5 Urzejowice50)

Urzejowice liegt, sich im Süden an die Gemarkungen Deböw und Mokra Strona anschließend, im Winkel zwischen Mieczka und Marköwka-bach. Im Westen hat die Gemarkung gemeinsame Grenze mit Wolica; die Südgrenze bildet der Marköwkabach, der nur wenig von der südlichsten Spitze des Dorfes entfernt in die Mieczka mündet, die nun mit dem östlichsten ihrer beiden Arme die Gemarkung im Osten begrenzt.

Mit 1029 ha (975ha Nutzfläche) ist Urzejowice eine Gemarkung mittlerer Größe. Ihre ungeometrische Form läßt im Gegensatz zu den drei Waldhufendörfern Markowa, Gac und D^böw auf eine unplanmäßige, nichtkoloniale Gründung schließen. Ihre ümrißlinien sind nur im Norden und Westen einigermaßen gleichmäßig, wenn die Fläche hier auch zerlappt erscheint, während die Begrenzung durch die Bäche im Süden und Osten zu kleinwelligen, unruhigen Linien führte. Beinahe im Mittelpunkt der Gemarkung hegt das Dorf, das 1931 343 Häuser mit 1619 Einwohnern zählte. Die Siedlung liegt am Nordrand des Bachgeländes auf breiter Flächenbasis, welche die Ausdehnung des Dorfes nicht in einer bestimmten Richtung vorzeichnete, wie die Muldenlage den drei Waldhufendörfern.

a) Die Flurform

Auch das Wegenetz bestätigt die größtenteils unplanmäßige Struktur der Flur, die sich in großen Linien den geographischen Verhältnissen unterordnen mußte. Sie wird ungefähr durch die Landstraße, die in nordsüdlicher Richtung von Przeworsk nach dem Städtchen Kanczuga führt, in zwei ungleiche Teile zerschnitten.

Der kleinere, östliche Teil liegt am tiefsten und ist durch die Nähe der Bäche ausgesprochenes Wiesenland, das 13% der Gemarkungsfläche umfaßt. Der westliche, höher liegende Teil ist das Ackerland, das sich auf 85% der Gesamtfläche ausdehnt. Seine teilweise Aufteilung in bäuerliche Besitzstreifen führte zur Entstehung unbedeutender, in westöstlicher Richtung parallel verlaufender Feldwege. Im Norden der Gemarkung liegt Östlich der großen Landstraße noch einmal bäuerliches Ackerland, das wieder von schmalen Feldwegen, die vom Dorf aus nach Norden führen, durchzogen ist.

Das Wegenetz erweckt den Eindruck eines radial auf das Zentrum der Gemarkung, also auf das Dorf, zulaufenden Systems. Die Landstraße führt durch das Dorf so im Bogen hindurch, daß der Kern der Siedlung fast an drei Seiten von ihr umgeben ist. Aus dem Innern des Dorfes kommend, zweigt von ihr aus eine Straße nach Osten ab, welche die Verbindung mit den Nachbardörfem 2urawiczki und Krzeczowice herstellt. Im Osten durchquert eine Kleinbahn die Gemarkung, durch die das Dorf mit Przeworsk und Kanczuga-Dynöw verbunden ist.

Der Katasterplan (Plan 11) zeigt, daß UrzeJowice ein Gutsdorf ist. Der größte Teil der Gemarkung ist gutsherrlicher Besitz, der in drei großen Teilen liegt: westlich der Landstraße zwei Gutsblöcke Ackerland und im Osten des Dorfes eine große Fläche zusammenhängenden Wiesen- und Weidelandes. Der gutsherrliche Feldbesitz ist in Streifen zerlegt, sicher in Anlehnung an die streifenformige, hufenähnliche Aufteilung der beiden bäuerlichen Ackerbesitzteile, von denen der eine im Westen die beiden Ackerflächen des Gutes trennt und der zweite östlich der Landstraße im Norden liegt. Diese bäuerlichen Besitzflächen liegen in direktem Anschluß an die Bauernhöfe im Dorf.

Der Hofanschluß und die Hufeneinteilung sind sicher nach dem Vorbild der planvollen Fluranlage der Dörfer der Landshuter Siedlungslandschaft entstanden. Die Bevölkerung hat hier die ihr als praktisch erscheinenden Seiten der Waldhufenanlage übernommen. Im Süden der Gemarkung ist eine kleine Fläche, die früher zum Gutsbesitz gehörte, unter Gärtner in schmale, kurze Streifen aufgeteilt worden. Das Wiesenland des Gutshofes im Osten ist von zahllosen Blöcken und kleinsten unregelmäßigen Flächen umgeben, welche die bäuerliche Bevölkerung teils als Wiesen und Weiden pflegt oder, besonders in der jüngeren Zeit, zu Acker umgepflügt hat.

Die vielfache Zergliederung der den verschiedenen Betriebsgrößen des Dorfes angehörenden Flur kommt auch in der Vielfalt der Flurnamen zum Ausdruck und steht damit wiederum im Gegensatz zu den einfach gegliederten und sparsam benannten Fluren der Waldhufendörfer. Sie sind nach verschiedenen Gesichtspunkten entstanden. Der Name „Po-148 domie" (hinter den Höfen) im Norden zeigt nur die Lage an. Die Flurbezeichnung „Laki" (Weiden), „Pustki" (Öde) und „Bania" (feuchte Bodenvertiefung) sind Ausdruck des ursprünglichen Zustandes des Bodens und des Geländes. „Ogrody" im Süden erklärt die Zugehörigkeit dieser Felder zu den Gärtnern. Interessant ist der Name des nördlichsten Gutsblockes: „(Cwierc i Lopata" (ein Viertel und eine Schaufel). Er bedeutet eine Feldzuteilung, bei der früher nach einer häufig gebräuchlichen Art der Zumessung Jeder Bauer ein Viertel (s. auch Bialoboki) und zusätzlich noch eine „Schaufel" (wohl ein Hohlmaß ähnlich wie z. B. „Scheffel") Ackerland erhielt. Dieser Flurname scheint darauf hinzudeuten, daß auch dieses Land in früheren Zeiten in bäuerlichen Händen war und später vom Gut aufgekauft wurde, denn die Bezeichnung (Cwierc i Lopata ist ausschließlich alt und schon in den letzten 150 bis 200 Jahren nicht mehr gebräuchlich. Diese anzunehmende Verkleinerung des Bauernlandes in den letzten Jahrhunderten stimmt auch überein mit der verhältnismäßig hohen Angabe von Hufen bei Jablonowski, der für das Jahr 1589 13 1/2 Hufen, 12 Gärtner mit Land, 7 Einlieger mit Vieh, eine Mühle mit einem Mahlstein verzeichnet 51). Heute hat Urzejowice absolut den Charakter eines polnischen Gutsdorfes, und das bäuerliche Land ist derartig aufgeteilt, daß z. B. ein früherer Einzelbesitz von 40 Morgen heute 7-10 Eigentümer hat. Mit der Besitzverkleinerung geht die Besitzzersplitterung Hand in Hand, und ein Besitz von 3 Morgen liegt öfters an sechs verschiedenen Stellen verstreut. Die Armut einzelner Familien an Grundeigentum geht auch so weit, daß selbst das Stückchen Boden, das vor dem Haus liegt und zur Bauparzelle gehört, auch wenn es nur 1/2 Morgen groß ist, unter die Kinder in lächerlich kleine Beete aufgeteilt wird. Trotzdem ist die Kinderzahl bei den Landarmen hoch, während in Markowa die Landnot schon bei den Bauern zu einer Beschränkung der Kinderzahl geführt hat.

b) Die Dorfform.

So wie sich die Flur des Dorfes in drei bäuerliche Flächen und das Gutsland teilt, so können auch im Dorf vier Teile unterschieden werden, die heute jedoch mehr und mehr zusammengewachsen sind, wodurch sich das Typische jedes Dorfteiles verwischt hat und im Gesamtbild den Eindruck eines kleinen Haufendorfes erweckt. Im Osten liegt in einem Park das Gut, das aus einem schloßähnlichen Landhaus und großen Wirtschaftsgebäuden besteht. Im Norden stehen nordöstlich der Landstraße die Bauernhöfe, deren Besitzer ihr Feld im Flurteil Podomie ursprünglich in Hofallschluß liegen hatten. In der Form gleicht dieser Dorfteil einem einseitigen Straßendorf mit schmalen, kurzen Waldhufen. Die ältesten Höfe zeigen eine giebelseitige Stellung ihrer Wohnhäuser. Die jüngeren Häuser entstanden häufig beziehungslos zur Dorfstraße und deren parallelen Feldzufahrten, und ihre Stellung richtet sich stärker nach der Größe des Bauplatzes oder seinem Relief, das gegebenenfalls eine bevorzugte Lage auf wenig erhöhtem Gelände ermöglicht. Es ist anzunehmen, daß dies der älteste -Teil des Dorfes ist. Er heißt „Zarudzie", eine Bezeichnung, die von der rostbraunen Färbung des Bodens durch Raseneisenerze (ruda) herrührt. - Der zweite bäuerliche Dorfteil liegt im Westen vor den Feldern des Flurteiles Pustki, etwas vom ursprünglich noch kiemeren Dorf, dem Gut und der Dorfhauptstraße abgedrängt. Diese Abgelegenheit drückt sich auch in dem Namen „Katy", den dieser Dorfteil führt, aus. Läßt sich in der Anordnung der Höfe in „Zarudzie" noch ein gewisses System entdecken, so ist die Stellung der Häuser in Katy zum Dorf und zu den Wegen doch erheblich regelloser. Eine große Zahl kiemer, kurzer Wege durchzieht diesen Dorfteil, der innerhalb des Dorfberings die größte Fläche einnimmt. In der Zeit der Panszczyzna haben die Bauern von Katy vier Tage in der Woche auf dem Gut mit Gespannen Frondienst tun müssen und werden deshalb noch heute die „Cterydniaki" (Viertägige) genannt. In Katy steht als Mittelpunkt des Dorfes Urzejowice die Kirche. Zum erstenmal tritt in der Geschichte die Paraphie Urzejowice 1411 auf 52); dieses Jahr ist damit zugleich die älteste Nennung des Dorfes. Neben der Kirche liegt der Pfarrhof, zu dem 30 Morgen Land (Cwierc i Lopata) gehören. Kirche^ Pfarrhof und ein Laden bilden, im Ostteil von Katy liegend, das Zentrum der Siedlung Urzejowice. - Den. südlichsten Teil des Dorfes bildet südlich der Landstraße „Zagrody", ein Dorfteil, in dem die Gärtner wohnen, wie schon der Name aussagt. An der Straße nach Krzeczowice und Zurawiczki ist im Zusammenhang mit dem Gärtnerteil eine junge Anbaureihe entstanden, die den Dorfbering nach Südosten durchbricht. Auch hier wohnen landarme und landlose Häusler, die auf dem Meierhof ständig oder saisonweise arbeiten.

Ist also ursprünglich eine räumliche Trennung zwischen Bauern und Landarmen im Dorf vorhanden gewesen, so hat sich diese doch stärker verwischt; durch Besitzverkleinerung auf Grund der Realerbteilung, durch die Zeit des Frondienstes, in der die Bauern wenig nach Besitzvergrößerung strebten, da diese mit erhöhtem Frondienst verbunden war, und drittens durch die stärkere Bevölkerungszunahme der letzten hundert Jahre, die zum inneren Ausbau des Dorfes führte (Bild 27). So sind heute die Häuser der Angehörigen aller sozialen ländlichen Besitzklassen in dichter Bauweise auf der von vielen kurzen, gewundenen Wegen durchzogenen Dorffläche in den einzelnen alten allmählich enger zusammengewachseneil Dorfteilen zu finden (Plan II ).

c) Die Hof- und Hausformen

Der Eindruck, den das Dorf Urzejowice auf den Besucher macht, wird bestimmt durch die Geschlossenheit des Dorfes, das von ferne in dichten Baumgruppen fast zu verschwinden scheint, durch den meist mangelhaften Zustand der Gehöfte wie der einzelnen Gebäude und ihre regellose Stellung zueinander und im Dorf. Machte das Waldhufendorf Markowa einen für die Verhältnisse Galiziens wohlhabenden Eindruck, dem auch die Dörfer Gac und Deböw nahekamen, und war auch Bialoboki immerhin durch seine Gepflegtheit diesen ähnlich, so fällt doch Urzejowice stark gegen alle diese vier Dörfer ab. Wir finden die Höfe der Bauern, Gärtner und Häusler nicht mehr ausgerichtet in verhältnismäßig lockerer Reihe stehend. In Urzejowice stehen alle Gebäude eng nebeneinander geschart, mal mit der Giebelseite, mal mit der Traufseite zur Straße oder sogar ohne jede Parallelität zu ihr. Einige Häuser stehen völlig frei am Wege; andere sind von kleinen Gärten umgeben, die einen leicht verwahrlosten Eindruck machen und deren Ärmlichkeit noch durch die schlecht gehaltenen Flechtzäune, die aus dem ortsgebundenen, billigen Material der Weiden hergestellt wurden, unterstrichen wird. Die Wohnhäuser der Bauern haben nicht mehr die stattliche Größe, das Umgebindehaus ist völlig verschwunden, und auch die Blockbaukonstruktion ist oft so wenig solide, daß die Balken der Häuser häufig nicht mehr horizontal, sondern „windschief" verlaufen. Die Wohnhäuser sind außen weiß oder bläulich getüncht, oder auch nur die Zwischenräume zwischen den Balken wurden gefärbt. Größer als in D^böw und den drei anderen Dörfern ist die Zahl an Rauchhütten (Bild 28, 31 und 32). Auch die Zahl der Wirtschaftsnebengebäude der Höfe ist auf ein Minimum herabgesunken.

Nach dem Grundriß können vier Haustypen herausgestellt werden. Diese Typen richten sich wieder wie in den besprochenen Dörfern nach dem Reichtum ihrer Bewohner an Land. Je mehr Feld zu einem Besitz gehört, desto häufiger sind Wirtschaftsräume ausgebaut worden. Da in Urzejowice nur 12% der Betriebe völlig selbständige Bauemwirtschaften sind und in diesem Gutsdorf heute das Gewicht bei den Landlosen und Landarmen liegt, so soll mit der Beschreibung ihrer Hausformell begonnen werden. Den Grundriß eines Hauses der Landlosen zeigt (Plan 12 a). Das Haus (Bild 32), das durchschnittlich eine Fläche von 4 x 8 m bedeckt, besteht nur aus der Küche und dem Stall, die durch den durchgängigen Flur getrennt werden. Mindestens ist eine Vorrats- und Gerätekammer angebaut; oft aber verschandeln mehrere verschlagartige Zubauten diese kleinen Häuser völlig.

Schon geräumiger (7 x 10 m) und stärker unterteilt ist der zweite Haustyp, der besonders bei den Gärtnern mit 1/3 bis i Morgen Land vertreten ist (Plan 12b und Bild 28 und 31). Hier besteht neben der Küche im Wohnteil des Hauses noch eine schmälere Kammer, und im Stall ist ebenfalls ein kleiner Speicherraum für Vorräte abgeteilt. Die Heubestände werden unter dem Dach untergebracht, und zur Aufbewahrung des Strohs besteht häufig neben dem Haus noch eine Art Speicher, der aus vier Pfählen, die das je nach der Strohmenge verschiebbare Schutzdach tragen, ohne Wände konstruiert ist (Bild 30). Derartige Strohspeicher finden wir auch bei den größeren Häusern, die noch keine selbständigen Scheunen besitzen.

Zahlenmäßig stark ist auch die Schicht der Dorfbevölkerung, die 1-2 Morgen und 2-4 Morgen Land besitzt. Es sind etwas über 70 Betriebe, deren Häuser zumeist folgenden Grundriß haben (Plan12c). Küche und Kammer nehmen schon mehr Raum ein als bei dem vorigen Typ. Auch hier steht im Flur der Backofen, der an die Rückfront des Herdes in der Küche angebaut ist. Der Stall befindet sich wie überall in Urzejowice im Wohnhaus. Der größere Landbesitz zwang seinen Eigentümer zur Errichtung einer Tenne, die zugleich zur Unterstellung der Wagen benutzt wird. Die Tenne wurde an der rückwärtigen Giebelseite des Blockwohnhauses neben dem Stall - häufig als Ständerbau - angefügt. Dadurch hat sich auch der Bodenraum vergrößert, der neben dem schon erwähnten, frei stehenden Strohspeicher die Vorräte birgt.

Der vierte Haustyp ist bei den „Reichen" vertreten (Plan 12d). Da neben dem im Grundriß durchschnittlich 7 x 12 m großen Wohnhaus, das durchweg noch immer den Stall unter demselben Dach hat, eine Scheune besteht, kann man hier schon von einem Hof sprechen. Die Stellung dieser Scheune zum Wohnhaus ist völlig willkürlich und unterliegt keiner Tradition, sondern ausschließlich der Größe des zur Verfügung stehenden Bauplatzes. Nur wenige Höfe besitzen größere Querscheunen, die meisten haben nur die Kümmerform mit einem Bansenraum. Die Armut der Landschaft an Holz und das wirtschaftliche Unvermögen der Bauern, Holz zu kaufen, führte dazu, daß an der altertümlichen Sitte, die Wände der Scheunen z. T. aus Weidengeflechten herzustellen, festgehalten wurde (Bild 29). Die Bewohner dieser Höfe (zusammen 46) haben einen Landbesitz von 4-18 Morgen, wobei das Schwergewicht unter 16 Morgen liegt, denn nur vier Bauern in Urzejowice haben 16-18 Morgen Land.

Die Gebäude der Bauern, der Gärtner und der Landlosen tragen fast durchweg strohgedeckte Vollwalmdächer; nur in „Zarudzie" wurden nach der Vernichtung der Häuser durch eine Feuersbrunst im Jahre 1904 ziegelgedeckte Satteldächer mit Holzgiebeln erbaut. Aus diesem Grunde und durch das hier zahlenmäßig stärkere Hervortreten der Bauernhöfe macht heute dieser Dorfteil den relativ wohlhabendsten und freundlichsten Eindruck. Im Gesamtbild bleibt aber auch er weit hinter dem der Dörfer D^böw und Gac zurück, ganz zu schweigen von Markowa, dessen große stattliche Bauernbesitze in dieser Gegend unübertroffen bleiben.

d) Die wirtschaftlichen Verhältnisse

Auf die wirtschaftlichen Verhältnisse wurde in Verbindung mit der Form des Dorfes und den Formen der Höfe und Häuser schon verschiedentlich eingegangen, da diese beiden Siedlungselemente - Dorffbrm und Hof- und Hausform - engstens mit der sozialen Struktur dieser Landbevölkerung verbunden sind und besonders letzteres hier völlig von ihr abhängig ist. Gerade diese starke Abhängigkeit wirft ein deutliches Licht auch auf den Charakter dieser Menschen, die nicht das Bestreben nach besseren Lebensverhältnissen und damit höheren Lebensansprüchen zeigen, soweit diese erhöhten Arbeitsaufwand und eigene Initiative erfordern. Der Realteilung, die zu immer weitgehenderer Besitzzersplitterung und -Verkleinerung führte, wurde in keiner Richtung entgegengearbeitet. Äußer den wenigen selbständigen Bauern, die sich trotz dieser Realteilung noch halten konnten, ist die übrige Dorfbevölkerung auf Nebenverdienste angewiesen. Sie sucht ihn als Handwerker, deren Wirtschaftsbereich aber über die Grenzen des Dorfes nicht hinausgeht. Neben den Handwerkern, die ständig auf dem Meierhofe tätig sind, hat Urzejowice zwei Schmiede, drei Tischler, einen Stellmacher, drei Sattler und Riemer und einige Schuster und Schneider. Früher waren beim Handwerkerstande auch die Böttcher vertreten, die aber im Zuge der Zeit völlig brotlos wurden. Eine Schenke - früher bestand eine vom Gut verpachtete Schenke in „Za-rudzie" - und einige private und genossenschaftliche Läden befriedigen die übrigen Bedürfhisse der Einwohnerschaft. Die Landlosen, zu denen praktisch auch die Besitzer von Feldgärten in Größe bis zu einem Morgen zu zählen sind, bestreiten ihren Hauptlebensunterhalt durch Arbeit auf dem Meierhof. So wäre das Wirtschaftsleben der Bevölkerung von Urzejowice völlig auf Hauswirtschaft abgestellt, wenn nicht äußere Momente günstig in das Leben des Dorfes eingreifen würden. Es ist die Nähe der Stadt Przeworsk, die durch den Bedarf an Arbeitskräften in ihrer großen Zuckerfabrik und ihre Lage an der Haupteisenbahnlinie und der Hauptlandstraße Krakau-Lemberg bequeme Erwerbsmöglichkeiten als Fabrikarbeiter, Straßenarbeiter usw. bietet. Die Kleinbahn Przeworsk-Dynöw sorgt täglich für schnellere Erreichung der Arbeitsplätze und beansprucht außerdem selbst Arbeitspersonal. Überhaupt ist in Urzejowice zu bemerken, daß die Einwohner mit großer Bereitwilligkeit fremde, nichtlandwirtschaftliche Arbeit annehmen, auch wenn sie ihr Heimatdorf verlassen müssen. Jetzt haben sich rund hundert freiwillig zur Arbeit ins Reich gemeldet. Diese geringe Anhänglichkeit an die Heimat und den Boden war bei den Markowaer Bauern nicht zu finden, im Gegenteil kehrten hier Bauern, die nur aus wirtschaftlichen Gründen ausgewandert waren, mit ihren Ersparnissen z. B. aus Amerika zurück, um sich endgültig im Heimatdorf ankaufen zu können.

50) Das Material zu dieser Dorfuntersuchung wurde von Studienassessor Otto Adamski gesammelt und zur Verfügung gestellt

51) A. Jabtonowski, a. a. 0. Urzejowice: 1589: lan. 131/3, hört. c. agr.12, inq. c. pec. 7, taber., mol.i rot.

52) Slowmk Geograficzny, a. a* 0.

5 Urzejowice50)

Urzejowice leży, się w południu do obrębów Deböw i Mokra Strona przyłącząc, w kącie między Mieczka i Marköwka- strumień. W zachodzie ma obręb wspólną granicę z Wolica ; południowa granica tworzy Marköwkabach, który tylko mało od najbardziej południowego końca{szczyt} wsi oddalenie w Mieczka wpada, teraz z najbardziej wschodniemu jej oba ubogi obręb w wschodzie ograniczenie.

Z 1029 aha ( 975ha powierzchnią użytkowa ) jest Urzejowice obręb środkowej{średniej} wielkości. Państwa geometryczna nie forma zostawia{pozwala} w przeciwieństwie do ten trzy wsiom Waldhufen Markowa, Gac i D ^ böw na jedną zgodny z planem nie, nichtkoloniale założenie zamykać. Państwa ümrißlinien są tylko w północy i zachodzie poniekąd równa, kiedy powierzchnia tu także zerlappt pokaże się, podczas gdy ograniczenie przez strumienie w południu i wschodzie do podroby falistych, niespokojnych linii prowadził. Prawie w punkcie środkowym obrębu żywi wieś, które 1931 343 domy z 1619 mieszkańcami liczył. Osada leży przy brzegu północnym obszaru strumienia na szerokiej podstawie{bazie} powierzchni, która rozszerzenie wsi nie w pewnym kierunku nakreśliła, jak położenie niecek ten trzy wsiom Waldhufen.

A ) forma sieni{niwy}

Także sieć drogowa potwierdzony po większej części zgodną z planem nie strukturę sień{niwę}, się w wielkich liniach geograficznym stosunkom podporządkować musiał. Ona jest około przez gościniec, w bardziej południowym północny kierunku przez Przeworsk według{po} miasteczka Kanczuga prowadzi, w dwa nierówne części rozkrajany.

Mały, wschodnią część leży przy najbardziej głębokim i jest przez bliskość strumieni wyraźny łęg, które 13% powierzchni obrębu obejmowany. Zachodni, wyżej leżąca część jest ziemia orna, które się na 85% powierzchni ogólnej rozciąga. Jego częściowy podział w chłopskie obławy na włóczęgów{pasy} posiadania prowadziła do powstania bardziej nieznaczny, w bardziej wschodnim zachodni kierunku równolegle upłynących dróg polna. W północy obrębu leży wschodnio wielkiego gościńca jeszcze raz chłopska ziemia orna, które znowu od wąskich dróg polna, od wsi z do{po} północy prowadzą, przeciągnęli jest.

Sieć drogowa obudzoną odcisk jednego promieniowy na centrum obrębu, a więc na wieś, nadbiegający system. Gościniec prowadzi przez wieś tak w łuku na wskroś, że jądro{pestka} osady prawie przy trzy stronach{bokach} niej otoczone jest. Z temu wnętrze wsi nadchodząco, zweigt od niej z ulica do{po} wschodu od, która połączenie z Nachbardörfem 2urawiczki i Krzeczowice wykona. W wschodzie przeszły kolejka obręb, przez którą wieś z Przeworsk i Kanczuga- Dynöw łączona jest.

Plan kataster ( plan 11 ) pokazuje, że UrzeJowice wieś dobra jest. Większość obrębu jest bardziej wspaniały wyśmienity dobra posiadanie, który w trzy wielkim częściom leży : zachodnio gościńca dwa bloki dobra ziemia orna i w wschodzie wsi wielka powierzchnia pozostający w związku z czym łąk i pastwiska. Dobra wspaniałe wyśmienite pola posiadanie jest w obławach na włóczęgów{pasach} rozbierany, pewny{bezpieczny} w oparciu do streifenformige, włók{kopyt} podobny podział ten oba chłopski dotycząca roli posiadania część, od którym jedna w zachodzie oba dotyczące roli powierzchnie dobre rozdzieli i drugi wschodnio ten gościniec w północy leży. Te chłopskie posiadania powierzchnie leżą w prostym przyłączeniu do zagród chłopska w wsi.

Przyłączenie podwórza{dworu} i podział włók{kopyt} pewnie{bezpiecznie} za przykładem pełnego planu wkładu{urządzenia} sieni{niwy} wsi Landshuter osiedlowy krajobraz powstawały. Zaludnienie tu jej jak praktycznie pokażącym się stronom{bokom} wkładu{urządzenia} Waldhufen przejęło. W południu obrębu jest mała powierzchnia, która wcześniej do obszarnictwo należał, pod ogrodnikiem w wąskie, krótkie obławy na włóczęgów{pasy} podzielony być. łęg folwarku w wschodzie jest od niezliczonych bloków i najbardziej małych nieregularnych powierzchni otoczony, która chłopskie zaludnienie częścią jak łąki i Weiden pielęgnuje albo, szczególnie w młodszym czasie, do roli przeorać.

Wielokrotne rozczłonkowanie ten różnym wielkościom zakładu{ruchu} wsi należącą sień{niwę} przychodzi także w różnorodności nazw{imion} sieni{niwy} do wyrażenia i stoi z tym znowu w przeciwieństwie do prosto rozczłonkowany i oszczędnie nazwany sieniom{niwom} wsi Waldhufen. Oni{Państwo} po różnych punktach widzenia powstawali. Nazwa{imię} „Po- 148 domie " ( za podwórzami{dworami} ) w północy doniesie{wskaże} tylko położenie. Sieni{niwy} oznaczenie „Laki " ( Weiden ), „Pustki " ( pustkowie ) i „Bania " ( wilgotne denny{ziemny} pogłębienie ) są wyrażenie pierwotnego stanu ziemi i obszaru. „Ogrody " w południu zdeklarowanie przynależność tych pól do ogrodników. Interesująca jest nazwa{imię} najbardziej północnej dobra bloku : „ ( Cwierc i Lopata " ( ćwierć ćwiartka i szufla ). On znaczona pola wydzielenie, przy wcześniejszo po{według} często używanym sposobie{rodzaju} do mierzenia każdy chłop ćwierć ćwiartka ( s. Także Bialoboki ) i dodatkowo jeszcze jedna „Schaufel " ( dobrze{chyba} miara pojemności podobnie jak na przykład „Scheffel " ) ziemia orna otrzymywała. Ta sieni{niwy} nazwa{imię} wydaje się na tym wskazać, że także ten kraj ongi w chłopskich rękach był i późniejszy od dobra skupywany stawał się, ponieważ oznaczenie ( Cwierc i Lopata jest wyłączne stare i już w ostatnich 150 do 200 latom już nie używane. To przy przybywające zmniejszenie chłopów kraju w ostatnich stuleciach przyłączy się do chóru także nad z stosunkowo wysokim podaniem włók{kopyt} przy Jablonowski, który dla roku 1589 13 1/ 2 włóki{kopyta}, 12 ogrodnik z krajem, 7 Einlieger z bydłem, młyn z kamieniem młyńskim źle narysowany 51). Dziś Urzejowice bezwzględny charakter polskiej dobra wsi, i chłopski kraj jest taki podzielony, że na przykład wcześniejsze gry pojedyncza posiadanie od 40 poranka dziś 7- 10 właściciela ma. Z posiadania zmniejszeniem idzie posiadania roztrzaskanie ręka w rękę, i posiadanie od 3 poranka leży często przy sześć różnych miejscach rozsypywane. Ubóstwo pojedynczych rodzin przy własności ziemska idzie także tak dalece, że sam{nawet} kawałeczek ziemia, które przed domem leży i do budowy parceli należy{słyszy}, także kiedy to tylko 1/ 2 poranek wielki jest, pod dzieci w śmiesznie mały burak podzielony. Pomimo jest dziecięca liczba przy tych krajowy ubogi wysoka, podczas{podczas gdy} w Markowa krajowa potrzeba już przy chłopach do ograniczenia dziecięcej liczby prowadzona.

B ) forma wsi.

Tak jak się ta sień{niwę} wsi w trzy chłopskie powierzchnie i kraj dobra dzieli, tak mogą także w wsi cztery części odróżniana być, która dziś jednak coraz więcej zrastały się, przez co się typowe każdego części wsi zacierało i w całokształcie odcisk małej wsi kupy obudzone. W wschodzie leży w parku dobro, które z podobnego zamka dworku wiejskiego i wielkich zabudowań gospodarskie istnieje. W północy stoją północno-wschodni gościńca zagrody chłopska, których posiadacz jej{ich} pole w części sieni{niwy} Podomie pierwotnie w zamknięciu wszechświata podwórza{dworu} leżeć mieli. W formie równa ta część wsi jednostronnej wsi ulic z wąskimi, krótkimi Waldhufen. Ältesten podwórza{dwory} pokazują stronicowy szczytu ustawienie{stanowisko} jej domów mieszkalnych. Młodsze domy powstawać często wolnie{luźnie} stosunku do ulicy wsi i tych linie równoległa dojazdy pola, i jej ustawienie{stanowisko} stosuje się bardziej mocny po{według} wielkości placu pod budowę albo jego płaskorzeźbie, które w danym razie uprzywilejowane położenie na mało podwyższonym obszarze umożliwione. To jest do przyjmowania, że to älteste - część wsi jest. On nazywa się „Zarudzie ", oznaczenie, która od koloru rdzy farbowania ziemi przez rudy darniowa ( ruda ) pochodzi. - druga chłopska część wsi leży w zachodzie przed polami części sieni{niwy} Pustki, coś od temu pierwotnie jeszcze renifera skrzele wieś, dobru i główna ulicy wsi usunięta. Ta odległość wymyka się także w nazwie{imieniu} „Katy ", który ten część wsi wywozi{wykona},. Zostawia{pozwala} w zarządzeniu podwórzy{dworów} w „Zarudzie " jeszcze pewny system odkryć się, tak jest ustawienie{stanowisko} domów w Katy do wsi i do dróg przecież znaczne bardziej nieregularne. Wielka liczba kiemer, krótkich dróg przeciągnie tę część wsi, który wewnątrz Dorfberings największą powierzchnię zajmie. W czasie Panszczyzna chłopy Katy czterech dni w tygodniu na dobrze z zaprzęgami odbyć pańszczyznę muszą i dlatego jeszcze dziś ta „Cterydniaki " ( czterodniową ) nazywały. W Katy stoi jak punkt środkowy wsi Urzejowice kościół. Po raz pierwszy występuje w historii Paraphie Urzejowice 1411 52) ; ten rok jest z tym jednocześnie älteste wymienienie wsi. Obok kościoła leży podwórze{dwór} parafialny, do którego 30 poranek kraj ( Cwierc i Lopata ) należą. Kościół ^ podwórze{dwór} parafialny i okiennica{sklep} tworzą, w części wschodniej od Katy leżąco, centrum osady Urzejowice. - ten. Najbardziej południową część wsi tworzy południowo gościńca „Zagrody ", część wsi, w którym ogrodnicy mieszkają, jak już nazwa{imię} wypowie. Przy ulicy do{po} Krzeczowice i Zurawiczki w związku z częścią ogrodnika młody szereg uprawy{dobudowania} powstawał, która Dorfbering do{po} południowego wschodu przełamie. Także tu mieszkają biedny krajowa i luźni krajowi chałupnicy, które na folwarku stale albo mądry{wskazać} sezonu pracują.

Istnieje a więc pierwotnie przestrzenne rozdzielenie między chłopami i ubogi krajowy w wsi byłe, tak się ta przecież bardziej mocny zacierała ; przez zmniejszenie posiadania na mocy rzeczywistego działy, przez czas pańszczyzny, w której chłopy mało do{po} powiększenia posiadania dążyli, ponieważ ta z podwyższoną pańszczyzną łączona była, i po trzecie przez bardziej mocne powiększenie się ludnościowy ostatnich sto rok, która do wewnętrznego wybudowania wsi prowadziła ( obraz 27). Tak są dziś domy krewny{należący} wszystkie socjalnym wiejskim klasom posiadania w gęstym sposobie budowania na od wiele krótkim, krętym drogom durchzogenen powierzchnia wsi w pojedynczy stary stopniowo bardziej ciasnym zrastać się śpiesz częściom wsi do znajdowania ( plan II ).

C ) podwórza{dworu} i domu formy.

Odcisk, który wieś Urzejowice na odwiedzający robi, jest określone{decydowane} przez zwartość wsi, które z daleka w gęstych kępach prawie zniknąć wydaje się, przez najwięcej wadliwy stan zagród jak pojedynczych budynków i jej nieregularne ustawienie{stanowisko} jeden do drugiego i w wsi. Robiła wieś Waldhufen Markowa jeden dla stosunków Galicji zamożny odcisk, któremu także wsie Gac i Deböw zbliżyły się, i był także Bialoboki jednak przez jego bycie pielęgnowanie ten podobny, tak odpada przecież Urzejowice mocno przeciw wszystkie tę cztery wsie. My znajdujemy podwórza{dwory} chłopów, ogrodnika i chałupnika już nie wykonani w stosunkowo luźnym szeregu stojąco. W Urzejowice stoją wszystkie budynki ciasno obok siebie gromadzone, no z stroną{bokiem} szczytu, no z stroną{bokiem} rynny do ulicy albo nawet bez każdej Parallelität do niej. Kilka domy są do swobodnego wyboru zupełnie przy drodze ; inna są od małych ogrodów otoczona, które lekko zaniedbany odcisk oczernią i tych ubóstwo jeszcze przez trzymany płoty splotu, z związanego miejscowego, taniego materiału Weiden wykonani byli, podkreśleni jest. Domy mieszkalne chłopów mają już nie okazałą wielkość, które mieszkaj wiązki około jest zupełny zaginiony, i także konstrukcja budowli bloku jest często tak mało solidna, że belki domów często już nie poziomie, lecz „windschief " upłyną. Domy mieszkalne są zewnątrz białe albo niebieskawe tynkowane, albo także tylko przedziały między belkami były farbowane. Bardziej wielki jak w D ^ böw i trzy innym wsiom jest liczba przy chatach dymnych ( obraz 28, 31 i 33). Także liczba budynków przyległych gospodarczych podwórzy{dworów} na minimum spadła.

Po{według} rzucie poziomym mogą cztery czcionki{typy} domu wystawione być. Te czcionki{typy} stosują się znowu jak w omówionych wsiach według{po} bogactwa jej mieszkańców przy kraju. Kiedykolwiek więcej pole do posiadania należy{słyszy}, tym bardziej części przestrzenie gospodarcze wybudowana były. Ponieważ w Urzejowice tylko 12% zakładów{ruchów} zupełnie samodzielni Bauemwirtschaften są i w tej wsi dobra dziś waga przy losowaniach krajowych i ubogi krajowy leży, tak powinien z opisem jej formalnie domu zaczęty być. Rzut poziomy domu losowań krajowych pokazuje (plan 12 a). Dom ( obraz 32), które przeciętnie powierzchnię od 4 x 8 m nakryte, istnieje tylko z kuchni i stajniy, które przez powszechny sień{niwa} rozdzielony są. Przynajmniej jest jedna zapasu i sprzętów izba uprawiana ; często jednak verschandeln kilka przepierzenia grzeczna dobudowały te małe domy zupełnie.

Już bardziej obszerny ( 7 x 10 m ) i bardziej mocny dzieli dolny jest drugi typ domu, który szczególnie przy ogrodnikach z 1/ 3 do i poranka kraj zastępowany{reprezentowany} jest ( plan 12b i obraz 28 i 31). Tu istnieje obok kuchni w tym śpiesz mieszkania domu jeszcze jedna zwęzi izba, i w stajniy jest również mała przestrzeń pamięci{składu} dla zapasów podzielone. Byty siana są pod tym dach umieszczony, i do zachowania słomy istnieje często obok domu jeszcze sposób{rodzaj} pamięć{skład}, który z czterech pali, zależnie od mnóstwa słomy możliwy do przesunięcia{odroczenia} dach ochronny noszą, bez ścian budowany jest ( obraz 30). Takie pamięci{składy} słomy znajdujemy my także przy większych Häusern, które jeszcze żadne samodzielne stodoły posiadają.

Liczbowa mocna jest także warstwa{zmiana} zaludnienia wsi, która 1- 2 poranek i 2- 4 poranek kraj posiada. To są coś nad 70 zakładem{ruchem}, których domy najczęściej następujący rzut poziomy mają ( plan 12c ). Kuchnia i izba zajmą już więcej przestrzeń jak przy poprzednim typie. Także tu stoi w tym sień{niwę} piec piekarski, do wstecz frontu ogniska w kuchni uprawiany jest. Stajnia znajduje się jak wszędzie w Urzejowice w domu mieszkalnym. Większa posiadłość wiejska zmuszała jego właściciela do założenia klepiska, która jednocześnie do podstawienia wóz używany jest. Klepisko było przy wstecznej szczytu stronie{boku} bloku domu mieszkalnego obok stajniy - częste jak stojaka budowa - przyłączone. Przez to się także denny{ziemny} przestrzeń powiększyła, który obok już wspomniany, wolnie stojącą słomy pamięć{skład} zapasy uchroni.

Czwarty typ domu jest przy ten „Reichen " zastępowany{reprezentowany} ( plan 12d ). Ponieważ obok w rzucie poziomym przeciętnie 7 x 12 m wielki dom mieszkalny, które wszędzie i zawsze jeszcze zawsze stajnię pod tym sam dach ma, stodoła istnieje, może człowiek tu już od podwórza{dworu} mówić. Ustawienie{stanowisko} tej stodoły do domu mieszkalnego jest zupełne samowolne i nie podlega żadnej tradycji, lecz wyłącznie wielkości do rozporządzenia stojącego placu pod budowę. Tylko mało podwórza{dwory} posiadają większe stodoły poprzeczne, najwięcej mają tylko formę martwienia z Bansenraum. Ubóstwo krajobrazu przy drzewie i gospodarcza niemoc chłopów, drzewo kupować, prowadziło do tego, że przy starożytnym obyczaju, ściana stodół z. T. Z plecionek wierzbowa wykonać, mocno trzymany był ( obraz 29). Mieszkańcy tych podwórzy{dworów} ( razem 46) mają posiadłość wiejska od 4- 18 poranka, przy czym waga ciężka pod 16 porankiem leży, ponieważ tylko cztery chłopy w Urzejowice mają 16- 18 poranek kraj.

Budynki chłopów, ogrodnik i losowań krajowych noszą prawie wszędzie i zawsze pokryty słomy dachy czterospadkowy pełne ; tylko w „Zarudzie " były po{według} niszczeniu domów przez pożar w roku 1904 pokryty cegły dachy dwuokapowy z szczytami drzewa wybudowane. Z tego powodu i przez tu liczbowo bardziej mocny wystąpienie zagród chłopska robi dziś ta część wsi względnie najbardziej zamożny i najbardziej miły odcisk. W całokształcie pozostanie w tyle jednak także on daleko{obszernie} za tym wsi D ^ böw i Gac, całkiem do milczeń do od Markowa, którego wielki okazała posiada chłopów w tej okolicy nieprześcignienie zostać.

D ) sytuacje ekonomiczna

Na sytuacje ekonomiczna był w związku z formy wsi i formom podwórzy{dworów} i domy już rozmaite weszłe, ponieważ ta oba osiedlowy element{pierwiastek} - Dorffbrm i podwórza{dworu} i domu forma - engstens z socjalną strukturą tej ludności wiejska łączona są i szczególnie bardziej ostatnie tu zupełne od niej pochyłe jest. Prosta tego mocną zależność rzuci wyraźne światło także na charakter tych ludzi, które nie usiłowanie po lepszych życia stosunkach i z tym wyższym życia roszczeniom pokazują, o ile{tak daleko} tę podwyższony nakład pracy i własne poczynanie wymagają. Rzeczywistego dzielenia, która do zawsze bardziej daleko sięgającego posiadania roztrzaskanie i - zmniejszenie prowadziła, nie był w żadnym kierunku przeciwdziałany. Objaw mało samodzielnych chłopów, które pomimo to rzeczywisty dzielenie jeszcze trzymać się mogły, jest pozostałe wsi zaludnienie na zarobku ubocznym zdany. Ona szuka jego jak rzemieślnika, których gospodarczy zakres jednak nad granice wsi nie wyjdzie. Obok rzemieślników, które stały na folwarku czynny są, ma Urzejowice dwa kuźnię{kowala}, trzech stolarzów, kołodzieja, trzech siodlarzów i rymarza i kilka szewców i krawiec. Wcześniejsze byli przy rzemieślnictwo także bednarze zastępowana{reprezentowana}, które jednak w ciągu{pociągu} czasu zupełni bez chleba stawały się. Szynk - wcześniejszo istniał jedna od dobra wydzierżawiony szynk w „Za- rudzie " - i kilka prywatne i spółdzielcze okiennice{sklepy} zadowolą pozostały potrzebowania wyciągać mieszkańcy. Krajowe losowania, do którym praktyczne także posiadacze od pola ogrodów w wielkości aż do poranka liczyć są, przeczą jej główne utrzymanie przez pracę na folwarku. Tak byłoby gospodarcze życie zaludnienia Urzejowice zupełne na gospodarstwie domowe odstawione, kiedy nie zewnętrzne moment przychylnie w życie wsi zaczepialiby. To jest bliskość miasta Przeworsk, która przez potrzebę przy siłach robocza w jej wielkiej cukrowni i jej położenie przy głównej kolej linii i głównym gościńcu Krakowa Lwów wygodne zarobkowe możliwości jak robotnika fabrycznego, ulic robotnika i tak dalej ofiaruje. Kolejka Przeworsk- Dynöw troszczy się dziennie o bardziej szybkie dosięgnięcie miejsca pracy i natężenie prócz tego samego{nawet} roboczy personel. W ogóle jest w Urzejowice do zauważenia, że mieszkańcy z wielką gotowością obcą, nie rolniczą pracę przyjmują, także kiedy ona jej ojczystą wieś opuścić muszą. Teraz się okrągło sto własnowolny do pracy w państwo meldowali. To małe przywiązanie do ojczyzny i ziemi nie było przy Markowaer chłopy do znajdowań, przeciwnie zamiatali tu chłopy, która tylko z gospodarczych gruntów{powodów} wywędrowali, z jej oszczędnościami na przykład z Ameryki z powrotem, by się ostatecznie w ojczystej wsi kupić móc.

50) materiał do tego badania wsi był od asesora studia Otto narty Adam zbierany i do rozporządzenia stawiany

51) A. Jabtonowski, a. A. 0. Urzejowice : 1589: lan. 131/ 3, słyszy. C. Agr. 12, inq. C. Pec. 7, taber., mol. I czerwono.

52) Slowmk Geograficzny, a. A * 0.