Początek książki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie Księgarnia “Kresy Wschodnie”

PoczątekPowiat: ZBORÓW

Powierzchnia 908 km¹ - Ludność 72.090.

Zborów miasto powiatowe, liczy 4.800 mieszkańców, od stacji kolejowej oddalone 4 km./ dorożka do miasta 2 zł. Zajazd i restauracja Olgi Jankowskiej. Urzędy państwowe i samorządowe: Starostwo, Sąd powiatowy, Urzędy skarbowe. Komenda P. P“ Inspektorat szkolny. Instytucje ekonomiczne i finansowe: Bank zaliczkowy, Spółdzielnia »Rolnik«, Składnica kółek rolniczych. Orga­nizacje sportowe i społeczne: Tow. Gimn. »Sokół«, Związek Strzelecki, Tow. Szkoły Ludowej, Oddział Tow, Gospodarczego, Tow, opieki nad zabytkami.

Miasto założyli w XVI wieku Zborowscy i nadali mu nazwę pierwotnego swego gniazda Zborowa, poło­żonego w Malopolsce Zachodniej, Położone nad Strypa, otoczone jest od południa stawem, dawniej bronił miasto od północy wał ziemi, Przechodziło ono ciężkie koleje, gdyż okolica była terenem ustawicznych walk z Tatarami, później Kozakami i Turkami, którzy ze szczególną zawziętością pustoszyli ogniem i mieczem majętności Sobieskich, ówczesnych właścicieli Zborowa, W sierpniu 1649 r, nowo obrany król Jan Kazimierz, ciągnąc na odsiecz wojskom oblężonym w Zbarażu, stoczył na wy­żynach pod Zborowem wielką bitwę z zastępami Clhmielnickiego, posiłkowanemi przez hordy tatarskie, w rezul­tacie której zawarto ugodę »Zborowską«, W roku 1667 miasto w czasie najazdu Turków, Tatarów i Kozaków Doroszeńki zostało doszczętnie zniszczone, a mieszkańcy przez ordą tatarską w pień wycięci. Jakób Sobieslci funduje tu w roku 1627 rz.-kat. parafję, odbudowuje i zaludnia spalone i opustoszałe włoście, a król Jan III sprowadza nowych osadników. Zborów jednak liczący w swoim czasie dziesięć tysięcy mieszkańców, do dawnej świetności, wskutek ciągłych najazdów nie powraca. Ze śmiercią królewicza Jakóbą Sobieskiego, dobra te przeszły na ks. Radziwiłłów, przed rozbiorem Polski należały do Antoniego Bielskiego, a przed wojną europejską do hr. Karola Borkowskiego,

W mieście zasługuje na uwagę kościół' parafjalny zbudowany w latach 1748—-1755 z kamienia, fundacji Aleksandra Siedlińskiego w kościele znajduje się obraz Matki Boskiej, który woził ze sobą król Jan III w czasie swych wypraw wojennych Cerkiew parafialna zbudowana z ciosowego kamienia ,w roku 1794 w stylu barokowym.

Okolice Zborowa były w latach 1916 l 1917 terenem zaciętych walk pozycyjnych między armją rosyjską, a armją austrjacką, rozłożoną na umocnionych wzgórzach pod Brzeżanami. - Od walk tych ucierpiało ogromnie miasto.

Na południowy-zachód 5 kim, od Zborowa wieś Cecowa, stara osada wchodząca w skład posiadłości Sobieskich, w czasach zaś porozbiorowych należąca między innemi do znanej rodziny Białynia - Chołodeckich. — W latach 1831—1846 Jedno z ognisk ruchu konspiracyjnego w b, zaborze austrjackim,. stad wyruszyła z wybuchem rewolucji lutowej —1846 r. wyprawa na Narajów, której epilogiem było stracenie we Lwowie-Teofila Wiśniewskiego, Miejscowość ta stała się pamiętny w dziejach czechosłowackiego narodu. Tutaj porozrzucane po korpusach rosyjskich drużyny czeskie złączone zostały w przededniu wielkiej ofensywy gen. Brasilowa w czeskosłowacką brygadę. Która w dniu 2 lipca 1917 r. odniosła świetne zwycięstwo, okupując je Śmiercią około 200 legjonistów, — w usypanej na pobojowisku -mogile spoczywają synowie narodu czechosłowackiego, którzy pierwsi po bojach białogórskich zaświadczyli oręźnie na polach zborowskich o dążności swego narodu do nie­podległości. Dzień ten sta! się narodowem świętem wskrze­szonego państwa czechosłowackiego, a pobojowisko stanowi cel licznych pielgrzymek. Stąd w czerwcu 1922 r. wydobyto ze wspólnej mogiły zwłoki jednego z bezimiennie pochowanych żołnierzy czechosłowackich, przewieziono je do Pragi i złożono uroczyścje wraz z garścią ziemi z pól Cecowy jako »Nieznanego Żołnierza<< w kaplicy ratusza Staromiejskiego, W dniu z lipca 1927 r,, Jako w dziesięciolecie czynu zborowskiego, odsłonięte na wzgórzu pod Cecową, przy udziale około 2.000 przedstawicieli czechosłowackiego społeczeństwa pomnik i wmurowano weń tablicę pamiątkową.

Na zachód 17 kim. od Zborowa leży miasteczko Pomorzany, 10 km, od stacji kolejowej Dunajów. Z osady powstałej zapewne w XIV wieku, Pomorzany zostały w roku 1456 przemienione na miasto, które później się rozwinęło i należało do znaczniejszych grodów, Dzisiaj liczy ono okoto 5,000 mieszkańców. Obszary te naleźaly do znacznego rodu Swinków, którzy na kępie w dolinie Złotej Lipy wznieśli ogromny, w kształcie korabia, zamek przebudowany przez Siemeńskich w XVI wieku. Zamek był kilkakrotnie wraz z miasteczkiem w czasie wojen tureckich i najazdów tatarskich złupiony i spalony. Odbudował go król Jan III i wzmocnił fortyfikacjami,o które w późniejszych czasach rozbijały się czambuły tatarskie. Z końcem XVIII wieku nabyli Pomorzany Pruszyńscy i podnieśli zamek z ruiny, jednakowoż przekształcili go znosząc trzy baszty, usuwając bramę z wieżą i dwa skrzydła, W zamku urządzono bibljoteke,, bogate archiwum, zgromadzono cenne obrazy zbiory te po śmierci ich założyciela Józefa Pruszyńskiego poszły w rozsypke.. Z pierwotnego zamku tworzącego dawniej wielki czworobok, zachowały się. do dzisiaj dwa skrzydła dwupiętrowe wschodnie, z okrągłą basztą i południowe z galerją. Obecny właściciel Jerzy Potocki, zamek, znacznie
w czasie ostatniej wojny zniszczony, odrestaurował i urządził w nim rezydencji

W odnowionym kościele pnrafjalanym wielki ołtarz rzeźbiony, zdobią go liczne freski, oraz współczesny por­tret króla Sobleskiego. "W" posiadaniu kościoła znajdują się. dwa ornaty, utkane z darowanych przez Jana III chorągwi tureckich. Również jego daru jest jeden z dzwonów udlany ze zdobytych pod Chocimem dział tureckich. Cerkiew stara, drewniana, w niej Śliczny ikonostas daru Sobieskiego. Zasługuje również na uwagę zbudowany w XIX wieku gotycki ratusz.

W okolicy Pomorzan wiele nagrobków i kopców, W pobliskiej wsi Hodowle, położonej w jarze rzeki Strypy znajduje się. wzniesiony na polecenie króla Jana III pomnik kamienny w kształcie ostrosłupa, który przy­pomina potomnym, iż miejsce to, zasługuje na nazwę; >>Polskie Termopile« zajaśniało tu w dniu 11 czerwca 1694 r. w całej pełni męstwo polskiego oręża. Wysłany na podjazd hufiec polski, złożony z kilku chorągwi husarskich i lekkiej dragonji w liczbie 600 konnych bronił się bohatersko pod wodzą pułkownika Konstantego Zahorowskiego i rotmistrza Mikołaja Tyszkowsklego prze­ciwko 40.000 hordzie tatarskiej, króra po całodziennych atakach, obawiając się nadejścia posiłków, ustąpiła z placu boju, pozostawiając na niem dwa tysiące poległych.

W kierunku północno-wschodnim od Zborowa, malowniczo położony na pięciu wzgórzach okrytych lasem i sadami Olejów, niegdyś miasteczko należące do Sobieskich.. Nad stawem wal, głęboki rów, oraz wykopy­wane tu i ówdzie cegły i kamienie są resztkami zameczku myśliwskiego króla Jana III Nad okolicą, zasobną w specjalna, glinkę, nadającą się do wyrobów ceramicznych, dominuje kościół parafjalny, zbudowany w roku 1865. Na cmentarzu kaplica z grobowcem rodziny Wodzickich. Do zabytków Olejowa należą dwa krzyże z XVI stulecia, z napisami kirylickiemi.

Dalej 25 km. od Zborowa, nad stawem rzeki Seretu, miasteczko Załoźcce, około 8000 mieszkańców. Dom za­jezdny Jakóba Figlera, W roku 1516 zakłada tu Marcin Kamieniecki zamek. Otoczony murem, położony wśród niedostępnych moczarów, zamek opiera się skutecznie najazdom tatarskim i tureckim, wreszcie w czasie wojen kozackich został zniszczony. W posiadaniu Wlśniowieckich i Potockich stał się wielkopańską siedzibą. W zamku załozieckim w roku 1603 car Dymitr Samozwaniec, popierwny przez ks. Konstantego Wisniowieckiego, czyni przygotowania do wyprawy na Moskwę,

Zamieniony przez późniejszych właścicieli na fabrykę sukna, potem na browar, został w czasie wojny europejskiej wskutek ostrzeliwania przez artylerję rosyjską, obrócony w gruzy. Z pierwotnego zamku zachowała się jedynie brama wjaz­dowa w pójnocno-zachodniem skrzydle i piecioboczna baszta ze strzelnicami, oraz wykutemi na niej herbami, Pilawa, Poraj i Róża*.

Wcześniej, bo jeszcze w XV wieku zbudowano kościół parafialny, który po odnowieniu w roku 1730 przez Józefa Potockiego, oraz odrestaurowaniu go po zniszcze­niach wojennych, wykazuje w swej architekturze właści­wości różnych stylów. W kościele znajdują się grobowce ks. Konstantego i Janusza Wiśniowieckich, Koło cerkwi powstałej ż dawnego kościoła wznosi się rokokowa dzwonnica oraz piękna figura.Początek

Książka..O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Kresy wschodnie GrzymałówInterakcyjna mapa Polski i świata