnicy dla kuracji winogronowej.

Jar Dniestru od Okopów Św. Trójcy w kierunku Zaleszczyk obfituje w nadzwyczaj malownicze okolice i widoki z licznemi ruinami zamków, wioskami rozłożonemi na zboczach jak np. Olchowiec , Chudykowce , Uście biskupie, Hoszowa i najbardziej znany Dźwinogród.

Dźwinogród , (około 12 kim na zachód od Okopów Sw. Trójcy), był niegdyś potężnym grodem ruskim, zanikiem książąt Ostrogskich, który przetrwał do XVI wie­ku, potem zaś rozpadł się w ruinę. Z poczatkiem XVIII w. rozebrano resztki i natrafiono na dawne groby. Dotychczas pozostały stare wały i kurhany.

Specjalnie zalecenia godną jest podróż łodziami z Zaleszczyk względnie Niżniowa do Okopów św. Trójcy z prądem rzeki .Początek


KPoczątek książki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie Księgarnia “Kresy Wschodnie”