Książka..O Galicji Zdjęcia z kresów ..Kresy wschodnie Grzymałów Mapy historyczne Świdnica

. Deböw 45)

Parallel der Talweitung des Marköwkabaches, in die sich die Dörfer Markowa, Gac, Bialoboki und weiter Oströw, Wolica und Mikulice eingefügt haben, verläuft im Norden in einer Entfernung von durchschnittlich 3km eine kleinere Talmulde, in der drei Siedlungen liegen: Debow und Studzian, an die sich als Vorort der Stadt Przeworsk Budy-Przeworskie, das noch völlig ländlichen Charakter aufweist, anschließt.

Die Grenze zwischen Studzian und Deböw bildet ein Bach, im Kataster als Wassergraben bezeichnet, so daß sich die Gemarkung Studzian von ihm aus nach Norden und Deböw nach Süden erstreckt- Im Nordwesten ist Deböw benachbart mit Nowosieice, im Westen mit Bialoboki und im Südwesten mit Wolica; im Süden und Osten hat Deböw mit Urzejowice und Mokra-Strona gemeinsame Grenzen.

Die Gemarkung Deböw umfaßt eine Gesamtfläche von 764ha (759ha Nutzfläche). Da die durchschnittliche Größe aller ländlichen Gemeinden zwischen Wislok und San rund nooha beträgt, ist D^bow zu den kleineren Gemarkungen zu rechnen. 1931 zählte es 991 Einwohner mit 176 Häusern.

Die Form der Gemarkung (Plan 10) ist durch den Dorftyp bestimmt. Das Dorf liegt langgestreckt auf der Nordseite der Gemarkung hart, an der Grenze, und nach Süden ziehen sich streifenformig die in Hufen aufgeteilten Felder. Die genaue Scheidung zwischen Wohnfläche im Norden und Nutzfläche im Süden weist auf eine planmäßige Anlage des Dorfes und der Flur hin.

Sie hat sich den geographischen Verhältnissen bestens angepaßt, denn die Häuser liegen in und am Rande der Talmulde, während sich die Felder nur auf dem höherliegenden, hügeligen Gelände ausdehnen. Der Anteil des Ackerlandes an der Gemarkungsfläche ist in Deböw bedeutend geringer als in Markowa und Gac, er beträgt 62%, während die Wiesen 10% und die Weiden 26% der Fläche einnehmen. Die planmäßige Anlage dieses einreihigen Waldhufendorfes, die mit den natürlichen Gegebenheiten harmoniert, kommt auch in der rechteckigen Form der Gemarkung - im Osten schließt sich noch eine kleinere Fläche an - und in der ruhigen Linienführung seiner Grenzen zum Ausdruck. Betrachten wir die Gemarkungen Deböw und Studzian als Einheit, so hätten wir das Bild eines Doppelreihendorfes mit Waldhufenflur vor uns, wie wir es aus Markowa und Gac kennen. Der sumpfige Talboden wirkte aber so stark trennend zwischen den beiden Dorfreihen, daß jede eine eigene Gemeinde bildet. Bei der Betrachtung des Wegenetzes, der Flur und des Dorfes wird stets die Einreihigkeit des Waldhufendorfes Deböw spürbar sein, während sie für die innere Struktur des Dorfes, d. h. die soziale Struktur seiner Bewohnerschaft, nicht von Einfluß sein kann, wie bei der Besprechung des Dorfbildes gezeigt werden soll.

a) Die Flurform

Das Skelett einer Flurform ist das Wegenetz. Wieder unterscheiden wir wie in Markowa Dorrwege, Flurwege und Landstraßen. Die Achse des Dorfes bildet die Dorfstraße, die hier nicht das Dorf von der Flur trennt, sondern zwischen den Häusern, d. h. zwischen den Bauemgehöften und den Gärtner- und Häuslerstellen, verläuft. Infolge der Einreihigkeit des Dorfes hat der Bach nicht mehr die Bedeutung als Achse des Dorfes. Senkrecht nach Süden verlaufen zu dieser ostwestgerichteten Dorfstraße die zahlreichen Feldwege. Die für viele Waldhufendörfer typischen alten Viehtriebwege gibt es in Deböw nicht. - Auch hier finden wir ebenso wie in Markowa eine Landstraße aus der jüngeren Zeit, die im Südwesten aus Bialoboki führt, die Gemarkung Deböw in einem Bogen quert und in der Mitte des Dorfes in die Dorfstraße einmündet, die jetzt als Dorf-und Landstraße zugleich durch Debow, Studzian und Budy-Przeworskie nach Przeworsk führt. Im Westen endet die Dorfstraße dagegen blind im Feld, da sie keine Verkehrsverbindung zur benachbarten Ortschart Nowosieice abgibt. Im Osten führt sie über die Abzweigung nach Przeworsk hinaus, durch den Gutsteil des Dorfes weiter, an der Gemarkungsgrenze entlang, um im äußersten Osten auf die Landstraße Przeworsk-Urzejowice zu stoßen, an der eine kleine Häuserreihe, Wojciechöwka genannt, als Abbau des Dorfes ürzejowice steht.

Durch die Einreihigkeit des an der Grenze liegenden Dorfes wird das Bild der Gemarkung vollkommen von der Flur beherrscht 46). Sie trägt die Zeichen der typischen Waldhufenflur: Die zahlreichen Ackerstreifen, ehemals in Hufengröße, ziehen sich hinter dem Dorf in reichlich 2km Länge über das hügelige Gelände bis zur Gemarkungsgrenze. Auf den Originalfeldmappen von 1849 kann man noch an ganz wenigen Beispielen erkennen, daß

- wie auch in Markowa

- jeweils ein Weg die Hufe eines Besitzers in zwei Hälften teilte. Die meisten Streifen haben dagegen heute eine Breite von durchschnittlich 40 m, so daß mit einer früh einsetzenden Erbteilung zu rechnen ist.

Als Flurnamen finden wir in D^böw: „Poddomie zagumnienki" und „Obszar zagumnienki". Beide Namen bezeichnen die Lage:

pod domie=== unterhalb der Häuser;

zagumnia === hinter den Scheunen.

Besonders den Flurnamen „Zagumnia" findet man am häufigsten in Waldhufendörfern, da hier die Scheunen (gumno = die Scheune) stets in einer mehr oder weniger geschlossenen Reihe zwischen den Wohnhäusern und den Äckern stehen. Für die Erklärung des Flurnamens „Obszar" gibt es zwei Möglichkeiten.

Entweder hat er auch hier die Bedeutung von „Überschar", oder er bezeichnet lediglich die Fläche, die zu dem im Osten der Gemarkung liegenden Gut gehört, denn Brückner erwähnt ausdrücklich diesen Wandel in der Bedeutung des Namens „Obszar" seit dem 8.Jh .47).

In beiden Fällen müßte aber in D^böw der Name ursprünglich auf den Ostteil der Gemarkung, d. h. auf die Gutsfläche, beschränkt gewesen sein, während er heute im Kataster auch auf den östlichsten Bauernhufen eingetragen ist. Die Größe des Gutslandes beträgt hier 196 ha und bildet bis auf wenige parzellierte Streifen eine zusammenhängende Fläche. Das dazugehörige große Gut liegt im Nordosten der Gemarkung.

Auch im westlichen Flurteil schiebt sich ein besonders breiter Streifen Gutsland (132 ha) im Anschluß an einen zweiten Gutshof, der mitten im Dorf steht, zwischen die Bauernfluren. Also nur die reichliche Hälfte der heutigen Flur ist Bauem-besitz (431 ha).

Im Jahre 1462 werden in „Dambow" sechs Hufen erwähnt 48); 1589 heißt es bei Jablonowski: lan. 3, hört. c. agr. 33/2, taber., inq. c. pec. 3 (3 Hufen, 3/3 Gärtnerstellen mit Ackerbesitz, i Schenke, 3 Einliegerstellen mit Viehbesitz 49).

Es ist wahrscheinlich, daß das westliche Gut der ehemalige Schulzenhof ist, dessen Besitz sich durch Bauemaufkauf zu seiner heutigen Größe entwickelt hat.

Vergleicht man die Hufenanzahl von 1589 mit Markowa und auch Gac, so wird der Unterschied, der damals wie auch heute zwischen den Dörfern besteht, deutlich: Markowa und auch Gac waren und sind Bauemdörfer, Deböw zeigte schon vor 350 Jahren einen erheblich geringeren Anteil der Bauern am Ackerbesitz.

Nördlich des Dorfes kann kaum von einer Flur die Rede sein. Hier liegt auf der feuchten Talsohle das Land der Gärtner, das aus kleinen Wiesen und zu Äckern umgepflügten Beeten besteht. Dieser Teil zwischen dem Dorf und dem Bach entspricht vollkommen dem Gärtnerland in Markowa und Gac, das dort die gleiche Lage hat.

b) Die Dorfform

Das Dorf Deböw am Nordrande der Gemarkung zieht sich als lockere Reihe von der Ostgrenze bis an die Grenze von Bialoboki zu beiden Seiten der Dorfstraße hin. Bevorzugt stehen die Gehöfte der Bauern auf der südlichen

Seite am Hang und ihnen gegenüber im tieferhegenden Bachgelände die Häuser der ärmeren Dorfbevölkerung. Während die Gärtner-und Häuslerstellen schon teilweise innerhalb ihres Grundbesitzes liegen, ist die Trennung von Hof und Flur bei den Bauern auf der Südseite absolut streng. Hausäcker gibt es hier nicht, da das gesamte ün Hofanschluß liegende Feld eines Bauern gleich hinter seiner Scheune beginnt.

Neben der südlichen Hofreihe der Bauemgehöfte, deren Lage durch ihre Zugehörigkeit zur Hufe seit Jahrhunderten unwandelbar feststeht, und der aus Gärtner- und Häuslerstellen bestehenden nördlichen Hofreihe, die sicher ebenso ursprünglich ist, besteht im Osten noch ein dritter Dorfteil. Sein Kernpunkt ist das größere Gut, dem an der Straße in willkürlicher Bauweise Landarbeiterhäuser vorgelagert sind. Diese Dreiteilung, die sozial bedingt ist, kommt auch in der Art der verschiedenen Hof- und Hausformen zum Ausdruck.

c) Die Hof- und Hausformen

Als Typen lassen sich drei ursprüngliche Hofformen herausschälen, die - abgesehen von jüngeren neuzeitlichen Zubauten - kaum Mischformen aufweisen. Auf der Bauemseite des Dorfes liegen große Gehöfte (Plamod), die aus einem drei-oder seltener vierseitig geschlossenen Wohnhaus-Stallkomplex und einer daneben oder in Richtung auf die Felder stehenden Querscheune bestehen.

Es ist die gleiche Hofanlage, die schon aus Markowa bekannt ist. Auch Konstruktion und Maße der Gebäude, die Aufteilung der Räume in Wohnhaus, Stall und Scheune sind die gleichen. Während in Markowa in allen alten Bauemhäusem zur Trennung von Stall und Wohnhaus übergegangen wurde, ist in Deböw wie auch in Gac häufig noch ein Stall im Wohnhaus vorhanden. Ist der Hof nur an drei Seiten geschlossen, so liegt die Dunggrube außerhalb dieses Wohnhaus-Stallkomplexes, und die vierte Seite ist in der Richtung auf die Felder geöffnet. Die geringere Zahl an Wirtschaftsnebengebäuden, das völlige Fehlen von alten Speichern und Windmühlen läßt die Bauernhöfe von Debow nicht mit den größten und reichsten Gehöften Markowas vergleichen, denn auch der Bodenbesitz ist durchschnittlich geringer, Deböw hat nur sieben Bauernhöfe mit mehr als 4ha, obgleich die alten Höfe ehemals im Besitz von 25-30 ha gewesen sein sollen.

Aber das äußere Bild eines solchen Gehöftes, das oft in einem von einer Hecke umgebenen Obstgarten liegt, drückt durch seine Sauberkeit und Freundlichkeit eine gewisse Wohlhabenheit und Ordnungsliebe seiner Bewohner aus. Es beeinflußt günstig die Physiognomie des ganzen Dorfes. Geht man der augenfälligen Ähnlichkeit der Bauerngehöfte beider Dörfer nach und vergleicht auch die Namen ihrer Besitzer, so findet man viele bekannte: Henclik, Pelc, St^cel, Uberman usw. Außerdem ist in Deböw der Name Markowski, der sicher die Herkunft seines Trägers aus dem Dorf Markowa bezeichnet, häufig. Diese Folgerung wird bestätigt durch die Bezeichnung „Kolonisci", mit der die Besitzer der großen Höfe von anderen Einwohnern Deböws genannt werden.

Allerdings begegnet man auch einigen Namen deutscher Herkunft, die aus Markowa, Gac und Bialoboki nicht bekannt waren: Bawor, Kojder, Rychwal, Szmyd usw. So muß auch aus anderen deutschstämmig bewohnten Dörfern des mittelalterlichen deutschen Siedlungsgebietes um Landshut ein Zuzug erfolgt sein. Der Anteil an deutschen Namen beträgt heute ungefähr 15%.

Der zweite Typ der Hausformen ist besonders bei den Kleinbauern und Gärtnern vertreten. Den Hausgrundriß einer Gärtnerstelle zeigt Plan ioc. Der Flur in der Mitte des Hauses teilt es in einen aus Küche und Stube bestehenden Wohn- und einen Wirtschaftsteil, der aus Stall und Vorratskammer besteht. Ein Herd im Flur existiert nicht. Das Haus ist reiner Blockbau ohne Umgebinde.

Einige Kleinbauern besitzen außer dem Wohnhaus noch eine Scheune mit einer Tenne und nur einer Banse. Bei den Scheunen findet man neben den Blockbauten auch Ständerbauten. Der Besitz der Kleinbauern und Gärtner beträgt zwischen 1-4ha.

Die Häuser der Häusler, zu denen auch die Landarbeiter des Gutes zu rechnen sind, sind noch einfacher und von noch geringeren Größenmaßen und Zahl der Räume.

Neben dem aus Küche und schmaler Kammer bestehenden Wohnteil des Hauses (plan 10a) kommen sehr häufig einräumige Wohnteile vor. Von außen sind sie sofort an der Giebelseite zu erkennen, da diese dann nur ein Fenster besitzt. Selbstverständlich gibt es auch in D^böw noch einige kaminlose Häuser.

d) Die wirtschaftlichen Verhältnisse

Die Zahl der Kleinbauern-, Gärtner-, Häusler- und Landarbeiterstellen beträgt 211 bei 218 bäuerlichen Betrieben. Davon sind nur 12 völlig ohne Grundbesitz, und 115 haben nur i-2ha Land. Dieser hohe Prozentsatz an Kleinstwirtschäften^ erklärt sich aus dem starken Anteil der beiden Güter am Bodenbesitz des Dorfes, die beinahe 100 Arbeiter ständig oder saisonweise besonders beim Zuckerrübenbau beschäftigen. Auch ein weiterer Teil der Einwohner Dböws ist gezwungen, woanders Verdienst zu suchen. Sie sind als Straßen" oder Eisenbahnarbeiter beschäftigt oder gehen auch als Arbeiter in die Zuckerfabrik im nahen Prze-worsk. Die Nähe der Stadt und der Eisenbahn bietet ihnen oft ein vorteilhafteres Einkommen. So ist auch der Prozentsatz an Handwerkern im Dorf sehr gering. Von zehn Handwerkern - Schmiede, Schuster, Tischler usw.- hat nur der Schmied eine Handwerkerprüfimg abgelegt. Sie alle sind neben ihrem Handwerkerberuf Landwirte und haben einen Grundbesitz von wenigen Morgen. Die Weberei als Hausgewerbe ist seit den letzten Jahrzehnten völlig verschwunden.

In der Reihe unserer Untersuchungen ist Deböw das letzte Waldhufendorf und damit zugleich die letzte Siedlung, die Einwohner deutscher Abstammung aufzuweisen vermag.

45) Das Material zu dieser Dorfuntersuchung wurde von Studienassessor Otto Adamski, Deutsche Oberschule Krakau, gesammelt und zur Verfügung gestellt.

46) Ein ebenfalls einreihiges Waldhufendorf aus Schlesien hat M. Hellmich m seinem Aufsatz: Gemarkung, Dorf und Haus in Schlesien, in: Ztschr. „Schlesien** 6. Jg. 1913/13, S.6nff. und 669ff. veröffentlicht

47) A. Brückner: Slownik etymologiczny Jezyka polskiego (Etymologisches Wörterbuch der polnischen Sprache). Krakau 1937.

48) Akta grodskie i ziemskie, a. a. 0., Bd, XIII, S. 306, nr. 5053.

49) A. Jabionowski, a. a. 0^

4. Debów 45)

Równolegle Talweitung tego Marköwkabaches, w wsie Markowa, Gac, Bialoboki i dalej Oströw, Wolica i Mikulice wstawili, zabłądzi w północy w oddaleniu od przeciętnie 3km mały niecka doliny, w której trzy z osad leżą : Debow i Studzian, przy która jak przedmieście miasta Przeworsk Budy- Przeworskie, jeszcze zupełnie wiejski charakter pokaże, przyłączy się.

Granicę między Studzian i Deböw tworzy strumień, w kataster jak rów odpływowy znaczony, tak że się obręb Studzian od niego z do{po} północy i Deböw do{po} południa rozciągania się w północnym zachodzie jest Deböw sąsiedni z Nowosieice, w zachodzie z Bialoboki i w południowym zachodzie z Wolica ; w południu i wschodzie ma Deböw z Urzejowice i Mokra- Strona wspólne granice.

Obręb Deböw obejmowana powierzchnia ogólna od 764ha ( 759ha powierzchni użytkowa ). Ponieważ przeciętna wielkość wszystkie wiejskim gminom między Wislok i San okrągło nooha wynosi, jest Dębow do tych mały obręby do liczeń. 1931 wliczył to 991 mieszkaniec 176 Häusern.

Forma obrębu ( plan 10) jest przez typ wsi pewna. Wieś leży przedłużenie na stronie północna obrębu twardo, na granicy, i do{po} południa ciągną się streifenformig w włókach{kopytach} podzielone pola. Dokładne rozdzielenie między powierzchnią mieszkalną w północy i powierzchni użytkowa w południu wskaże na zgodne z planem wkład{urządzenie} wsi i ten sień{niwę}.

Ona się geograficznym stosunkom doskonale przystosowała, ponieważ domy leżą w i przy brzegu niecki doliny, podczas{podczas gdy} się pola tylko na wyższym leżącym, pagórkowatym obszarze rozciągają. Udział ziemi orna przy powierzchni obrębu jest w Deböw znaczna bardziej mała jak w Markowa i Gac, on wynosi 62%, podczas gdy łąki 10% i Weiden 26% powierzchni zająć. Zgodne z planem wkład{urządzenie} tej jednorzędowej wsi Waldhufen, która z naturalnym okoliczności harmonizuje, przychodzi także w prostokątnej formie obrębu - w wschodzie przyłączy się jeszcze mały powierzchnia - i w spokojnym narys jego granic do wyrażenia. Oglądamy my obręby Deböw i Studzian jak jedność{jednostkę}, tak mielibyśmy my obraz wsi szeregowy podwójny z sienią{niwą} Waldhufen przed nami, jak my to z Markowa i Gac znamy. Bagnista ziemia doliny działała jednak tak mocno rozdzieląc między ten oba szeregi wsi, że każda własną gminę tworzy. Przy przypatrywanie się sieci drogowa, który sień{niwę} i wsi zawsze bycie jednorzędowy wsi Waldhufen Deböw odczuwalnie będzie, podczas gdy ich{ją} dla wewnętrznej struktury wsi, to jest socjalną strukturę jego rękojeść{trzon} mieszkańca, nie od wpływu być może, jak przy omówieniu obrazu wsi pokazywany być powinien.

A ) forma sieni{niwy}

Szkielet formy sieni{niwy} jest sieć drogowa. Znowu odróżniamy my jak w Markowa drogi schnięć, drogi sieni{niwy} i gościńce. Oś wsi tworzy ulicę wsi, która tu nie wieś od sień{niwę} rozdzieli, lecz między Häusern, to jest między Bauemgehöften i ten ogrodnika i chałupnika miejsca, upłynie. Wskutek bycie jednorzędowego wsi ma strumień już nie znaczenie jak oś wsi. Pionowo do{po} południa upłyną do tej wschodniej zachodniej kierowanej wsi ulicy liczne drogi polna. Ta dla wiele Waldhufen wsi typowe stare bydła pędu{napędu} drogi jest w Deböw nie. - także tu znajdujemy my tak samo jak w Markowa gościniec z młodszego czasu, która w południowym zachodzie z Bialoboki prowadzi, obręb Deböw w łuku quert i w środku wsi w wsi ulicę wpada, która teraz jak wsi i gościniec jednocześnie przez Debow, Studzian i Budy- Przeworskie do{po} Przeworsk prowadzi. W zachodzie kończy wsi ulica przeciw temu ślepo w polu, ponieważ ona żadne komunikacji{ruchu} połączenie do sąsiedni miejsca gromadzi Nowosieice odda. W wschodzie dalej prowadzi ona nad odgałęzienie do{po} Przeworsk na zewnątrz, przez dobra część wsi, przy obrębu granicy wzdłuż, by w najdalszym wschodzie na gościniec Przeworsk- Urzejowice pchać{uderzyć}, przy której mały rząd domów, Wojciechöwka nazwany, jak zmniejszenie{eksploatację} wsi ürzejowice stoi.

Przez bycie jednorzędowy pogranicznej wsi jest obraz obrębu zupełny przez tej sień{niwa} opanowany 46). Ona nosi tę znak typowych sień{niwę} Waldhufen : liczne obławy na włóczęgów{pasy} dotyczące roli, niegdyś w wielkości włók{kopyt}, ciągną się za wsią w obficie 2km długości nad pagórkowaty obszar aż do granicy obrębu. Na teczkach pola oryginała od 1849 może człowiek jeszcze przy całkiem mało przykładach poznać, że

- jak także w Markowa

- każdorazowo droga kopyta{włóki} posiadacza w dwa połowach dzieliła. Najwięcej obławy na włóczęgów{pasy} mają przeciw temu dziś szerokość od przeciętnie 40 m, tak że z wcześnie wsadzącym działy liczyć jest.

Jak nazwę{imię} sieni{niwy} znajdujemy my w D ^ böw : „Poddomie zagumnienki " i „Obszar zagumnienki ". Oba nazwy{imiona} znaczą położenie :

Pod domie = = = poniżej domów ;

Zagumnia = = = za stodołami.

Szczególnie nazwę{imię} sieni{niwy} „Zagumnia " znajduje człowiek najczęściej w wsiach Waldhufen, ponieważ tu stodoły ( gumno = stodołę ) zawsze w jednej mniej więcej zamknięty szereg między domami mieszkalnymi i rolami stać. Dla objaśnienia nazwy{imienia} sieni{niwy} „Obszar " jest dwa możliwości.

Albo on także tu znaczenie od „Überschar ", albo on znaczył tylko powierzchnię, która do w wschodzie obrębu leżące dobro należy{słyszy}, ponieważ Brückner wspomniany wyraźnie tę zmianę w znaczeniu nazwy{imienia} „Obszar " od tego 8. Jh. 47).

W oba przypadkach{upadkach} musiałaby jednak w D ^ böw nazwa{imię} pierwotnie na część wschodnią obrębu, to jest na powierzchnię dobra, ograniczona być być, podczas gdy on dziś w kataster także na najbardziej wschodnich włókach{kopytach} chłopów wciągnięty jest. Wielkość kraju dobra wynosi tu 196 aha i tworzy aż na mało parcelowane obławy na włóczęgów{pasy} pozostający w związku z czym powierzchnię. Przynależny do tego wielkie dobro leży w północnym wschodzie obrębu.

Także w zachodniej części sieni{niwy} wsunie się szczególnie szerokich obław na włóczęgów{pasów} kraj dobra ( 132 ha ) odnośnie do drugi folwark, który w środku w wsi stoi, między tę{który} sieniom{niwom} chłopów. A więc tylko obfita połowa ten dzisiejszych sień{niwa} jest Bauem- posiadaj ( 431 ha ).

W roku 1462 są w „Dambow " sześć włókach{kopytach} wspomniany 48) ; 1589 nazywa się to przy Jablonowski : lan. 3, słyszy. C. Agr. 33/ 2, taber., inq. C. Pec. 3 ( 3 włóki{kopyta}, 3/ 3 miejsca ogrodnika z posiadaniem dotyczącym roli, i szynk, 3 wytwarzać leżenia w z posiadaniem bydła 49).

To jest prawdopodobne, że zachodnie dobro dawny podwórze{dwór} wójta jest, którego posiadanie się przez Bauemaufkauf do jego dzisiejszy wielkość rozwinięty.

Porównuje człowiek liczba włók{kopyt} od 1589 z Markowa i także Gac, tak staje się różnica, ten{który} wówczas jak także dziś między wsiami istnieje, wyraźnie : Markowa i także Gac byli i są Bauemdörfer, Deböw pokazywał już 350 latami znacznie bardziej małą udział chłopów przy posiadaniu dotyczącym roli.

Ku północy wsi może ledwo od sień{niwa} mowę być. Tu leży na wilgotnej podeszwie doliny kraj ogrodnik, które z małych łąk i do ról przeorać burakom istnieje. Ta część między wsią i strumieniem odpowiada zupełnie krajowi ogrodnika w Markowa i Gac, które tam równe{to sam} położenie ma.

B ) forma wsi

Wieś Deböw przy brzegu północnym obrębu ciągnie się jak luźny szereg od granicy wschodniej do do granicy Bialoboki do oba stron{boków} ulicy wsi. Wyróżni stoją zagrody chłopów na południowym.

Strona{bok} przy stoku i ich naprzeciwko{wobec} w głębokim żywiącym obszarze strumienia domy bardziej biednego zaludnienia wsi. Podczas gdy tę ogrodnika i chałupnika miejsca już częściową wewnątrz jej posiadłości ziemska leżą, jest rozdzielenie podwórza{dworu} i sieni{niwy} przy chłopach na stronie południowa bezwzględne surowe. Domu role jest tu nie, ponieważ całe ün podwórza{dworu} przyłączenie leżące pole z chłopów równo{natychmiast} za jego stodołą zacznie.

Obok południowego szeregu podwórza{dworu} Bauemgehöfte, których położenie przez jej przynależność do kopyta{włóki} od stuleci niezmiennie mocno stoi, i ten z ogrodnika i chałupnika miejsca istniejący północny podwórza{dworu} szereg, pewny{bezpieczny} tak samo pierwotny jest, istnieje w wschodzie jeszcze trzecia wsi część. Jego sedno jest większe dobro, któremu przy ulicy w samowolnym sposobie budowania robotnika rolni domy przed leżany są. To trójki dzielenie, która socjalny wymówiony sobie jest, zaznaczy się także w sposobie{rodzaju} różny podwórza{dworu} i domu formy.

C ) podwórza{dworu} i domu formy.

Jak czcionki{typy} zostawiają{pozwalają} trzy pierwotne formy podwórza{dworu} z wewnątrz łuskać się, które - pomijając młodszy nowożytny dobudowały - ledwo formy mieszań pokażą. Na Bauemseite wsi leżą wielkie zagrody ( Plamod ), z jedno trójki albo bardziej rzadkiego czterostronnie zamkniętą domu mieszkalnego stajniy całość i jeden albo w kierunku na pola stojąca poprzeczna stodoła istnieją.

To jest równe{to sam} wkład{urządzenie} podwórza{dworu}, która już z Markowa wyznawany jest. Także konstrukcja i miara budynków, podział przestrzeni w domu mieszkalnym, stajniy i stodoła są równi{ci sam}. Podczas{podczas gdy} w Markowa w wszystkie starym Bauemhäusem do rozdzielenia stajniy i domu mieszkalnego przeszły był, jest w Deböw jak także w Gac często jeszcze stajnia w domu mieszkalnym istniejąco. Jest podwórze{dwór} tylko przy trzy stronach{bokach} zamknięty, tak leży gnojownia poza tą domu mieszkalnym stajniy całością, i czwarta strona{bok} jest w kierunku na pola otwierana. Bardziej mała liczba przy gospodarczych budynkach przyległych, zupełnego braku od starych pamięci{składów} i wiatraków nie zostawia{pozwala} zagród chłopska Debow z największymi i najbardziej bogatymi zagrodami marki o co porównują, ponieważ także denny{ziemny} posiadanie jest przeciętne bardziej małe, Deböw ma ze sobą tylko siedem zagrody chłopska więcej jak 4ha, aczkolwiek stare podwórza{dwory} niegdyś w posiadaniu od 25- 30 aha być powinien.

Jednak zewnętrzny obraz takiej zagrody, które często w jedno od rufy{żywopłotu} otoczony sad leży, wyrazi przez jego czystość i uprzejmość pewna zamożność i zamiłowanie do porządku jego mieszkańców. To pod wpływem przychylnie fizjonomia całej wsi. Idzie za kim człowiek widocznego podobieństwa zagród chłopów obu wsi i porównuje także nazwy{imiona} jej posiadaczów, tak znajduje człowiek wiele znana : Henclik, Pelc, St ^ cel, Uberman i tak dalej prócz tego jest w Deböw nazwa{imię} Markowski, który pewnie{bezpiecznie} przybycie jego nosiciela z wsi Markowa znaczony, często. To wnioskowanie jest potwierdzone przez oznaczenie „Kolonisci ", z którą posiadacze wielkich podwórzy{dworów} przez innych mieszkańców Deböws nazywany są.

W istocie spotka człowiek także kilka nazwę{imię} niemieckiego przybycia, które z Markowa, Gac i Bialoboki wyznawany nie były : Bawor, budki, Rychwal, Szmyd i tak dalej tak musi także z innego o grubym pniu języka niemieckim zamieszkałym wsiom średniowiecznego niemieckiego osiedlowy obszaru około Landshut napływ uskutecznienie być. Udział przy niemieckich nazwach{imionach} wynosi dziś około 15%.

Drugi typ form domu jest szczególnie przy chłopach małorolnych i ogrodnikach zastępowany{reprezentowany}. Rzut poziomy domu miejsca ogrodnika pokazuje plan ioc. Ten sień{niwę} w środku domu dzieli to w jeden z kuchni i izby istniejący mieszkalna i gospodarczą część, który z stajniy i spiżarni istnieje. Ognisko w tym sieni{niwy} nie istnieje. Dom jest bardziej czysty bloku budowa bez około wiązki.

Kilka chłopy małorolni posiadają oprócz domu mieszkalnego jeszcze stodołę z klepiskiem i tylko z Banse. Przy stodołach znajduje człowiek obok budów bloku także budowy stojaka. Posiadanie chłopów małorolnych i ogrodnika wynosi między 1- 4ha.

Domy chałupnik, do którym także robotnicy rolni tego dobre liczyć są, są jeszcze bardziej prosta i od jeszcze bardziej małych miar wielkości i liczba przestrzeni.

Obok którego z kuchni i wąskiej izby istniejący śpiesz mieszkania domu ( plan 10a) zdarzą się{wydają się} bardzo często einräumige pośpiech mieszkania. Z zewnątrz są oni natychmiast przy stronie{boku} szczytu do poznania, ponieważ ta wtedy tylko okno posiada. Oczywisto jest także w D ^ böw jeszcze kilka luźne komina domy.

D ) sytuacje ekonomiczna

Liczba ten chłopa małorolnego, ogrodnika, chałupnika i robotnika rolnych miejsca wynosi 211 przy 218 chłopskich zakładach{ruchach}. Z tego są tylko 12 zupełny bez posiadłości ziemska, i 115 mają tylko i- 2ha kraj. Ta wysoka stopa procentowa przy Kleinstwirtschäften ^ zdeklarowanie z mocnej udziału ten oba dobra przy denny{ziemny} posiadaniu wsi, prawie 100 robotnika stale albo sezonu mądrą{wskazać} szczególnie przy buraków cukrowym budowie zajmują się czym. Także dalsza część mieszkaniec Dböws jest zmuszony, gdzie indziej zarobek do szukania. Oni{Państwo} są jak ulice " albo kolej robotnik zajęci albo idą także jak robotnik w cukrownię w bliskim Prze- worsk. Bliskość miasta i kolej ofiaruje im często bardziej korzystny dochód. Tak jest także stopa procentowa przy rzemieślnikach w wsi bardzo mała. Od dziesięć rzemieślników - kuźnię{kowala}, szewca, stolarza i tak dalej - tylko kowal z Handwerkerprüfimg złożył. Oni{Państwo} wszystkie są obok jej rzemieślnika zawodu gospodarz wiejski i mają posiadłość ziemska od mało poranków. Tkalnia jak domu przemysł jest od ostatnich dziesięcioleci zupełna zaginiona.

W szeregu naszych badań jest Deböw ostatnia wieś Waldhufen i z tym jednocześnie ostatnia osada, mieszkańcy niemieckiego pochodzenia do pokazania może.

45) materiał do tego badania wsi był od asesora studia Otto narty Adam, Niemiec wyższa szkoła Kraków, zbierany i do rozporządzenia stawiany.

46) również jednorzędowa wieś Waldhufen z Śląska ma M. Jasny mnie m jego nasadzie : obręb, wieś i dom w Śląsku, w : Ztschr. „Schlesien * * 6. Jg. 1913/ 13, S. 6nff. I 669ff. Opublikuje

47) A. Brückner : Slownik etymologiczny Jezyka polskiego ( Etymologisches słownik polskiej języka ). Kraków 1937.

48) Akta grodskie i narty godzenia się, a. A. 0., Bd, XIII, S. 306, nr. 5053.

49) A. Jabionowski, a. A. 0^