Początek książki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie Księgarnia “Kresy Wschodnie”

Początek

Powiat Zaleszczyki

Powierzchnia 718 km² — Ludność 66.762.

Zaleszczyki miasto powiatowe, około 5.000 miesz­kańców. Ze Lwowa najdogodniejsza podróż linją kolejową przez Tarnopol—Czortków, na której w sezonie letnim kursuje wagon przeznaczony bezpośrednio do Zaleszczyk Jadąc przez Stanisławów, należy się dwukrotnie przesiadać, a to w StanisławowieiS Białej Czortkowskiej. Ze stacji kolejowej do miasta 10 minut drogi. Dorożka 1 zł 50 gr. Kursują auta i autobusy. Hotele: Grand i Centralny –pokój od3—4złotych dziennie.Pensjonaty: ^Słoneczna* Dr Poljanowskiej i położony w ogrodach nad Dniestrem »Kijów« P, Maksymowiczowej, Restauracje,- Szponarskiego, Turkowa i połączona z cukiernią jadłodajnia Anieli Taridewiczowej. Urzędy państwowe i samorządowe: Starostwo, Sąd powiatowy. Urzędy skarbowe, Władze wojskowe, Pow. Komenda P. P“ Komisariat Straży skarbowej, Komisarjat celny, Państw, Zarząd drogowy, Urząd pocztowo-teleg.. Wydział Po­wiatowy. Zakłady naukowe; państw. Seminarium nauczycielskie, pryw, gimnazjum, państw. Zakład sadowniczy. Instytucje ekonomiczne i finansowe; Powiatowa Kasa Oszczędności. Instytucje sportowe i społeczne-. »Sokół«, Związek Strzefecki, Tow. »Gwiazda«, Kasyno urzędnicze, Oddział miejscowy Wojewódzkiego Towarzystwa Turystyczno»Krajoznawczego <Seminarjum>. W mieście Szpital powszechny o 120 łóżkach. Lekarze stale ordynujący; Dr Dolińskl, Dr Jasiński, Dr Manowarda, Dr Rosenbaum.

Letnicy znajdują pomieszczenie w domach prywatnych , a to tak w mieście jak i w Starych Zaleszczykach, oraz w pobliskiej wsi Dobrowlanach. Czynsz miesięczny za pokój od 70—80 zł zależnie od urządzenia. Całkowite utrzymanie (mieszkanie z wiktem) jednej osoby przeciętnie 200 zł miesięcznie. — Większe grupy turystów w czasie ferji letnich mogą umieścić się w szkołach

Miejscowy Oddział W. T. T. K. uruchamia .w sezonie letnim schronisko o 20 łóżkach w Seminarium nauczycielskiem i udziela turystom potrzebnych, informacji przewodników i t. p. Letnicy winni o wskazówki co do pobytu zwracać się do Magistratu m, Zaleszczyk,

W kasynie bibljoteka i czytelnia. W budynku Wy­działu Powiatowego Mazeum krajoznawcze zawiera cenne zbiory z powiatu zaleszczyckiego. Kino, przyjezdne teatry, koncerty w restauracjach umilają pobyt.

Zaleszczyki położone są nadzwyczaj malowniczo. Szeroka wstęga Dniestra oblewa miasto z trzecli stron, Od strony Rumunji, jakby potężny wał wznosi się, się­gający 300 metrów wysokości, zalesiony brzeg, wykażujący odkryte warstwice geologiczne z epoki seluru, dewonu i miocenu.

Zaleszczyki, jako osada na szlaku mołdawskim oddawna były znane i posiadały ważne znaczenie dla handlu

polskiego w czasie, gdy Dniestrem przewożono zboże do miejscowości położonych nad morzem Czarnem. W jakim czyste osada ta została założoną, nferacżną ustalić. W wieku XVII nabył je od Lubomirskich Stanisław Pniatowski kasztelan krakowski. W kierunku rozwoju Żaleszczyk szczególne położył zasługi jego syn, król Stanisław August. On to nadał Zaleszczykom przywileje na jarmarki i wreszcie w roku 1766 podniósł do rzędu miast królewskich. Za jego czasów sprowadzono tu i osadzono kolonistów niemieckich, Późniejsze wypadki dziejowe, epidemje i pożary doprowadziły miasto do upadku. — wojaa europejska pozostawiła tu również swe smutne ślady w postaci ruin kilkudziesięciu domów, spalonych przez wojska rosyjskie. Dzisiejsza granica państwowa odcieła miasto=półwysep dawnego naturalnego obszaru gospodarczego, oraz pozbawiła je. połączenia kolejowego z Kołomyją (63 km.).

Szczególne warunki klimatyczne , predysstynują Zaleszczyki na jedyne w swym rodzaju letnisko i kąpielisko , stwarzając przed niemi nowe horyzonty rozwoju ,którego szybkie tempo już obecnie się daje zauważyć.

Na środku rozległego rynku oryginalny ratusz miejski, wzniesiony w drugiej połowie XVIII wieku, ozdobiony •czterema wieżyczkami, a takie (zniszczoną w roku 1918)figurą szwedzkiego rajtara, miał być zamkiem rnyśliwskim ks. Józefa Poniatowskiego dzisiaj przepełniony skleparmi. Kościół z 1784 r. i stojąca obok organistówka mają ozdoby barokowe. W południowej części miasta wznosi sie stary pałac z kolumnadą, stanowiący obecnie własność Turnauów. W parku miejskim obelisk Sobieskiego, w mieście wiele typowych dworków polskich z ganeczkami.

Cały szereg uliczek biegnących w kierunku południowo wschodnim łączy miasto z gminą Stare Żaleszczyki mającą charakter wsi, której mieszkańcy wyróżniają się pięknemi i oryginalnemi strojami.

Zaleszczyki posiadają prawie południowy klimat .Wiosna zaczyna się o 3 tygodnie wcześniej niż na pozostałej części Podola. W lecie średnia ciepłota wynosi 25-30 stopni celcjusza. Zima jest łagodna .dzięki temu klimatowi zaleszczyki półwysep niezwykle uroczy na wiosnę przybiera wygład , w lecie staje się jednym wielkim sadem i zasługuje na nazwę “Polskie Meranu” >Dojrzewają tu takie owoce jak : morele , melony ,kawiory ,winogrona . Szlachetne te owoce wysyła się stąd do miast w całem państwie , a nawet poza jego granice. Dostatek ich na miejscu pozwala przeprowadzać w odpowiednich miesiącach kurację owocową.

W okolicy podjęto próbną uprawę ryżu i drzew morwowych , istnieje również zaamiar uprawa tytoniu turyckiego na większą skalę.

Przez znakomite swe kąpiele rzeczne i słonećzne na plaży, Zaleszczyki zbliżają się do kąpielisk adriatyckich lub czarnomorskich, mogą się więc one stać przy odpo­wiednich urządzeniach w całej pełni również "Polską Rivierą«. Nic dziwnego, iż wyjątkowe te warunki ścią­gają rok rocznie nad słoneczny brzeg Dniestru fetę letnikow i kuracjuszów. Frekwencja stale wzrasta i to mimo braku nowoczesnych urządzeń. W roku 1924. bawiło w Zaieszczykach około 300 osób, w roku 1927 już około 3.000 osób z różnych okolic Polski. -- Pobyt w Żaleszczykach wskazany dla ozdrowieńców, wątłych, lżej chorych piersiowo, fizycznie i nerwowo osłabionych, pragnących spokoju i odpoczynku. Można tu przebywać z korzyścią dla zdrowia nie tylko w lecie, lecz takie na wiosnę, w jesieni, a nawet w zimie.

Ogromną atrakcją Zaleszczyk są wycieczki w niezwykle obfitującą w przepiękne widoki i ciekawe zabytki okolicę, które można odbywać w ciągu jednego dnia.

Za przepustką ze Starostwa można przeprawić się koło uszkodzonego mostu kolejowego do Rumuni, do położonej na prawym brzegu miejscowości Kreszczatyk.skąd roztacza się nieporównany widok na miasto i okolicę tamże w klasztorze greckokatolickim, zawieszonym na stromej ścianie dniestrowej, odbywa się w czasie lata charakterystyczny odpust.

Ulubionym celem spacerów jest w pobliżu Zaleszczyk położona wieś Dobrowlany. Znajdująca się tam cer­kiewka miała być, według podania, przez powódź przy­niesiona z Buczacza. W czasie wojny krymskiej. (1854) Zaleszczyki ufortyfikowano z czasów tych napotkać można w okolicy szańce.

Od miasta na -wschód prowadzi gościniec, państwowy po przez uroczy i zalesiony jar Obiżowej (4 km.) do Nowosiółki Kostiukowej, (22 Mm.). Gościniec ten wznosząc się ku wyżynie serpentynami po Kasperowce, obfituje w piękne widoki. W tem miejscu przecina go Seret, który między Holihradami a Lesiecznikami tworzy jeden z najpiękniejszych jarów Podola. Spotyka się tu wciąż grupy fantastycznych skał, sprawiających wrażenie domów, lub samotnie stojących ol­brzymów (Sfinks podolski*)

, W Lesiecznikach znajdują się jaskinie, które służyly ludności za schronisko przed Tatarami. W Holihradach zwraca uwagę skała szersza u góry zwana >>puharem Sobieskiego«.

49. Zazulińce. Cudowne zródło w ściance Dniestru.

Nowosiółka Kostiukowa stanowiła własność rycerskiego rodu Kostjuków-Wołodyjowskich, którzy założyli tam zameczek do dzisiaj zachowała się jedynie część okrągłej baszty na cyplu urwiska. W miejscowości Zassalince — 8 km, od Nowosiółki na południe — znajduje się w ściance Dniesfru wielce charakterystyczne »cudowne źródło*.

Obszar nad Dniestrem stal się terenem ściślejszych badań naukowych. Tak np, w Holihradach, jak w Beremianaeh, Bedrykowcach i Dupliskaeh, a zwłaszcza w Koszyłowcaeh (7 kim, od stacji kolejowej Tłuste) uzyskano wiele cennych wykopalisk jak: naczynia, rzeźby, monety, zatówno z epok! kamienne] młodszej, jakoteż z czasów rzymskich i wędrówki ludów. Pozatem odkryto szereg roślin i owadów pontyjskich ! śródziemnomorskich, zupemie nieznanych w innych stronach Polski.

W odległości 3 kim. od Zaleszczyk piękny las nad Dniestrem w Dźwmiaczu-Żelawie — z widokiem na Horodnicę (Pokucie) dalej na północny«zachód <271/2 kim,)

Czerwonogród 10 k(m. od stacji kolejowej Worwolińce. Zjazd z tej strony serpentyną, gdyż uroczy ten zakątek położony jest w głębokiej kotlinie rzeki Dżurynu.

Czerwonigród, Pałac. czerwonogród-wodospad

Czerwonogród — to jedna z najstarszych osad na Podola. 'Na wzgórzu murowany zamek obronny zbudowany na miejscu starszego drewnianego z początkiem XVII w. rękami jeńców tatarskich, stanowił siedzibę starostów kró­lewskich. Po przejściu w posiadanie ks. Ponińskich został przerobiony na pałac, a to z jednego najlepiej zacho*wanego skrzydła. Po bokach pałacu dobudowano nowsze i widoczne z daleka baszty, front zdobią monolitowe kolumny i herb Ponińskicn, W parku zanikowym postawiono w r, 1813 pomnik kamienny, ozdobiony płasko rzeźbami. Pałac zniszczony w czasie wojny europejskiej stanowi dziś własność ks. Marji Lubomirskiej. Na razie nie jest on zamieszkały, lecz poczyniono już starania w kierunku jego odbudowy/ zwiedzać można za zezwoleniem, po które należy zwrócić się do Dyrekcji dóbr w miejscu.

Na krawędzi kotliny kościół z 1716 r. U wyjścia z kotliny Czerwonogrodu największy na Podolu wódospad rzeki Dżurynu, na 16 m, wysoki. Jarem tej rzeki, wśród lasów, prowadzi droga do Uścieczka w odległości 7 km, na zachód. Wycieczka do Czerwonogrodu I Uścieczka jest pierwszorzędną partją pod względem turystycznym i krajoznawczym.

Najpiękniejsza wycieczka, dostarczająca wiele miłych wrażeń to wycieczka jarem Dniestm od Niżniowa po Okopy św. Trójcy. Łodzie można wynajmować we wsiach nadbrzeżnych, Dniestr już od Niżniowa toczy swe wody w skrętach, tworzy malownicze zatoki i półwyspy. Strome brzegi, pokryte miejscami krzewami, nie­kiedy bardzo rządkiem! roślinami stepowemu, gdzie indzie żaś nagie, z odkrytemi warstwicami geologicznemi, obfitują w wiele pieczar trudno dostępnych, pociągających swą tajemniczością i stanowią niebywałą atrakcję dla turysty.

Okolica, ze względu na piękność krajobrazu o cha­rakterze górskim zwana jest »Szwajcarją Naddniestrzańską«. Pod Beremianami przechodzi Dniestr w granice powiatu zaleszczyckiego, przepływa obok miasteczka

Uścieczko. Jar Dniestru:

Uścieczko, skąd do Zaleszczyk 26 kim, drogi. Od Uścieczka po Zakszczyki i dalej w dół biegu rzeki zmienia się charakter jaru, gdyż brzegi stają się wyższe i nagie. Dochodzące tu z niedalekiej Besarabji gorące wiatry sprawiają, iż klimat jest nader łagodny.

Na ściankach dniestrowych wystawionych do po­łudnia rosną dziko migdały, wsie toną w ogromnych sadach, przeważnie morelowych.Początek

Książka..O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Kresy wschodnie GrzymałówInterakcyjna mapa Polski i świata