Początek książki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie Księgarnia Kresy Wschodnie

Powiat: RADZIECHÓW.

Powierzchnia 1.125 km.^a Ludność 68.508.

Radziechów miasto powiatowe, liczy około 5.000 mieszkańców, ze stacji kolejowej 1 km. do miasta, dorożki w cenie 2 zł. Hotele: Spółdzielni »Praca« (tamże restauracja) i Tucha, w cenie do 4 zł. za pokój. Urzędy państwowe i samorządowe: Starostwo, Sąd powiatowy, Urzędy skarbowe, Urząd pocztowo-telegraficzny, Pow, Komenda Policji Państw., Inspektorat szkolny, Wydział powiatowy. Zakłady naukowe: Gimnazjum prywatne. Instytucje ekonomiczne i finansowe: Bank spółdzielczy. Instytucje sportowe i społeczne: Tow. Szkoły Ludowej, Związek Strzelecki, Sokół i miejscowy Oddział Wojewódzkiego Towarzystwa Turstyczno-Krajoznawczego,

Radziechów należał w XVI i XVII wieku do znanej szlacheckiej rodziny Łaszczów. Niewielkie miasteczko, którego ozdobę stanowił dawny pałac hr, Mierów, obecnie własność hr. Badeniego, poczyna się rozwijać intenzywniej od roku 1910 t. j. od czasu wybudowania linji kolejowej LwówStojanów, względnie od 1912 r. z chwilą utworzenia tam Starostwa. Z dawnych czasów pozostał budynek w którym obecnie mieści się Sąd powiatowy o grubych murach, w podziemia wykazuje ślady chodników. Na granicy gmin Radziechowa, Józefowa i Sabinówki znajduje się mogiła z krzyżem pochodzącym z czasów napadów tatarskich, stanowiąca zarazem znak triangulacyjny.

Na zachód 5 km, od Radziechowa Stanin, niegdyś miasteczko. Wznosił się tam na sztucznie usypanym wzgórku zamek, z którego ani ślad nie pozostał. Dalej w odległości 7 km. Pawłów, wieś bardzo pięknie, położona wśród lasu szpilkowego. Na cmentarzu spoczywają w grobowcu zwłoki poety Kornela Ujejskiego, za cmentarzem na rozdrożu <drogą na Niestanice i do Cholojowa) wznosi się obelisk -w kształcie piramidy, wysokości 4 m. 2zwyrytą datą »Rok 1863<<

W odległości 12 km. od Radziechowa miasteczko Witków Nowy posiada kościół farny zbudowany w 1675 roku. Wedle zapisków znajdujących się w aktach kościelnych, fundatorem tego kościoła jako też i klasztoru znajdującego się obok, był właściciel Witkowa nowego i okolicznych wsi, Wacław z Brzezia Bąk - Lanckoroński i jego małżonka Anna z Obrowca Laszczówna. Klasztor oddany był OO. Augustjanom, Po kasacji klasztoru i ustąpieniu OO. Augustjanów (1786 r.) kościół i klasztor uległ znacznemu zniszczeniu, boczne dwie nawy kościoła i część klasztoru zniesiono, pozostałości zaś chylą się ku upadkowi. W bocznym ołtarzu kościoła znajduje się cudowny obraz N. P. Marji spędzla greckiego*. Obraz ten jest starszy od kościoła, bo jeszcze w 1653 roku był umieszczony w dawnym kościółku drewnianym, dziś już nie istniejącym. Obok kościoła w kapliczce spoczywają zwłoki Gertrudy z Komorowskich Potockiej <opiewanej przez Malczewskiego w »Marji«> i zwłoki jej rodziców. W Susznie stary dwór obronny z basztami stracił po przebudowie w roku 1906 dawny swój wygląd, był siędzibą Gertrudy Komorowskiej,

Na północ 6 km. od Radziechowa Peratyn; w okolicy zwracają na siebie uwagę wały z czasów prawdopodobnie Zygmunta III Augusta, o czem świadczyłaby statua w rozkopach wałów znaleziona, oddana do zbiorów naukowych gimnazjum w Radziechowie.

Stojanów najdalej wysunięta na północ stara osada położona przy dawnym kordonie rosyjskim, powstaniem swem sięga początków XV wieku/ miasto handlowe, otrzymało od króla Jana Kazimierza przywileje. Właściciele Wojciech i Anna Kadłubińscy założyli tu w 1524 roku probostwo łacińskie, do którego należały także gminy z Wołynia. W Urzędzie parafialnym znajduje się wiele starych manuskryptów. Przedłużenie linji kolejowej stad do Łucka wpłynęłoby poważnie na rozwój miasta. Obok Stojanowa Baryłów, mogiła i wały z czasów wojen za króla Jana Kazimierza na folwarku w Korczówce ad Wolica Barylowa znajdują się chodniki, pozostałość po powstaniu w 1863 roku.

Na wschód od Radziechowa w odległości 32 km. miasteczko Szczurowice, otoczone lasami, położone nad Styrem, W czasach przedrozbiorowych było miastem powiatowem, nateżacem do województwa Belzkiego. Podczas zaciętych walk nad Styrem (1916 i 1917) zostało doszczętnie zniszczone w ruinę obrócono kościół zbudowany przez króla Jana Kazimierza. Losowi temu uległa również cerkiew i stary piękny dwór w Ronianówce szczurowskiej. Obecnie nie można odróżnić starych wałów i szczątków dawnych budowli wśród nowych rumowisk i okopów, powstałych w czasie wojny europejskiej. W ustach ludu przechowuje się tradycja o starem mieście i o zamku książąt Wiśniowieckich, inne źródła, jak stare dokumenty, mapy, plany itp. zniszczone w czasie wojny. ~ O dawnych obwarowaniach świadczy nazwa przedmieścia »Za wałami«. W tradycji ludu zachowały się również wspomnienia o walkach z Tatarami, co odpowiada prawdzie 'historycznej, gdyż w pobliżu leży słynne Beresteczko" <10 km.) Leszniów <6 km.) Strzemilcze (5 km.). Wszystkie te miejscowości pamjętne z 1651 roku. Obok Szczurowic pomiędzy Romanówką a Smarzowem znajduje się t. zw. » Tatarska mogiła«, w której przed wojną znaleziono prócz szczątków ludzkich, broń z XVII wieku, W pobliżu Romanówki w 1863 roku powstańcy mieli swą kryjówkę/ w Leszniowie do dziś zachowały się obwarowania ziemne z tego czasu pochodzące. Mają być tam zakopane, jak głosi pod nie, działa artylerji polskiej z roku 1863.

Jako pamiątka z wojny światowej pozostały okopy, w niektórych miejscach zupełnie nie naruszone, groby poległych i cmentarze niemieckie, na których jest też kilka grobów tureckich.

W kierunku poludniowo-wschodnim od Radziechowa około 19 km, znajduje się miasteczko Łopatyn, stara osada znana w XIV wieku jako własność Władysława księcia Opolskiego, później zaś Fedora Lubarta, księcia łuckiego, Ziemowita, księcia mazowieckiego,- rozciągała się w miejscu zwanem »Zamczysko«, gdzie obecnie znajduje się leśniczówka. Wznosił się tam niegdyś zamek wielkich książąt litewskich, z którego zachowały się wały, okopy i podziemne chodniki/ między zamczyskiem a wzgó« rzem, gdzie dziś jest wieża obserwacyjna, był mur zaopatrzony w bramę, która miała bronić przystępu nieprzyjacielowi. Starożytna tę bramę staraniem właścicieli długi czas utrzymywano w niezmienionym wyglądzie/ uszkodzona poważnie w roku 1904 została odbudowana, jednak już na nową modłę.

Dzisiejszy Łopatyn leży na północny wschód od >>Zamczyska«. Dawny drewniany kościółek, fundowany w roku 1414 przez księcia Ziemowita, znajdował się w samym środku osady z głównego ołtarza tego kościółka zachowała się figura Matki Boskiej, którą przechowano obecnie w ogrodzie obok plebanji. Na środku rynku stoi od niepamiętnych łat kapliczka św. Jana Nepomucyna. Cerkiew i dzisiejszy kościół znajdują się na uboczu. W kościele, zbudowanym w r, 1772 przez kasztełana buskiego Adama Myszkę Chołoniewskiego cudowny obraz Matki Boskiej i piękne malowidła na sklepieniu i ścianach, wykonane przez Stroińskiego w zakrystji znaczna ilość starych ornatów, w podziemiach kościelnych spoczywają zabalsamowane zwłoki fundatorów i kolatorów kościoła. Cerkiew drewniana, zbudowana za króla Jana Kazimierza została w roku 1927 rozebrana,- pozostawiono tylko dzwonicę, a na miejscu rozebranej cerkwi zbudowano nową. Piękny pałac właścicieli dóbr Łopatyńskich został w czasie wojny światowej zniszczony/ pozostała z niego tylko brama wjazdowa z dwoma polskimi orłami, W pokojach północnego

27. Łopatyn. Pomnik gen. Dwernickiego.

skrzydła pałacu mieszkał za czasów hr. Adama Eamojskiego bohater z pod Stoczka Jenerał Józef Dwernicki i tu zakończył dnia 23 lipca 1856 r, swe życie. Zwłoki jego spoczywają na miejscowym cmentarzu, Rodacy i towarzysze broni wznieśli mu wspaniały pomnik w postaci kamiennego sarkofagu na sarkofagu ozdobionym rzeźbami, widnieje w otoczeniu sztandarów lew jako symbol odwagi i siły. Pomnik jest ogrodzony, sztachety imitują lance kawaleryjskie, a słupy lufy armatnie. Na tymże cmentarzu pomnik w kształcie obeliska nad mogiłą, kryjącą szczątki 60 żołnierzy polskich w okrutny sposób porąbanych przez bolszewików w czasie walk w roku 1920. Między Łopatynem a Podmonastyrkiem ogromne wały ziemne z czasów wojen kozacko-polskich, ciągnące się niemal aż po Beresteczko,

Na południe od Radziechowa około 6 km, Krzywe cerkiew z jedną kopułą w formie krzyża, zbudowana w XVIII wieku przez Ksaweryna Szydłowskiego, posiada dobrze zachowany portret fundatora.

W odległości 10 km. miasteczko Chołojów, w którem często przebywał król Jan III Sobieski, jadąc z Żółkwi do dóbr swoich na Wołyniu/ znajduje się tam cerkiew drewniana, zbudowana w roku 17247 na folwarku lamus, stara budowla z bramą t, zw. żelazną, służąca w swoim czasie za więzienie, w Dmytrowle w roku 1925 wykopano większą Ilość monet szwedzkich, pochodzących z pierwszej połowy XVII wieku.

W odległości 28 km. od stacji kolejowej Krasne, na Linii kolejowej LwówBrody, a 24 km. od Radziecbowa, miasteczko Toporów założone z końcem XV wieku przez Jana z Tenczyna, posiadało niegdyś duże znaczenie. W czasie wojny europejskiej zostało ogromnie zniszczone. Na uwagę zasługuje kościół, zbudowany w roku 1675 w stylu gotyckim, uszkodzony pociskami armatniemi, oraz synagoga. W r. 1643 król Jan Kazimierz ciągnąc na odsiecz wojskom, oblężonym przez Chmielnickiego w Zbarażu, obozował tutaj w pierwszych dniach sierpnia/ z tego czasu pozostały wały, usypane z dwóch stron miasteczka. 6 km. od Toporowa wieś Trójca, na miejscu dawnego klasztoru zbudowano w roku 1760 drewnianą z trzema kopułami cerkiew św. Trójcy.Początek

Książka..O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Kresy wschodnie Grzymałów Interakcyjna mapa Polski i świata