Początek książki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie Księgarnia “Kresy Wschodnie”

Początek

Powiat CZORTKÓW

Powierzchnia 683 kim.' — Ludność 69.020,

Czortków, miasto powiatowe, około 6.000 mieszkańców, wraz z Wygnanką i Starym Czortkowem — 15,000 mieszkańców. Stacja kolejowa w miejscu, dorożki 1—2 zł.,autobusy. Hotele: Bristol, Imperiał, Rudolf (koło stacji kolejowej). Cena za pokój 4 zł. Restauracje: Banaclia, Krzyżanowskiego, Zacharjasiewiczowej, Gruna, Hygjena. Cukiernia: Konikowskiego. Urzędy państwowe i samorządowe; Starostwo, Władze wojskowe, Sąd okręgowy, Urzędy skarbowe, Powiatowy Urząd ziemski, Inspektorat szkolny, Urząd pocztowo-telegraficzny, Pow. Komenda Policji Państw., Wydział powiatowy. Szpital powszechny. Zakłady naukowe: 2 gimnazja polskie, i ruskie, seminarjum państw, i prywatna szkoła przemysłowa. Instytucje ekonomiczne i finansowe; Bank zaliczkowy. Kółko rolnicze, Syndykat rolniczy. Organizacje sportowe i spo­łeczne: Tow. »Sokół«, Klub sportowy »Czortkovia«, Związek strzelecki, T. S, L., Żyd. klub sportowy, Oddział miejscowy Wojewódzkiego Towarzystwa Tu­rystyczno=Krajoznawczego.

Miasto rozciąga się nad Seretem, który tu tworzy głęboki jar. Założone zostało na prawie magdeburskiem w r, 1522 przez Jerzego Czortkowskiego. Miastem szcze­gólnie się opiekuje wojewoda ruski Stanisław Golski, nadając mu za zezwoleniem króla Zygmunta III. liczne prawa i przywileje. W czasie najazdów tatarskich zostaje miasto niejednokrotnie zniszczone przez dzikie hordy. W roku 1676 zajęte przez Turków, pozostaje pod ich zaborem wraz z częścią Podola do roku 1683. W latach 1800—1815 należało do Rosji.

Przed wojną światową Czortków, będąc ważniejszym ośrodkiem administracyjnym, począł się silnie rozbudowywać. Posiada wiele okazałych budynków rządowych i prywatnych, Zasługuje tu na wyróżnienie: gmach Sądu okręgowego, klasztor SS. Miłosierdzia, bazar miejski, stylowy budynek T-wa »Sokół«.

Tuż przy lewym brzegu Seretu w Wygnance wzno­szą się ruiny zamku, założonego z początkiem XVII wieku przez rodzinę Golskich, na miejscu dawnego drewnianego . Zamek zbudowany z kamienia i cegły, położony

18. Wygnania. Ruiny zamku,

wprawdzie niekorzystnie, bo na zboczu jaru/ był silną warownią, Świadczą o tem potężne mury, zaopatrzone w liczne strzelnice. Z dawnych trzech baszt pozostały dwie, między któremi wznosi się właściwy piętrowy gmach mieszkalny z widokiem na miasto. Od zamku w kierunku zachodnim biegły wały obronne, u ich końca, w okolicy stacji kolejowej, do niedawna jeszcze widniały ruiny zameczku. Podziemne lochy zaniku mają według tradycji ciągnąć się popod rzekę aż do Bilcza Złotego w pow, borszczowskim. Zamek dzielił losy miasta. Od swych murów niejednokrotnie odrzucał zapędzające się w te strony zagony tatarskie. W roku 1655 po zaciętej obronie został zdobyty przez olbrzymie zastępy kozacko-moskiewskie dążące pod Lwów. Nie oparł się również potędze tureckiej i przez kilka lat a to do r, 1683 był re­zydencją baszy tureckiego, Z końcem XVIII wieku prze­szedł z rąk Potockich do rodziny Sadowskich. Ostatni potomek tej rodziny Hieronim Sadowski przeznaczył cały swój majątek a wraz z nim zamek na cele dobroczynne, które spełnia klasztor Sióstr Miłosierdzia (Szarytek) w Starym Czortkowie, utrzymując z dochodów fundacji przy­tułek dla starców i kalek oraz szkołę dla dzieci . W zamku pozbawionym dachu, w znacznej części rozebranym i zni­szczonym, mieszczą się dziś różne składy kupieckie.

.20. Wygnanka. Stary dworek, Fot.Gąsiorowski

Dokumenty oraz obrazy rodziny Golskieh i Sadowskich

znajdują się w Bibljotece konwentu OO. Dominikanów.

Zasługuje również na uwagę stary dworek jako zabytek budownictwa drewnianego (dom Strumińskich) stara cerkiewka z dzwonnicą, zbudowana z początkiem XVII wieku. Nabożeństw w niej obecnie si<j nie od­prawia, gdyż zbudowano już nową cerkiew,

W samem centrum miasta kościół, zbudowany z po­czątkiem XVII wieku w stylu swym wykazuje cechy gotyckie. Poza obronnymi murami, przypierającego do kościoła klasztoru OO, Dominikanów ludność w czasie najazdów szukata schronienia, W Starym Czortkowie wyróżniał się pałac, siedziba siostry Hieronima Sadowsklego hr. Borkowskiej. W roku 1865 nabył go rabin cudotwórca, (Friedman) który upiększył park i zbudował bożnicę. Pałac uległ zniszczeniu (w czasie wojny). Bożnica wzniesiona w kształcie czworoboku w stylu pseudo orjentalnym zasługuje na zwiedzenie. Posiada ona po bokach dwie okrągłe baszty z wieżyczkami. We wnętrzu ołtarz rzeźbiony nadzwyczaj artystycznie z drzewa. Tak ściany jak i sufit pokryte są rzeźbami z kamienia o bo­gatej ornamentyce. Na ścianach znajdują się olejne malowidła.

Okolice Czortkowa są bardzo ładne. Wzdłuż Seretu ciągną się lasy. Zachodnią część powiatu zajmuje bez­leśny, płaski, dziś już zaorany step,

Na południe 10 km. od miasta leży Jagielnica, mia­steczko, przeszło 3000 mieszkańców. Stacja kolejowa w miejscu.

Z początkiem XVII wieku wzniósł tu Stanisław Lano koroński Wojewoda ruski i hetman w. kor, na trudno dostępnem wyniosłem wzgórzu zamek, który obronny z natury, dzięki umiejętnemu zastosowaniu systemu bastjonowego stał się jedną z najsilniejszych na Podolu warowni.

W roku 1648 wytrzyma! oblężenie Chmielnickiego, a tylko przez zdradę zdoby!i go w roku 1655 kozacy Buturlina. Jakiś czas zajęty był przez Turków, którzy osadzili w nim swojego baszę wraz z załogą.

Z początkiem XIX wieku został przez właścicieli odstąpiony rządowi austryjackiemu, który zasypał głęboki przekop, zniósł bramę wjazdowe oraz dwa bastjony, broniące dostępu do zamku od strony południowej, budynki zaś w tej części się znajdujące przerobił na pomieszczenie fabryki tytoniu. Fabryka ta, po zniszczeniu wojennem, niedawno została pod zarządem państwowym, na nowo uruchomiona, Z potężnych fortyfikacyj zamkowych zachowała się do dzisiaj w dobrym stanie część frontowa, malowniczo położona.

Dalej w kierunku południowym, .nad Seretem mia­steczko Ułaszkowce, słynne z jarmarków odbywających się w czasie od 21 czerwca do 12 lipca, jest również miejscem odpustowem, znajduje się tam cerkiew Bazyljanów, pod nią grota św. Onufrego za źródłem.

Na południowy wschód od Czortkowa Kolędziany — pałac Horodyskich, przerobiony w r. 1840 z obronnego zamku.Początek

Książka..O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Kresy wschodnie GrzymałówInterakcyjna mapa Polski i świata